Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

31 December.

Na den ongezelligen nacht wakker geworden op deze gedachte:

‘Wij zijn als mormeldieren, die zich voor den overwinteringsdommel in hun hol hebben opgeborgen, maar met het gevoel dat wij niet zullen kunnen inslapen.’

Het is een vreeselijke nacht geweest, die heel het huis deed kraken. De storm huilde uit duizend vervaarlijke muilen. En onze angstige sluimer is heel den tijd bevolkt geweest van beklemmende droom-visioenen, waar het eeuwige thema van was, natuurlijk, de oorlog, de traag-kruipende oorlog.

Bij het ontbijt: verlepte gezichten der huisgenooten.

[p. 268]

Niemand heeft genoeg geslapen. Iemand drenst: ‘Hoelang gaat het nog duren?’ Ik moet mij inhouden om niet al te bitsig te antwoorden.

Buiten is er het zonnetje, het versch-gewasschen zonnetje van na de wind- en regenvlagen. De straatsteenen zijn aan het opdrogen: het bolle midden nat nog, maar de vier hoeken, in de slijk-zwarte omraming, wittend al van optrekkend vocht. De lucht is vinnig en uitdagend-vroolijk. Wel ben ik broeiërig nog, en tevens huiverig van den doorwaakten nacht; nog lokt mij gebiedend de open haard met de gloeiende kolen. Maar ik beredeneer me-zelf, wek me-zelf op tot de gewone ochtendwandeling, die misschien nieuws brengt. Voor een paar maanden of zoo was het onbreidelbare nieuwsgierigheid die ons naar stad joeg; helaas, ook dát is veranderd...

Ik vecht tegen mijne neigingen: ik zal mij niet laten verleiden naar de afgelegen wijken van armzalige mijmerij. Ik neem het koen besluit, mij maar onmiddellijk naar de onderscheiden markten te begeven: het is de laatste dag des jaars, die daar gewoonlijk bijzondere drukte brengt. Misschien geeft het de afleiding, die voor het nieuwe jaar verschen moed inboezemt.

Zij hurken, gij weet het, onder de aigis der heilige Katharina, die hier hare kerk heeft, en onder die van Francesco Ferrer, wien voor die kerk een gedenkteeken werd opgericht. Zij genieten, gij ziet het, de bescherming van veel wijsheid, waar men te dezer plaatse de tegensprakelijke geschiktheid niet goed van inziet, en die trouwens geen merkbaren invloed heeft op humeur of gezindheid van gezette bewoners of voorbijloopende

[p. 269]

bezoekers. Wijsgeerig aangelegde naturen zouden hier kunnen mediteeren over beteekenis en invloed van zichtbare teekenen. Maar vandaag ben ik gelukkig geen wijsgeerig-aangelegde natuur; althans niet meer sedert ik wandel, in de neersche lucht, tusschen de blijde, oorlog-vergetene Vlaamsche gezondheid.

En gij hebt eerst de ijzeren hokjes, aaneengerijd rond het groote hallengebouw, dat ook het 's winters in ijspaleis hertooverde variétés-theater herbergt, en die de poeljemarkt, mitsgaders de eier- en botermarkt uitmaken. Vreest niet: ik ga niet beschrijven, en minder verneemt gij nog van het als hard-geglazuurde vleesch der grootsprakerige, licht-geraakte en beeldrijk-uitschietende of -smalende verkoopsters in het wollen schans van hun duffelsche kleedij, dan van 't langhalzig hangen aan nijdige haken van haas als pluimgedierten, die pronken met een witte borst of bloeden uit der oogen. Niets zeg ik van de schuim-lichtheid der witte roomkaasjes, van de geurig-barstende en slappe korst der Brusselschgenoemde dito's, van de hooge boterstullen, die heeten te komen uit het vernietigde Dixmuiden, van den matten glans der argelooze eieren, waar niemand van gelooven wil dat ze versch zouden zijn.

Ik draai rond de kerk om: ik ben op de groentenmarkt, de fel-gekleurde. Wat is dit jaar gezegend geweest aan vruchten die der aard ontspruiten of mogen blinken in de lucht aan blijde, zware boomen! - Het witloof ligt gerijd tot hooge stapels als staven gestolde melk. De spruitkoolen rollen over elkaar als neersch-groene bergen van knikkers. De andijvie krult haar blad om de harde ribbe. De menigvuldige aardappel draagt oorlogskhaki,

[p. 270]

en bij hunne kleur getuigen ook de schorseneren van eene nederige, maar eervolle afkomst. En, waar de appelen kraaien van kleurige pret, is het de latuwe, zijn het de eerste teedere latuweblaadjes, die ons braaf en schuw bezien als onschuldige meisjes (ik overdrijf eenigszins).

De vischmarkt dan, en heel de zee die ons roept, die ons opeischt, die ons bij de keel vangt. Ik heb er te weinig mee geworsteld dit jaar, - de eenige die ik der worsteling waardig keur. Thans gilt zij naar mij met al haar bijtende geuren, en ik kan haar hier niet toesnauwen, dat ik haar zulke brutaliteit betaald zal stellen. Want ook ik verlang naar haar, heb nooit verlangd naar haar met deze heftigheid, sedert ik weet dat de oorlog haar gezuiverd heeft van versierende menschenwerken. Maar laat ze oppassen, totdat ik ze in hare nieuwe, in hare beschaamde maar te stoutere naaktheid genaken mag. En ik meen het nog veel beter dan ik het zeg...

Het is tijd dat ik naar huis ga voor het middageten: ik loop door de donkere Kathelijnestraat, langs de extatische kalfskoppen in de winkels der pensenarissen, voorbij de opgetaste roastbeefs der volksbeenhouwerijen, aan de geurige kraampjes van sinaasappelen en ‘boestrink’. En op den hoek zit een vrouwtje, dat tijm en lauwerier en andere drooggeurende peperplanten verkoopt; zij zit laag gehurkt op een kreupel stoeltje, en schijnt wel in slaap gevallen. Tot haar nadert een groezelig meisje, haar kleindochter waarschijnlijk, met in een pannetje een dubbele portie uit de Volkssoep. En het oudje ontwaakt, doet haar platgesleten klompen uit, en gaat met hare kousen over het dampende vocht zitten. ‘Eerst mijn voeten wat warmen’, zegt ze

[p. 271]

tot het meisje, oolijk glimlachend. Het meisje wacht geduldig.