Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

9 September.

Stel u nu maar niet voor, dat Brussel, omdat het een druk, zij het dan ook tam garnizoen bezit, - vanochtend zag ik een jong officier, Baedeker in de hand, aan een aantal ontwapende soldaten de schoonheden van onze Groote Markt verklaren - stel u niet voor dat Brussel eene Duitsche stad geworden zou zijn. Behalve dat Baron von der Golz er in zijne proclamatie nadruk op legde, geenszins te vragen dat wij van onze vaderlandsche gevoelens afstand zouden doen; behalve dat van de Duitsche Kommandantur niet eens de Duitsche driekleur wappert; behalve dat de Duitsche officieren allen hun best doen om klassiek Molière-Fransch te praten en de soldaten al mooie vorderingen in het Vlaamsch maken, kan ik u iets vertellen, waaruit blijken moge dat Brussel zoo weinig Duitsch is, dat men er zelfs geen Duitsch geld kan uitwisselen, of dat dit althans niet dan met de grootste moeilijkheden gepaard gaat.

Om den handel te bevorderen, had burgemeester Max aan de bevolking den raad gegeven, Duitsch geld, ad frank 1.25 per mark, te aanvaarden. Voor dat geld zou men er dan wel Belgisch kunnen krijgen. De burger-

[p. 57]

vaderlijke raad werd gevolgd. Ziehier nu wat gebeurde.

Stel: iemand is in het bezit van drie briefjes van honderd mark, die hij graag te gelde wil maken. Hij loopt de zeldzame wisselaars af, die hunne winketten nog openen: allen weigeren, zijn bankpapier te aanvaarden, en geven hem den raad, zich tot de ‘Deutsche Bank’ te wenden. De Deutsche Bank is open van tien tot twaalf. Het getal der uitwisselaars is er zóó groot, dat hij een eerste ochtend niet binnen geraakt. De volgende dag wacht hij van half tien, voor de nog gesloten deur, zijne beurt af. Honderden zijn hem vóor; sommigen staan daar sedert acht uur. Nochtans komt hij kwart voor twaalven aan een winket terecht, waar men hem vertelt: 1^o in plaats van driehonderd vijf en zeventig frank (= driehonderd mark ad fr. 1.25), krijgt hij slechts driehonderd vier en zeventig frank, dertig centimes; 2^o wij betalen u in drie kasbons op de stad Brussel, ad honderd frank, plus in een briefje van ... vijftig mark en verder in Belgische pasmunt; 3^o kom morgen met uw vijftigmarkbriefje terug en breng Belgisch geld mee tot een gezamenlijk bedrag van honderd frank: dan krijgt gij nóg een kasbon. - 's Anderendaags dus, nieuwe reis naar de Deutsche Bank en evenlang tijdverlies. Als gij er op klokslag twaalf uitkomt met uw vierde bonnetje, snelt gij naar de Brusselsche gemeentekas: zij is helaas juist gesloten. Gij kunt echter morgen ochtend terugkeeren... Gij doet het, verliest weêr twee uren, wordt eindelijk toegelaten, en krijgt voor Uwe vier kasbons ... vierhonderd strookjes papier, die naar het schijnt elk één frank waard zijn.

Ik vat samen: om driehonderd mark uit te wisselen

[p. 58]

verliest gij viermaal twee à drie uur, laat ons zeggen een kleine vijftien uren; gij hebt er zeven en dertig frank, vijftig centimes (honderd frank, min de vijftig mark, die samen uw vierden kasbon uitmaakten) van uw mooie Belgische, klinkende geld aan verspild; en moogt dan nog heel blij zijn, dat gij zoo spoedig aan uw fondsen gekomen zijt, want de Deutsche Bank wisselt wel alle dagen Duitsch geld tegen bons der stad Brussel uit, maar de stad Brussel heeft vaste dagen waarop zij hare bons tegen papier van de Nationale Bank uitwisselt, en die dagen kunnen ver van mekaar afliggen...

Uit dit alles zal u zonneklaar blijken, dat Brussel nog geen Duitsche stad is.

Ik verhaast mij eraan toe te voegen, dat het al even moeilijk is, er een Belgisch briefje van duizend frank uitgewisseld te krijgen. Zoodat men dan ook wel ten langen leste zou kunnen gaan twijfelen, of Brussel nog eene Belgische stad is...

Voor een financier is dit alles misschien zeer natuurlijk. Voor een doodgewoon mensch is het eenvoudig beroerd. Het geld is er: men weet het; niemand twijfelt eraan. Waarom het dan echter niet in omloop gebracht, zij het dan nog in papiertjes van één frank?...