Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

11 October.

‘Zijn dát officieren? Het zijn apothekers!’

Aldus een ‘ketje’, een aard Gavroche, die op een groep officieren van gezondheid wijst, erkenbaar aan Asklepios' embleem, het slangetje om den beker, gestikt op hunnen kraag.

‘Allemaal apothekers!’ spot verder het ketje.

Maar de lachgrage Brusselaar vindt den zet ditmaal niet grappig. De meesten zijn bekommerd. Voor 't eerst misschien, ontzinkt ons de moed.

Nochtans is de afkondiging van heden, weer eene heel korte, meer geruststellend dan die van gisteren: de Antwerpsche bezetting was weg en geheel buiten het bereik van het geschut, toen de Duitschers de stad binnenrukten. Een aantal forten zijn nog in Belgische en Engelsche hand. ‘Maar dat belet niet dat wij binnen zijn’, zegt het officieele bericht.

Enkelen, die er eens lekker op geslapen hebben, zijn weer geheel gerustgesteld: het is al te dom, meenen zij, aan die geruchten geloof te hechten. Anderen denken,

[p. 134]

dat men de Duitschers eenvoudig in een muizenval gelokt heeft. Haast iedereen trouwens denkt aan een krijgslist. Het valt niet te betwijfelen: Antwerpen had aan den aanval heel wat langer weerstand kunnen bieden. Daar zijn er, die van lafheid spreken en schelden op ons leger. Maar de meesten zien in, dat de verovering van België maar eene episode is in den grooten Europeeschen strijd, waarvan het zwaartepunt thans in Noord-Frankrijk ligt. Het is in deze moeilijk, niet eigenzuchtig te zijn; maar het welzijn van heel de wereld dient toch ook niet uit het oog verloren. En dit nemen nu velen met gelatenheid aan...

Weer is het plein vóor het station ontruimd. Het is er zeer druk van af- en aanzoevende auto's. Men kan goed zien dat de toestanden weer een ander uitzicht hebben gekregen, dat de gebeurtenissen eene andere phasis ingetreden zijn. Men verwacht blijkbaar weer nieuwe troepen. En ook, helaas, weer nieuwe vrachten gekwetsten. De krijgsartsen zijn in de weer. Onder hen zie ik een Belgisch officier van gezondheid, krijgsgevangene waarschijnlijk, op parool losgelaten, en die nu zijne Duitsche collega's helpt.

En ook de Duitsche boy-scouts loopen bezorgd rond. Want de Duitschers hebben hunne padvinders meegenomen, en ik bemerk bij dezen de eigenschappen, die ik bewonderd had bij onze eigene, vóor het Duitsche leger te Brussel was. Toen werden zij als estafet gebruikt, en deden hun dienst met eene schranderheid, eene gevatheid, eene stiptheid, die van een voorbeeldige tucht getuigden. Enkelen, den scoutmasters boven de zeventien, had men een geweer gegeven, en zij hadden

[p. 135]

gevochten, als vrijwilligers, onder Luik, waar zij uitstekende soldaten werden bevonden.

En hierbij had ik aan mijne eigene jeugd gedacht, eene jeugd die naar niets drong dan naar onafhankelijkheid, dan naar de vrije ontwikkeling van de eigene, individueele neigingen en vermogens. De tegenwoordige jeugd, die toch nauwelijks een kleine twintig jaar jonger is, dringt naar tucht, schijnt wel buiten tucht en samenhoorigheid, schijnt wel buiten eene gemeenschappelijke gedachte niet te kunnen. Zij is een vrijwillig deel van een samenhangende kracht. Zij is beheerscht door een geest, die alle individualisme met afschuw uitsluit. Zou dit de geest van morgen zijn? Maar wij dan: wat moet morgen van ons geworden?...

- Het is Zondag vandaag. Drie Duitsche officieren staan aarzelend voor een kerkportaal, waar boven-uit de elf-uur-mis klept. Eindelijk, als het klokje zwijgt, gaan zij binnen. Nieuwsgierig volg ik ze: ik zie ze zitten, geknield op de steenen, hun mooie, licht-grijze cape achter hen aan als een sleep. Zij bidden met diepe vroomheid.