Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

15 Februari.

Het is vandaag karnaval. Of beter: het moest vandaag karnaval zijn. Natuurlijk merkt men er niets van. Zelfs als de stedelijke overheden het niet hadden verboden, zou, meen ik, de bevolking van Brussel niet dan bij uitzondering gedacht hebben aan maskerade. En, had zij er wél aan gedacht, dan was daar, bij eventueel gebrek

[p. 323]

aan alle ander prohibitief lichaam, de Duitsche Polizei, die zich ongetwijfeld zou hebben herinnerd dat men niet aan Momus offert in een bezet land.

Geen karnaval dus. En ook geen karnaval-stemming. Tenzij - en hier begint het vreemde van het geval - tenzij misschien bij mij.

Andere jaren heeft karnaval het voorrecht, mij volkomen uit mijn humeur te brengen. Mijn heel slecht karakter neemt niet aan, dat anderen vermaak vinden in iets, waar ik geen behagen in scheppen kan. Een mombakkes op te zetten, en dan schreeuwend over straat te loopen, heb ik steeds, ook voor dezen die het deden, eene echte ontzetting gevonden. Het is mij altijd eene helsche beheksing voorgekomen, dat een mensch, die voor redelijk wil doorgaan, zich als het ware met wellust dompelt in zeer-bewuste leelijkheid, den gedrochtelijksten vorm dier leelijkheid als den zijne aanneemt, daarbij allerlei dingen doet waar hij in normale omstandigheden voor walgt, en dan in gemoede meent en zegt: ik amuseer mij.

Gelukkig: zulke zelf-beleediging is mij onmogelijk geworden. Bij de anderen kan ik ze trouwens niet verklaren, ik herhaal het, dan door een soort beheksing, waar zelfs auto-suggestie uit afwezig is. Daarom heb ik een afschuw voor karnaval, voor karnaval-vierders, en... ook voor mezelf, die een zijne medemenschen alle plezier misgunnende dwarskijker ben. - Karnaval pleegt mij dan ook heel droef te stemmen; hij ontreddert mij; hij maakt mij ongelukkig.

Is het nu omdat ik weet, dat karnaval dit jaar niet zal gevierd worden en velen aldus zullen moeten afzien van

[p. 324]

anders lange maanden te voren gekoesterde vermaken? Ik weet het niet. Ik weet alleen dat ik vandaag zeer opgewekt van humeur ben. Zoek ik naar redenen daarvoor, dan vind ik er nog wel andere dan het mooie, opene weer dat wij genieten. Er is, bijvoorbeeld, dit officieele bericht, dat wij van overmorgen af iederen dag en voor iedereen wit, zuiverwit, spierwit brood van niets dan de minst-vermengde tarwebloem krijgen. En nu zijn er natuurlijk bedillers, die zeggen: ‘Waarom? Het bruine oorlogsbrood was immers voedzamer!’ Die bedillers zijn overigens dezelfden die, geen maand geleden, erover klaagden dat zij geen bruin brood verteren konden... De meeste verbruikers zijn dan ook heel blij, dat men deze definitieve, en zulke waarlijk-elegante oplossing van de broodkwestie gevonden heeft. En dat wij ze danken aan Amerika, heeft er velen toe gebracht, zich met een Amerikaansch vlaggetje te tooien. Gij hebt er waarlijk geen idee van hoe de stars and stripes te Brussel floreeren. Monseigneur Mercier en burgemeester Max, die, in effigie althans, inniglijk verbroederden op menigen boezem, komen er door in het gedrang. President Wilson kwam en overwon. En zelfs koning Albert onder de piottenmuts, en zelfs koningin Elisabeth met de Roode Kruis-kap, zij zijn komen te leven onder de beschermende schaduw nog alleen van de Amerikaansche kleuren. Wat sommige burgers van andere mogendheden, die ook heel wat voor België hebben gedaan, en met ten minste evenveel onbaatzuchtigheid, er toe brengt te vragen, waarom de Belgen in hunne dankbaarheid zoo eenzijdig zijn?...

Meen trouwens niet, dat wij geheel zouden zijn

[p. 325]

geamerikaniseerd, in zooverre dat alle nationaliteitsgevoel ervoor moest onderdoen. Weer voel ik mij genoopt tot een krachtig: integendeel. En een bewijs ervan: bij gebrek aan de jongste Parijsche modes, hebben onze dames er eene vaderland-lievend-Belgische in het leven geroepen, althans wat betreft het hoofddeksel. Zoo ziet men thans vele van onze juffertjes, deze vooral die het bedenkelijke van hun reputatie voor zich-zelf hebben te verklaren door het gewaagd-opzichtelijke van hun toilet, loopen met, op de over de ooren gladgestreken lokken, eene hooge, zwart-zijden, vaag-Napoleontische, eerder 1830-achtige politiemuts, met langs voren een rood-geel-zwarte kwast, een uitdagend-Belgische kwispel, die bengelt als een stormklok zonder klepel. Zoo lijken zij, bovenaan althans, op cantinières van Raffet, en 't mooiste: zij weten het niet, zij bedoelen anders niet dan hun patriotisme te luchten, en doen het met de wapenen, die hun eigen zijn: met gratie en coquetterie. En ik zou er haast op zweren dat er Duitschers zijn, die er zich beet door laten nemen.

Niet dat ik hun gebrek aan trouwhartigheid zou verwijten aan de Duitschers: ook hier is een energiek ‘integendeel’ niet misplaatst. Want, zooniet voor de dierbare achtergeblevenen, voor de Heimat-Gretchen's, voor de kommervolle gaden en de hoopvolle bruiden, voor wie dan deze tallooze photographieën in de meest-voordeelige standen, en niet altijd zonder een roemvolveroverd IJzeren Kruis? Wie thans door de Rue Neuve wandelt, waar vele goedkoope photographen hunne tenten hebben opgeslagen, staat verbluft over het aantal portretten van Duitsche soldaten, die er prijken. Er

[p. 326]

zijn erbij, die zich langs alle zijden, op alle naden hebben laten kieken. De braafste Landsturm-kruideniers vellen er het geweer. Eén is er die zich eerst tot aan zijn hals, in eene tweede foto tot onder de borst, op een derde kaart tot midden den buik, in een vierde verschijning tot aan de knieën, en eindelijk, op een vijfde bristol, ten voeten uit vertoont. Sommigen lieten zich conterfeiten tegen een doek aan, dat een sneeuwveld voorstelt, evocatie van het barre doch glorierijke Rusland. Een andere, die den brassard van het Roode Kruis draagt, wilde van zijne zuiver humane bestemming getuigenis afleggen in de gezelligheid van eene, met uit eikenhout gesneden meubelen bezette, zitkamer. En in den grond zien het er allemaal nogal goeie jongens uit, die niet veel meer vragen dan de rust.

Die rust mogen velen in Brussel genieten, met een beetje ‘comfort’ erbij. Want langzamerhand krijgt Brussel, ten behoeve van de bezetting, op sommige, trouwens nog heel zeldzame, en daardoor juist opzichtelijke plekjes, een Duitsch tintje. Zoo weet ik ergens een groot, wit bord, met groote zwarte letters, dat het bestaan aankondigt en de ligging wijst van eene Duitsche worstfabriek. Militaire kleermakers betrekken gedistingeerde entre-sol's. En in sommige winkels kan men zich even gemakkelijk een eere-degen als kauwtabak aanschaffen. Deze faciliteiten bezorgen aan de Duitschers misschien eenige losheid. Want het valt den vreemdelingen op dat, minder dan waar ook in België, de bezetting zich in de hoofdstad op den toestand zou hebben aangepast...