Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 40]

1 September.

Onze gezichtskring wordt enger en enger, onze persoonlijkheid geringer en geringer. Wij leven nog alleen van, met, voor de stad. De oorlog en het gebrek aan volkomenbetrouwbaar nieuws hebben ons samenhoorigheid geleerd, de samenhoorigheid van menschen die opgesloten zouden zijn binnen hooge, steile muren. Dat gevoel van samenhoorigheid is echter, heel duidelijk, eene vermindering, het vernedert ons, stemt tot ontevredenheid.

Al komt de post nu geregeld éenmaal daags. Het zijn echter niets dan brieven uit de stad-zelf. Toevallig is er een onder uit Engeland. Een familielid, die geregeld den overtocht doet van Liverpool naar New-York, schrijft mij op 14 Augustus, dat hun boot, toebehoorende aan eene Engelsche compagnie, door een Duitsche boot beschoten was geworden, en er gelukkig zonder veel schade van afgekomen is.

En wij krijgen nu ook dagbladen. 't Is te zeggen dat mannetjes te voet de reis naar Gent doen, waar de meeste kranten van Brussel sedert den oorlog verschijnen. Vandaar brengen zij enkele nummers meê, die zij vijf en zeventig centimes en éen frank verkoopen. Het schijnt tamelijk gemakkelijk te zijn, Gent te bereiken, ook zonder paspoort.

Een paspoort wordt trouwens aan Belgen niet meer afgeleverd. De Duitsche overheid verzekert dat er misbruik van gemaakt is geworden. Sommige personen, ermeê gewapend, waren erin geslaagd, de Duitsche voorposten te naderen, en hadden er foto's van genomen.

De paspoorten zijn trouwens zoo goed als onnoodig.

[p. 41]

Wij hebben tegenwoordig en sedert vanochtend een Duitsch kommandant der stad, Majoor Bayer, die naast burgemeester Max fungeert. En die heeft nu vandaag laten aanplakken dat iedere voetganger vrij in en uit de stad kon, behalve op de wegen die naar Oostende en Antwerpen leiden. Slechts voertuigen moeten een bijzonderen pas hebben, dien zij op het stadhuis krijgen kunnen. Ik kan eraan toevoegen dat de uitdrukking ‘wegen naar Oostende en Antwerpen’ zeer ruim wordt opgevat. Zoodat wij over de Duitschers niet te klagen hebben: zij toonen zich inschikkelijk. Het komt mij zelfs voor dat zij veel van hunne stugheid verloren hebben. De officieren hebben zich steeds zeer beleefd getoond. Nu schijnen de onderofficieren het ook te willen worden...

Weêr het kanon, ditmaal in de richting van Assche. Tegen den avond brengt men ons het bericht, dat de Duitschers vóór Dendermonde door het doorsteken van een dijk zouden teruggedreven zijn geworden. Een gedeelte van onze bezetting komt in den donker terug, doodmoe, maar zingend.