Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

13 November.

Het is een zoete najaars-ochtend, met slierten zilveren en gouden nevelen. Geen gerucht. De straten leêg haast, en alle bewegingen stil, als in watten gewikkeld.

Ik loop weêr de halte-Laeken voorbij. Daar staat een trein met gekwetsten. Natuurlijk altijd dezelfde menigte die staat toe te kijken, maar ditmaal zwijgend, zonder roeren, als onder een nieuwen, bevreemdenden indruk.

In den zoeten, den teederen, jongen en weemoedigen dag: die rood-bruine trein; slechts de kleurloosheid van een paar Duitsche soldaten, die er gedwee bij wachten.

Maar uit het neergelaten raampje van een coupé: het hoofd van een neger, een oneindig-triest negers-hoofd, witte ooge-bollen in het zéér donkere gelaat, en op de dikke lippen een onbeschrijfelijken glimlach van gelatenheid. Op het hoofd een roode fez. Over den schouder de wit-linnen strook van een draagband, waar de linkervoorarm in ligt. Een gewond, krijgsgevangen Senegalees...

Het volk kijkt schuw toe. Het is het medelijden niet als voor andere gekwetsten. Het is ook dezelfde, soms te drukke, belangstelling niet. De droeve neger, die als Franschman heeft gevochten, is een vreemde, een vreemde. En men ziet dat hij droef is tot in zijne ziel,

[p. 209]

maar het is of men die droefheid niet meê kon gevoelen, met iets als schaamte dat men het niet kan...

Heel den dag is de melancholie van dat zwarte gelaat op mij blijven wegen. Ik heb het drukke boulevard vermeden, ben gaan loopen, door den rozig-opblankenden dag, langs de Begijnhofkerk, en het plaatsje ervoor, waar de roerlooze kastanjelaars staan. Dat plaatsje, dat in zijne rechtlijnige vierhoekigheid zooveel ruischlooze stilte omsluit, ligt geen vijf minuten van het drukste deel der stad af: de Beurs. Ik hoor van hier de krantenventers huilen. Maar het is mij of ik had vermocht me-zelf uit de levende wereld te bannen, de afschuwelijklevende wereld. - Ik wandel om het pleintje, alleen met den klank van mijn stap. Uit een huis komt een priester die, ik weet niet waarom, mij groet... Ik wandel. Mijne melancholie gaat iets als bitterheid worden. Waarom?... De weemoed, dien ik zoo zeer heb bemind, wordt als bedruppeld met gal. Het is, of het niet mocht, thans weemoedig te zijn. Het mag misschien niet, thans het leven te ontvluchten...

Ik keer weêr naar huis. Een huisgenoot zegt, zelfgenoegzaam: ‘Ik begin lengerhand in mijne oude gewoonten te komen’. Ik antwoord, bits: ‘En als die oude gewoonten nu sléchte gewoonten waren?’

Pijnlijke stilte.

Dan hoor ik, in de naakte seringa van mijn tuintje, het krijschend bedel-gepiep van het roodborstje, dat mij ieder jaar den winter aankondigt. Er komt eene oneindige mistroostigheid in mij...