Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

15 September.

Stel u voor dat er te Brussel wijken zijn, waar men niet merkt dat wij in oorlogsstaat verkeeren, waar men van eene Duitsche bezetting niets gewaar wordt, waar men niet schijnt te weten dat, nauwelijks twee uur verder, twee rijke dorpen, onder de schoonsten van Brabant: Meysse en Grimbergen, voor een goed deel aan het uitbranden zijn.

Hedenochtend herinnerde ik mij, dat wij sedert Mei en tot in October te Brussel een prachtig blijk van Europeesche beschaving bezitten: eene wereldtentoonstelling van schoone kunsten, waar Duitschland op belangwekkende wijze aan deelneemt. Ik besloot ertoe, mij te gaan vergewissen, of in oorlogstijd de kunst nog recht van spreken heeft tot het menschelijk gemoed.

Ik heb het Cinquantenaire-paleis, waar het Salon des Beaux-Arts ondergebracht is, niet bereikt, en gij zult verder zien waarom ik het niet bereikt heb. Wat ik hier trouwens vertellen wou, is, dat sommige wijken van

[p. 72]

Brussel buiten den oorlog leven, en gespeend zijn van de emoties, die eraan verbonden zijn.

Ik heb, om naar den Cinquantenaire te gaan, den weg lang St. Jooste ten Noode en nieuw-Schaerbeek gekozen. Vijf minuten van het Noorderstation, centrum van het Duitschdom te Brussel, lagen de nogal groezelige straten, waar eene geringe burgerij een benepen leven leidt, leeg en stil. Tusschen de steile, bruin-witte gevels der hooge huizen, verliep het gewone gedoe van iederen dag: de sjofele vrouwtjes in haar kort onderrokje, de haren tot papilotten gerold en gewrongen, die groenten gaan koopen, uit den slagerswinkel komen, aan de karren van de heerlijke druiven nippen, die er dit jaar in overvloed zijn en bijna niets kosten. Geen Duitscher te zien. De vrede, de kalmte, eene stille tevredenheid als gestold in de onroerende lucht, als eene dichte, doorschijnende, maar onaantastbare stolp over deze straten, deze huizen, deze menschen. Voor de uitstalling van een verkooper van oude boeken voel ik voor 't eerst sedert den oorlog mijn bibliophielen-geaardheid boven komen: voor vijftig centiemen koop ik de zeldzame eerste editie van een Franschen bundel gedichten uit den symbolistentijd...

Wat verder, in de Schaerbeeksche rijkelui's-straten, is het, zoo het kan, nog rustiger. Kraaknette dienstmeisjes vegen den stoep schoon. In de tuintjes vóór de huizen bloeien de late rozen, schettert het rood der dahlia's. De atmospheer, doorluwd van een zachten wind, deint als de adem van eene jonge, kalm-gelukkige vrouw. Daar het vandaag weêr een zomer-dag is, maar met den weemoed van het eindigende seizoen, voelt

[p. 73]

men zich rustig hier, en vreezig alleen om de mogelijkheid eener vrees...

De Duitschers echter zijn niet ver: de kazerne der vlakbijliggende Dailly-plaats zit er vol van. Waar ik ze bereik, overvalt mij het besef der werkelijkheid. Zonder zelfs nog maar aan het Salon des Beaux-Arts te denken, keer ik naar stad terug.

De werkelijkheid: zij is aan alle muren der middenstad uitgeplakt: wie reisduiven bezit, moet ze vóór den middag in gaan leveren; privaatauto's, motor- en andere fietsen mogen in Brussel niet meer rijden dan met een bijzondere toelating, die alleen bij hoogstdringendheid wordt gegeven.

Op wie naar de voorposten mocht willen rijden, wordt geschoten... De vertaling van den Duitschen tekst is gebrekkig en onvolledig...

Aan het station manoevreeren nieuw-aangekomen troepen. En waar ik mij naar huis begeef ontmoet ik, tusschen eene dubbele rij bereden uhlanen, die ze met hunne lange lans aansporen, eene gedweeë kudde ossen en kalveren, samen een vijf-en-dertig beesten, die bij zacht geloei hunne verwondering uiten om dit militaire geleide, dat haast schijnt te hebben...