Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 283]

13 Januari.

Geweldige troepenverplaatsing brengt weer nieuw machtvertoon meê. Bij sommigen bestond de rechtmatige vrees, dat wij op een gevoel van veiligheid, gekweekt bij de betrekkelijke rust, die wij genieten, wel konden in gaan dutten. Vooral de goede Brusselaar, die de kuip der stad nooit of nimmer verlaat, die de verdedigingswerken om de kazernes te Etterbeek niet heeft gezien, die niet weet dat ergens elders echte fabrieken worden gebouwd, tot het leveren van gas voor de Zeppelins, en verder geld genoeg heeft om zich te mogen laten verleiden door de behoefte aan securiteit, die den grond uitmaakt van zijn innerlijk wezen, - vooral de binnen-stads-Brusselaar kon een kleine opschrikking goed verdragen. Eenige kanonnen zijn een uitnemend middel tegen al te groot optimisme: men heeft er in respectabel getal door Brussel laten rijden, hetgeen sedert half September niet meer was voorgekomen. Aan die kanonnen had men een geleide van mitrailleurs gegeven, en, voor wie op nieuwe sensaties gesteld is, er een stoet van baggerwagentjes aan toegevoegd. Onmiddellijk denkt men erbij aan het slijkveld aan den Yser, aan den oneindigen slakkenstrijd, oneindig in tijd en in ruimte, dáár in de modderlanden, waar het kanon - men hoort het tot hier - deuken stompt in de compacte stilte; waar achteraan een logge zee de loome schommeling harer baren met onverschillige eentonigheid klotsen laat. Aldus, voor heden, 't visioen van het slagveld. Want heden is het weder grauw en roerloos. De dag is leêg en lui. En de talrijke nieuwe troepen, volkomen uitgerust en flink uitgedost, die ons voor over enkele

[p. 284]

dagen eenige afleiding in het oorlogsnieuws beloven - het is afschuwelijk, daar haast naar te verlangen; en toch: hoe natuurlijk geworden! - zelfs de veerkracht der vele, vele soldaten, vermag het niet, de lamme stugheid van den luchtkring te breken. Het is de ijlte niet vol verwachting: het is de verzade gelatenheid, het onmachtige en doellooze talmen en teemen, door niets op te zweepen tot verzet of zelfs maar tot lijden. Wij zien het nieuwe vertoon van macht. Wij weten wat het beteekent. Maar in dagen als dezen gaat het niet, te reageeren. Men kan er wel aan denken: het denken is echter mat, heeft geen weêrklank, geeft geen terugslag. Ook wij hebben modder, waar wij in zinken, en wij doen niets om eraan te ontkomen...

Vadsige dagen als deze, afgewisseld met huilende stormnachten. Als nieuws, de onveranderende officieele mededeelingen, wat flauwe grapjes in de plaatselijke bladen (er zijn er nu wel een twintigtal), die zich het nobele doel hebben gesteld ons heug tegen meug te amuseeren, en eindelijk de herhaalde mededeeling: dat dieven en inbrekers op groote schaal, zoo in bewoonde als in verlaten huizen, hunne werkzaamheden hernomen hebben. Wat ze zoolang tegengehouden heeft - want in heel een tijd al hadden ze van zich niet laten hooren - is mij een geheim. Nu komen zij aan de waarlijk zeldzaam-geworden, gemengde berichten hunne oude aantrekkelijkheid teruggeven. Gij ziet: het normale leven herneemt.

Laatste bericht van dezen dooven, lammen dag: het is ons verboden voortaan op de slagvelden soldatenlijken te gaan ontgraven.