Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 62]

11 September.

De dag der verrassingen.

Eerst deze: ik kom in het bezit van een Gentsch dagblad, dat ik een frank betaal. Op straat durf ik het niet te ontplooien: dat is véel gevaarlijker dan gij u voorstelt. Dat ik het op zak heb, is voor mij het bewijs dat Gent niet is ingenomen. Ik veradem...

Aangekomen in een vertrouwd rustoord, waar geen Duitschers zitten, kan ik het gebeurde lezen. De Duitschers hebben inderdaad mijne geboortestad gespaard. Zij vroegen daarvoor tien millioen frank en honderd vijftig duizend kilo haver. 't Geld kregen zij niet, wel de haver. De Gentsche paarden zullen het van winter met hooi en stroo moeten doen. Maar zij hebben aldus misschien de hemelsche ‘Aanbidding van het Lam’ der van Eyck's gespaard. Den Gentschen paarden heil!

Tweede verrassing: het offensief optreden van Frankrijk en Engeland en het lichte wijken der Duitsche frontlinie. Nieuwe verademing: wij gaan eindelijk zien wat de verbondenen in hun schild voeren... Intusschen trekken de Duitschers langs Zuid-Vlaanderen, het land van Herman Teirlinck en van Stijn Streuvels, door, naar 't Noord-Westen van Frankrijk, de Engelschen tegemoet. Het schijnt wel dat zij er voorloopig van afzien, Antwerpen in te nemen. De troepen, die zij daarheen sturen, en die haast elken dag in schermutseling komen met Belgische soldaten, die naar het Zuiden, op Brussel toe, veld schijnen te winnen, moeten dienen om te beletten, dat ons, nog vrij sterk, leger, het Engelsch-Fransche zou gaan helpen...

Derde verrassing: eene nieuwe proclamatie, en wel

[p. 63]

de allervreemdste. Gisteren werd ons medegedeeld, dat de Oostenrijkers Lemberg uit pure menschenliefde in de handen van Rusland hadden laten vallen. Heden wordt officiëel bericht, dat de Engelschen en Franschen met dum-dum-kogels schieten, wat niet humaan is. Maar dat is voor ons, Belgen, het belangrijkste niet. Het belangrijkste is het volgende, dat ik letterlijk op den Nederlandschen tekst afschrijf, u tevens een staaltje gevend van dat Nederlandsch:

‘De vesting Luik is bestormt geworden naar eene dappere verdediging. De duitsche regeering betreurt ten zeerste dat de handelwijze der belgische regeering tegenover Duitschland bloedige botsingen veroorzaakt heeft. Duitschland komt niet als vijand naar België. Alleen gedwongen door de omstandigheden, heeft het tegenover de militaire maatregelen van Frankrijk het harde besluit moeten vatten in België binnen te dringen en heeft het Luik moeten bezetten als steunpunt van zijne verdere militaire operaties. Nadat het belgische leger door zijnen heldhaftigen weerstand tegen de groote overmacht zijne wapeneer op het schitterendste verdedigd heeft, verzocht de Duitsche regeering zijne Majesteit den Koning en de belgische regeering den oorlog te besparen. De duitsche regeering verklaart zich bereid met België iedere overeenkomst te sluiten die zich op hetzij welke wijze met betrekking op hare uiteenzetting met Frankrijk laat vereenigen. Duitschland verzekert opnieuw op het plechtigste dat het niet voornemens is geweest zich belgisch gebied toe te eigenen, en dat het verre van deze bedoeling is. Duitschland is nog altijd bereid het belgisch Koningrijk onmiddellijk te verlaten,

[p. 64]

zoodra de stand van den oorlog het hem zal veroorloven.’

De proclamatie geeft verder het antwoord van België, in dato 13 Augustus, op het vredesvoorstel van Duitschland:

‘Het voorstel ons door de duitsche Regeering voorgesteld herhaalt de vordering in het ultimatum van 2 Augustus uitgedrukt. Getrouw aan zijne internationale verplichtingen kan België alleenlijk zijn antwoord op dit ultimatum herhalen, des te meer daar sedert 3 Augustus zijne onzijdigheid geschonden, een smartelijke oorlog in zijn gebied is gedragen geworden en de garantiemogendheden loyaal en onmiddellijk aan zijn roep om hulp hebben gevolg gegeven.’

Ziedaar de mededeeling, die het Duitsch militairgouvernement op 11 September meent bekend te moeten maken. Hoe zij geinterpreteerd moet worden, is voor mij niet zoo heel licht uit te maken...