Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

20 September.

Weer vluchtelingen, uit Hamme ditmaal. En 't is weer de ellendige stoet van dompelaars, die niets meer bezitten dan de lompen, zijpend nat, waarin zij huiveren; die niet weten waarheen; die niet eens meer denken waar zij wel heen zouden kunnen...

Het is koud. ‘Er zijn veel noten dit jaar; 't zal een strenge winter zijn’, zegt het dienstmeisje. En de steenkolen worden schaarscher en schaarscher. Wij hebben ons tot vier, vijf groote verkoopers gewend: hun voorraad is zoo gering, dat zij weigeren hem van de hand te doen. Eindelijk hebben wij tegen hoog geld een paar honderd kilo anthraciet weten te bemeesteren. Als de kolenmijnen niet weer aan het werk gaan, of Engeland geen hulp kan bieden, zal er van winter te Brussel veel koude geleden worden.

Gelukkig is op voldoende wijze voor voedsel gezorgd: het ‘Comité Central de Secours et d'Alimentation’, dat door Ernest Solvay gesticht is en waar hij een millioen voor geschonken heeft, bezit in al de voorsteden

[p. 79]

vertakkingen, die geldinzamelingen doen. Eene geziene dame, die zich met eene inteekenlijst belast heeft, vertelt mij ergerlijke bijzonderheden: bij geen enkelen rijke haast ontvangt zij zelfs maar de minste gift. Meestal laat men haar zelfs aan de deur staan. De armen, daarentegen, de kleine bedienden, die nog slechts de helft van hun wedde trekken, werklui die gedwongen staken of alleen een paar dagen in de week werken, vrouwen eindelijk van soldaten en onderofficieren onder de wapenen, zij allen toonen eene mildheid des harten, die de schamelheid der bijdrage ruimschoots vergoeden zou, indien de nood zoo groot niet dreigde te worden...

Tegen den avond dondert weer, vlak bij, het kanon. En heel de kazerne rukt uit in velduniform. Twee uur later echter zijn zij weer terug. Weer zal niemand weten, wat dit wandelingetje te beteekenen had.