Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

1 October.

Een dag van weemoedige rust.

Wij kennen ze, die dagen van verpoozing, van aarzelende ontspanning: zij volgen telkens op een grooten slag. De aanval op de eerste rij forten rondom Antwerpen, die nu al zes dagen duurt, is zeker nog niet afgeloopen, al bestaat er reden te denken, dat een gedeelte der Duitschers naar Grimberghe toe terug is geslagen. Nog steeds hooren wij het doffe geplof der vaste stukken uit de vestingen, onderbroken, nu en dan, door ratelende veldartillerie. Maar 't schijnt toch wel kalmer geworden. En trouwens, te Brussel merkt men daar niets van.

Te Brussel merkt men alleen, dat het weer eens een ambulancedag is. De ziekenwagens rijden voorbij, van de stations naar de militaire gasthuizen. De inwoners der straten langs het Noorderstation, die van uit hunne vensters wel konden zien wat in het station-zelf gebeurt, schijnen bevel te hebben gekregen alle blinden dicht, alle rolgordijnen neer te laten. Het belet niet dat op het paar plaatsen, waar het spoor over straat loopt, de ambulancetreinen heel goed zichtbaar zijn. De krijgsdokters hebben het druk: hunne auto's zoeven toeterend over het boulevard, waar de Roode Kruis-mannen zich reppen. En ook pleegzusters - Duitsche, Hollandsche,

[p. 107]

Engelsche ook, allen goed uit elkander te erkennen -, onder het mutsje, in den langen, zedigen mantel, spoeden zich op lichte voeten, wijdingvollen ernst op het meestal nog jonge, dikwijls mooie gelaat. Die pleegzusters zijn een liefelijk bestanddeel in het nieuwe uiterlijk van Brussel geworden. Middenin de zware gezetheid der Duitsche soldaten en de stijve beleefdheid der officieren, zweven zij, met de bekoorlijkheid van hun koketten eenvoud, geruischloos door de menigte, die zich niet onthouden kan ze na te kijken. Want meer nog dan Duitsche militairen, zijn zij voor de Brusselaars, zijn zij in het katholieke België, waar tot over heel kort de hospitaaldienst uitsluitend en overal door kloosterzusters werd waargenomen, eene nieuwigheid, die vol innemendheid is.

De gewonde en zieke soldaten - ook de Belgische, voor zoover hun toestand ze geheel onbekwaam tot lateren militairen dienst maakt, en die dan ook niet als krijgsgevangenen worden beschouwd - de gekwetsten dus worden alleen nog in vier, daartoe aangewezen inrichtingen verpleegd. Op die inrichtingen alleen, alsook op het koninklijke paleis en de twee gasthuizen der stad Brussel, mag nog de vlag van het Roode Kruis wapperen. Met de tallooze gemeentelijke of private ambulances is het dus voorgoed gedaan. En het is ineens of de stad van eene epidemie verlost was. Van voor het begin van den oorlog was inderdaad over Brussel eene koorts van menschenliefde uitgebroken, die, in de meeste gevallen onbaatzuchtig, hier en daar wel wees op het bejag van eenig, zij het dan ook alleen zedelijk, voordeel. En dan: zou de Roode Kruis-vlag in geval van bombardement

[p. 108]

geen bescherming zijn? - Toen echter de Duitschers binnenrukten, verzwakte weldra die mooie ijver. In de omstreken der kazernes zagen de juffrouwen, die, dagen op voorhand, met verteederde zorg de blanke beddekens hadden gespreid, en nu nog de angstige uren sleten bij plukken van oud linnen of het in stroken scheuren van zacht en geurig lijnwaad, - die juffrouwen zagen zich, op sommige plaatsen, in één oogwenk geplunderd van alle zwachtels en alle zalven, van de pantoffels die onder de beddekens stonden, van de cigaretten die op de reconvalescenten wachtten. Hunne Roode Kruis-vlag had ze verraden: de Duitsche soldaten, die uren en uren gemarcheerd hadden, wisten waar zij solaas konden vinden voor hunne zeere voeten. En nu kwam het wel voor, dat zij het gerequireerde behoorlijk betaalden; maar toewijding en humaniteit betaalt men niet, en dát juist was het, wat de geïmproviseerde verpleegsters in al hunne voorbereidselen zagen, met, het spreekt vanzelf, een klein tikje voldaanheid over zooveel opofferingsgeest. De vlaggen werden weêr binnengehaald: de beddekens bleven onbeslapen...

Andere dames hadden de toewijding nog verder gedreven: zij hadden zich als pleegzuster in de hospitalen aangemeld. Toen men haar echter vroeg den vloer te dweilen, lieten zij weerzin, en zelfs onbekwaamheid blijken. Er bleef niets anders over dan ze eervol af te danken en hun den waan te laten dat zij geheel hun plicht hadden gedaan.

Slechts de honderden naaistertjes en winkelmeisjes, die door Brussel liepen met bussen, waar ze u op elk oogenblik onweerstaanbaar meê kwellen kwamen, zagen

[p. 109]

hun ijver geheel en onvoorwaardelijk beloond: hij bracht duizenden en duizenden op... die weliswaar bijna uitsluitend Duitschers ten goede komen, maar dan toch zieke, armzalige dutsen van Duitschers, die alle medelijden waardig zijn...

Dus: van al die ambulances, die zooveel goeden wil en zooveel ijdelheid beduidden, nog slechts de vier militaire hospitalen.

Vandaag zullen zij wel vol liggen...

- Iets nieuws: vanochtend heeft de Keizerlijke Duitsche Post- en Telegraafdienst bezit genomen van het groote gebouw vlak over den Muntschouwburg. Honderden Brusselaars staan er sedert uren te wachten, om binnengelaten te worden en de overdrukte Duitsche postzegels te zien en te koopen, waar wij voortaan onze brieven meê frankeeren zullen. Ik heb waarlijk den moed niet, in de oneindige rij te gaan staan. Die postzegels zal ik trouwens voorloopig maar niet gebruiken.