Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 279]

10 Januari.

Regen, regen zonder einde, regen onbedaarlijk, regen zonder barmhartigheid.

En ik denk aan de overstroomde Leie-vlakten, aan de wijde Schelde-vallei die eveneens onder water staat: het effen, fijn grijze Leie-water onder den effen blauwen grijzen regen-hemel; het gele, klei-zware klets-klotsende, logge Schelde-sop, waarboven de lucht rolt vol roetige bolle wolken. En de oneindelijke regen aan zee, de luië, gedweeë, de grauwe, lijdelijke zee onder haar dichten sluier, haar doorzichtige, hooge deken van regen.

En daar vecht men. Er zijn schrompele mannetjes die daar wriemelen, die voor den regen duiken in de aarde, die de regen buiten de aarde drijft: de slijkmannetjes, die vechten onder den onbedaarden regenhemel...

Wij zitten in onze kamers. De bedompte vensterruiten verliezen doorzichtigheid. Wij zien niet meer dat het regent. Wij hooren het alleen: drens-zang der stilte, der vochtige stilte met, nu en dan, als den stomp van een logge vuist in de omringende wezenloosheid, het kanon. De drenzige regen-stilte, en het kanon, heel in de verte: ons beeld van den oorlog, in de bang-warme kamers...

Maar daar gaat, ineens, de lucht open op wat gele klaarte, op den glans van een tweede lucht; achter deze, die zwaar hangt van regen. Deze was egaal: geen opstapeling van onderscheiden wolken. De plotse klaarte brengt echter teekening: aan de uitgesneden opening gaat te eenre zijde zitten, als op de belichte kimlijn van een bergenrij, een draad van zilver en goud, terwijl

[p. 280]

ten anderen kant, als naar boven opgetrokken, door hoogere ijlheid opgezogen, de lucht verzuiveren gaat in vlakke blauwheid. Er komt ook klaarte in de kamer, en zelfs de speling van wat bleeke zon. De dauwbedomping van de ruiten gewischt: de boomen staan voor ons, fel-groen als van vervaarlijk-giftige acetaten, in het schijnsel van een gewasschen lucht, waar duizend stralen elkander verschervelen. De lazurige blinkende straatsteenen liggen alle in een lijstje van opalen kralen. De greppels gorgelen.

En opeens ronkt eene wonderbare blijheid in de lucht: als een reuzen-tor in een hoogen zomer-ochtend. Wij kijken de lucht in, zien niets, loopen naar achter, in het tuintje, naar de richting van het geluid. Over het tuintje ligt een lange, evenwijdige schaduw. Wij zien op: enkele meters boven het huis - aldus schijnt het althans - hangt oorverdoovend snorrend een Zeppelin, onroerend haast, wendt zich even rechts, draait even links, schijnt zich af te vragen welken weg hij gaan zal, en of hij niet beter zou doen, in ons tuintje te dalen. Maar hij bedenkt zich: het tuintje zou te klein zijn. Hij snort wat harder, gaat dan loodrecht omhoog. Wij zien hem van onder witter worden: geen schaduw der aarde meer op hem. Al zijne ribben gaan hoekig-klaar staan in het neersche licht. Een ruk naar voren: nu schuift hij in één boog over het huis. Wij weêr straatwaarts: hij is over de boomen al. Hij hangt nu hooger: als een reusachtige vliegende reclame voor eene sigarenfabriek (men mag zich tegenwoordig aan alles verwachten). En dan gaat hij weêr duiken, verdwijnt weldra achter den horizon.

[p. 281]

Het is een druk uur: de straat is vol volk. En er zijn ook veel, veel soldaten. De menschen loopen: opgewondenheid die het nieuwe wekt. En de soldaten, meer nog dan de burgers, hangen aan 't zeldzame schouwspel, waar niemand van denkt dat het schrikwekkend, dat het verschrikkelijk kon zijn. Zij ijlen het vliegtuig na, wijzen het met uitgestrekten arm elkander aan, alsof het niet duidelijk zichtbaar was; zij roepen elkander toe met luide, blijde en rauwe klanken, die nauwelijks woorden gelijken. Zij zien er geen soldaten meer uit, dan naar de uniform: alle tucht, alle wil, alle bewustheid is eruit: zij zijn kinderen met een nieuw en wonderbaar speeltuig.

En mijn zoontje, dat ze tienmaal daags vol plichtbesef in zware gerustheid voorbij ziet marcheeren, ziet verbaasd hunne uitgelatenheid na, en vraagt:

‘Papa, wat zouden die menschen wel kunnen doen, als zij geen soldaat moeten zijn?’