Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

22 September.

Tot mijn groote verbazing ontmoet ik iemand uit Vilvoorde.

‘Zijt gij dan in Brussel gevestigd?’ vraag ik.

‘Wel neen,’ antwoordt hij, ‘nog altijd te Vilvoorde.’

‘Is Vilvoorde dan niet uitgebrand, niet tot op den aardbodem weggeschoren, zooals het hier heette?’

‘Geen kwestie van. Alles is volkomen ongedeerd gebleven: geene enkele vensterruit ingeslagen.’

‘Maar - de Duitschers dan...’

‘Ja,’ zegt hij, ‘dat is iets anders. Die hebben wij nu al ruim een maand onder dak, in letterlijken zin. - Gij weet nog niet wat het is, gij Brusselaars, honger te hebben. Bij ons is er bijna niet meer te eten, en als daar niet

[p. 83]

vlug verandering in komt... Anders zijn wij aan dat leventje al gewoon. Iederen ochtend zien wij een troep soldaten optrekken. Wij vragen hun: ‘Waar gaat gij naar toe?’ Het antwoord luidt nu eens ‘Naar Antwerpen’, dan weer ‘Naar Parijs’. Maar iederen avond zien wij dezelfde manschappen terugkeeren, meestal minder in getal weliswaar. Want overdag vechten zij in de omstreken, tegen de Belgen, op eene lijn die van Wolverthem naar Campenhout gaat, over Beyghem, Humbeeck, Eppeghem, Weerde, Elewijt. Soms slaan onze troepen ze terug tot aan Brusseghem, Meysse, Grimbergen, Penthy, Perck, en dan hooren wij 't geschut nog wat beter. Tegen den avond zien wij het ook: reepen vuur door den hemel... Maar de avond eenmaal gevallen, komen zij slapen, naar huis. Wij, de bewoners, slapen intusschen minder, althans minder-vast. Immers de deuren moeten openblijven, en het huis verlicht. Weliswaar zorgt een schildwacht voor onze veiligheid. Ieder krijgt trouwens zijne beurt om 's nachts als gijzelaar te fungeeren. Gij wordt, met een dozijn of twee andere ingezetenen, opgeëischt, en vier-en-twintig uur of zoo, 'tzij in de kerk, 'tzij elders, onder goede hoede opgesloten. Met sommige overheden is het nog wat erger geweest. Iedereen onderwerpt zich echter: het behoud van de stad hangt ervan af. Zij gedragen zich overigens doorgaans als goede drommels, die wel van een pretje houden. Eens op een dag waren ze binnengedrongen in een verlaten landgoed. Zij hadden er den wijnkelder en de kleederen en hoeden van mevrouw ontdekt. Zij hadden er komedie gespeeld, en zich zoo goed vermaakt, dat zij er 's avonds niet over zwijgen konden... Ja, dat duurt

[p. 84]

nu al zoo'n maand. Als een regiment te veel mannen verloren heeft in die dagelijksche schermutselingen, wordt het vervangen. Zoo hebben wij tegenwoordig mariniers: goede, nogal onhandige lobbessen. Als men hun vraagt: ‘Waar is dan uw schip?’, dan antwoorden zij met overtuiging: ‘Het wacht op ons, te Antwerpen.’

‘En de Belgen’, vraag ik, ‘komen die dan nooit nader?’

‘Och’, zegt hij, ‘die schijnen zoo maar wat te spelen. Zelfs als zij veld winnen, trekken zij zich weer terug. Nochtans komen er tot in Vilvoorde-zelf, maar dan in politiek, als verkenners. Eén heeft geprobeerd, heel alleen de brug over het kanaal van Willebroeck te doen springen. Hij had negen kogels op zak: hij heeft er negen van de Duitschers, die hem achtervolgden, mee doodgeschoten. Toen hij de dynamietpatroon, die de brug moest doen springen, wilde neerleggen, viel hij op zijne beurt. De Duitschers hebben hem onder eerbewijzen begraven. Aan de troepen werd hij als een voorbeeld van heldhaftigheid voorgesteld... Acht andere karabiniers, eveneens in burgerkleeren, waren in den hoogen schoorsteen van de kalkfabriek geklauterd, om de ligging der Duitschers te verkennen. Dezen zijn het gewaar geworden: zij hebben de schouw in de lucht doen vliegen. 't Is 't eenige gebouw in Vilvoorde dat vooralsnog schade heeft geleden. Vier der soldaten waren in tijds kunnen vluchten. De anderen...’

En hij eindigde:

‘'t Ergste is, dat de hongersnood nadert voor ons. De Duitschers hebben in de omstreken een voorraad van een paar honderd koeien. Maar daarmee is de

[p. 85]

bevolking niet gebaat... En dan, rondom de stad zijn haast al de dorpen voor een goed deel in asch gelegd: het schoonste deel van Brabant, een der schoonste deelen van heel België...’