Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 276]

8 Januari.

Er ware een stuk te schrijven over: de Vrouw en den Oorlog.

Ik zeg niet, over: de Moeder, de Echtgenoote, de Verloofde, de Zuster, en den Oorlog (ik kon er de Schoonmoeder aan toevoegen). Over deze onderscheiden vrouw-soorten - als ik mij aldus uitdrukken mag -, gezien in dit bijzonder vlak, heeft door de eeuwen heen de sentimentaliteit overvloedig gevloeid; te rekenen van de Ilias, overstroomde de literatuur ons met voorbeelden van derzelver heldenmoed en andere edele gevoelens meer; en zelfs het naturalisme der jaren '70, dat in den oorlog een prachtig studieveld vond, zag veel over het hoofd, om alleen de deugden van bewuste vrouwelijke types te exalteeren. Nochtans hebben de vijf maanden, die wij achter den rug, den zwaar-beladen rug, hebben, ons veel geleerd, dat weinig stichtelijk is. Maar dan was het dat de Vrouw hare hoedanigheid van Moeder, Echtgenoote, Verloofde, Zuster en zelfs misschien Schoonmoeder vergat, om nog bloot De Vrouw te zijn.

Tucht spat, bij geboden gelegenheid, te lichter in ontucht uit, naarmate zij strenger en meer gespannen is; alle gebondenheid dringt naar bevrijding; er is geen groote massale, gemeenschappelijke krachts-inspanning of zij vindt op haren weg de eenvoudigste maar gebiedendste menschelijke drijfveeren en driften tot impuls en verpoozing. Toen, in Augustus, het Duitsche leger door Brussel trok, hoorde men van een echte sensualiteitsvlaag, en niet zoozeer nog bij de soldaten, als bij de opgewondene, tot het uiterste zenuwgespannene

[p. 277]

bevolking, en niet het minst bij de vrouwen, bij De Vrouw, - zelfs waar deze Echtgenoote of Verloofde was (van Schoonmoeders heb ik weliswaar niet gehoord). Men heeft mij van zeer geloovenswaardige zijde afschuwelijke verhaaltjes gedaan van Belgische, maar overspelige officiersvrouwtjes; ik weet met zekerheid dat er nog dagelijks gebeuren, waar trouwens de Duitschers voor weinig tusschen zijn; en dit brengt mij tot mijn uitgangspunt, dat ik overigens niet verder ontwikkelen zal, als dat er een stuk ware te schrijven over: de Vrouw en den Oorlog.

Brussel is eene weeldestad, waar dan ook de sexueele losbandigheid tiert. Dat zij, bij de intrede der Duitschers, vertienvoudigd leek, en ook de prostitutie in engeren zin zich tot eene ongewone hoogte wist op te werken, hoeft dan ook geen betoog. Sedert dien is alles veel kalmer geworden, en blijft binnen de grenzen der betrekkelijke deftigheid van normale tijden. Ik weet niet of het is omdat onze ‘jeunesse dorée’ voor een deel op het slagveld staat, maar ik heb zelfs den indruk, dat bedoelde grenzen nauwer zijn toegehaald. Over wangedrag van Duitsche zijde hoort men niet. Vele der manschappen van onze bezetting, die uit landstorm bestaat en weinig afgewisseld wordt, hebben trouwens hunne wettelijke vrouw laten overkomen. En wat het bezoek aan sommige huizen, die ik niet omschrijf, betreft: het is, naar men mij zegt, niet verboden, maar toch met strengheid gereglementeerd.

Maar de mensch bestaat niet uit een lichaam alleen: hij heeft ook eene ziel. En vandaag wilde ik er u juist op wijzen, als op eene merkwaardigheid en als een

[p. 278]

bijzonder geval van het traktaatje over de Vrouw en den Oorlog: dat eene Duitsche soldatenziel zoo in oorlogs- als in vredestijd zeer geschikt voor de liefde is. Ik doel hier niet op banale gevalletjes: minnarijtjes van korten duur, die geen dieperen indruk nalaten dan den geur van een roos of 't gefladder in het zonnelicht van een blanken vlinder (neem mij de vergelijking niet kwalijk). Er is hier geen spraak van een lonk en een kus: er doet zich op het bezette grondgebied van België, en dit na nauwelijks vijf maand, vóór, dat plechtige eeden werden gewisseld, en de banden van eene huwelijksbelofte gesmeed werden tusschen een Duitsch soldatenhart en het dito van een in België geboren meisje. Tot stichting zou ik ten minste één geval kunnen aanhalen: weliswaar is het bruidje van Duitsche afkomst. Maar men verzekert mij uit de beste bron dat menig meisje uit het Walenland, te Luik en te Namen o.m., haar hart verpand heeft aan een Duitschen zoon van Mars, die geen oogenblik geaarzeld heeft, Deutsche Treu te laten blijken, en wien thans het vooruitzicht op een gelukkig huwelijk het leven in de loopgraven verzacht.

Over deze verovering der harten (deze die mij het meest verwondert, daar ik ze heelemaal niet verwacht had: wij Belgen kennen onze macht op de Belgische meisjes), heb ik vanochtend lang loopen mijmeren. En, waar ik langs een begraasden wegzoom liep, heb ik het eerste madeliefje geplukt van het jaar.