Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 285]

14 Januari.

‘Teneinde het weelderig leven in te toomen...’

Dit zijn de eerste woorden der Nederlandsche vertaling van Baron von Bissing's jongste ‘bekendmaking’. Dat in Brussel door sommigen nog weelderig wordt geleefd, is er in vastgesteld. De verdere tekst leert, dat men dit vooral in de patisseries waarneemt. Het is een feit, dat Brussel eene weeldestad is; en dat de gegoede Brusselaar niet gaarne van zijne weeldegewoonten afziet, is er een ander. Nu is daar onder den oorlog geene andere verandering in gekomen, dan dat vele gegoede Brusselaars de stad hebben verlaten, hetgeen het weelderig leven zeker aanmerkelijk zou hebben beperkt, indien het groot getal Duitsche officieren, die ook met hun familie, de hoofdstad zijn komen bewonen, er hun deel niet aan komen nemen waren. En dit meer bepaald in de modieuze patisseries, waar het hier om gaat, en die, tegen het uur van den five o'clock tea, wel een vanwege de talrijke uniformen gewijzigd, maar daarom niet minder schitterend en druk aspect dan vroeger opleveren.

Dat die patisseries goede zaken doen, wordt bewezen hierdoor, dat er sedert den oorlog ééne bijgekomen is in eene onzer hoofdstraten, en die al even floreert als van ouds bestaande huizen. Wat niet verwonderen moet: vele menschen kunnen of willen het grijze oorlogsbrood niet eten, al is dit den laatsten tijd ook beter, sommige dagen zelfs echt smakelijk geworden. Banketbakkers nu staan, of stonden, buiten de gemeentereglementeering, wat aankoop van bloem en verbruik ervan betreft. Het stond hun dan ook vrij, fijn brood en kadetjes te bakken, zooveel als hun lustte. Van welke vrijheid zij dan ook

[p. 286]

ruim gebruik maakten, ten dankbaren behoeve van maagzieke of weelderig-aangelegde verbruikers. De prijzen stegen natuurlijk in evenredigheid met de koopgraagte: daar is nu eenmaal de wet van vraag en aanbod voor. En daar waren nu wel bladen om tegen dat ontduiken der politiemaatregelen te fulmineeren: de patissiers zetteden hun bedrijf voort, tot grootere vreugde van vele, zelfs minder-rijke, bewoners van onze weeldestad, welker hoofdhoedanigheid is, dat zij steeds tegenover alle verordening weêrspannig zijn gebleken.

Met echter het andere gevolg, dat minder-bedeelden der fortuin niet alleen aan het morren gingen, maar nu en dan in letterlijken zin zonder brood zaten. Want ziehier wat zich voordoet: gewone bakkers, die onder politietoezicht staan, zien hoe hunne soliedste klanten naar den pasteibakker en diens wittebrood overloopen. Dit beteekent voor hen een dubbel verlies: de klant en de aanzienlijke winst op het wittebrood. Wat doen zij? Zij schaffen zich op eene of andere wijze fijne bloem aan en gaan ook, tegen verbod in, wittebrood bakken. Worden zij hier echter op betrapt - en het toezicht mag vrij streng heeten -, dan worden zij in de uitoefening van hun ambacht voor een dag of veertien geschorst, zoodat de minder-gegoede klanten, die geen wittebrood van 80 of 90 centimes per kilo aankunnen en het met bruin brood doen, geheel zonder brood gaan zitten. Want het meel is den bakkers zóó toegemeten, dat zij buiten de eigene, vaste klanten niemand gerieven kunnen, en onbekenden dus onverrichter zake terug moeten sturen.

Zal het nieuwe dekreet van den gouverneur-generaal

[p. 287]

voor België daar verandering in brengen? - Dat dekreet luidt: nog slechts tweemaal ter week mag weeldegebak gemaakt. De hoeveelheid van dat gebak is echter, voor zoover ik weet niet beperkt. De pasteibakker maakt dus al wat hij wil, zooveel als hij wil, - als het maar 's Woensdags en 's Zaterdags is. ‘En ach,’ verzekert mij, met een kersrood pruilmondje en kwijnende blikken, eene uiterst bevoegde patissière, ‘ons gebak houdt het 's winters makkelijk drie dagen uit, mits voorzorgen’...

Zoodat ik vrees dat de nieuwe ‘bekendmaking’ weinig gevolg zal hebben, tenzij, misschien, bij Duitsche militairen, wien aldus in het geheugen wordt gebracht dat men zich in hun vaderland terwille van den oorlog, soms hardere ontberingen oplegt, dan het verzaken aan taartjes. Wat de welgestelde Brusselaars aangaat, de tijd zal wel niet zoo veraf zijn, dat de nood zal dwingen, ervan af te zien...

Intusschen heb ik vanmiddag weêr de kar van den uitdrager eener coöperatieve werkliedenvereeniging letterlijk leêg zien plunderen, terwijl de uitdrager machtelooze armen in de lucht hief bij de echte woede der uitgehongerde kleine burgers, die, verstoken van de volkssoep, soms niet weten hoe aan brood te geraken. - Een paar uren nadien reden Duitsche wagens voorbij, beladen met zwarte vijfpondsmikken, die er nu juist niet smakelijk uitzagen. Af en toe sprong een jonge kerel met acrobatengratie achter den rug der voerlui, die niets bemerkten, op den laatsten wagen, gapte een brood, langde het den volgenden makkers, en zette aldus de proviandeering van zijn wijk voort, tot zoolang hij in mijn gezicht bleef...