Verzameld werk. Deel 6. Beschouwingen over literatuur. Het dagelijks brood I. Keur uit de brieven in dagbladen 1906-1929

Paarden

17 Juni

Gisteren heeft mijn vaderlandsch hart meer genoten dan bij de schoonste parlementaire redevoeringen: ik heb het puik der Belgische paarden gezien. Het is een opwelling van nationalen hoogmoed geweest, een feest voor mijne schoonste overtuigingen, een gejubel in mijn binnenste om eene heerlijke wezenlijkheid: ons land heeft heerlijke hengsten. En ik was de eenige niet om innerlijk te juichen en gelukkig te zijn; we waren minstens met ons tweeën; en de tweede was: Zijne Majesteit Leopold de Tweede.

[p. 239]

Dat was weer in het Paleis van het Halfeeuwfeest te doen: een gebouw dat evenzeer tot ultra-moderne fancy-fairs als tot middeleeuwsche steekspelen, tot tentoonstellingen van automobielen, als tot blaffend vertoon van zonderlinge ras-honden dient, en waar ik, om zijn gebrek aan intimiteit evenzeer als aan grootschheid, maar niet aan gewennen kan, in welke verkleeding het zich voor moog' doen en wie het ook bewone: mondaine flirt of kwalijk-riekende paardenteelt.

Ditmaal had er de prijskamp voor Belgische teelt- en trekpaarden plaats. Buiten de koning en ik, was het er vol met een zonderlinge verwarring van sjieke dames en zelfvoldane kweekers, van edellieden en stalknechts. Het was er warm; wie aan hooikoorts lijdt - en die zijn in dezen tijd niet zeldzaam - kon er zijn stikkende keel gorgelen aan walmend zand en zaagmeel; wie eksteroogen heeft kon het gewicht meten van een stevigen boerenhiel. Maar er waren prachtige paarden; magnifieke paarden; en er aan te denken laat me vergeten hoe ik er van de warmte heb geleden, hoe mijn hooikoortsige keel er gloeiend werd als een mond der hel, en hoe mijn teenen er de folteringen van 't martelaarschap ondergingen.

't Overwicht, bij het herdenken, van aangename moreele indrukken op onaangename physieke indrukken, heet men: geluk. En zoo ben ik nog steeds bij voortduring gelukkig om den bewonderingswekkenden stoet prachtdieren, waarvan 'k me nog steeds de ongeduldige waardigheid, het snuiven en grootsch-sierlijke stampen, het rimpelend nekkebuigen, het schichtige loenschoogen herinner, terwijl ze, machtig bijna als olifanten, en hoeveel schooner, ons voorbij togen, de manen in dunne, stijve

[p. 240]

vlechtjes gevangen, de staart tot een dikken wrong opgebonden, de beenspieren trillend, de flanken van machtige aderen bebocheld, het kruis weerzijds stijgend en dalend bij iederen stap, kwijlend het bekkeneel dat bijt op het mondijzer, de lange gele wimpers sidderend onder 't kittelend voorhoofdhaar, en, welgeteekend op de borst, de telkens zwellende, dubbele borstspier. Zij togen, schuw of welvoldaan, een al te kakelend publiek voorbij, dat aan den Koning, dezen professor van alle energiën, dezen proever van elke bewuste macht, dezen bewonderaar van alle physieke schoonheid en krachtsuiting, eene les van gelukkige aandacht had kunnen nemen. Zij togen voorbij, purper-zwart en vurig-vaal, heller de Brabantsche met haast witte manen, donker of dieprood de kleinere Ardenneesche: de nog-zogende merries met zware schoften, verzeld van hun veulen, waarvan het haar nog wollig stond en onblinkend; de breed-nekkige hengsten die steigerend zijn en trappelend op hunne achterbeenen, en verveeld gaan draaien, en bewegen de krommende onderlip, en weten te buigen den nek als alleen men van geiten verwachten durfde; en rustige ruinen, waarvan de schonkige schouder de pezen teekent als van windhonden. Zij togen voorbij, en 't was mijn land dat voorbij toog in zijn machtige en taaie schoonheid, in zijn pezige gerustheid, in zijn zware weelderigheid; en ook in zijn ongeduld om alle intoomende overheersching, in zijn goedwillige werkkracht, in zijn blijde teeltmacht: zinnebeeldige tocht van alle deugden en alle bewustheid, van alle koppige overlevering en alle verzekerde toekomst. En het was, geloof me, om van te sidderen.

[p. 241]

Er ware een geschiedenis te schrijven van de opvatting waar paardenschoon door de eeuwen aan onderworpen is: van de Assyrische paarden, gelijk de bas-reliefs van Louvre en British Museum ze ons toonen, tot de wedrendieren van Géricault, welk een afstand! Van de kleine, pezige, en toch breeknekkige, breedborstige hengsten van Phidias in de cella van het Parthenon, over de dieren heen van Colleone en Gatta Melata, en 't zware strijdros van Lodewijk XIV, en de nerveuze merrie waar Meissonnier keizer Napoleon op te dribben zet; tot op de fijnkoppige, dunbeenige, schraalflankige paarden, die ik dagelijks van de wedrennen uit Boschvoorde of Groenendael afgemat en knikkeknieënd terugkeeren zie, en die alleen nog in den prikkel van eieren en champagne de kortstondige krachtsinspanning vinden, om, met een man-als-een-krekel op den rug, als een wervelwind in een kring rond te loopen: welk een les, welke een voorbeeld en bewijsvoering van en voor menschelijke ontaarding!

Jawel: menschelijke ontaarding. Want paarden zouden, evenals alle dieren, in onverslaafden toestand, door eene duistere natuurwet naar niets dan tot vermeerdering, althans naar het bewaren, van eigen schoonheid streven. Maar als de mensch er zich eenmaal mee bemoeien gaat! De Assyriër, jager, zocht het trekdier dat vlug en veerkrachtig-taai kon zijn; de Griek zocht voor zijn dier wat hij zich-zelf als ideaal had gesteld: een schoone ziel - in casu: potentiëele kracht - in een schoon lichaam; de decoratieve Renaissance-man behield fijnheid in de grootschheid; de heldhaftig-klassieke zeventiende eeuw zocht de machtige en toch zuivere vormen; het Napoleon-

[p. 242]

tische keizerrijk had het meest-praktische aan sterkte en uitstaansvermogen noodig (en het Arabische paard vierde zijn intocht in West-Europa); en wij? Wij kennen geene kracht meer dan het ‘coup de collier’; de schichtige en spoedig-lamme inspanning; het spasmodisch en weldra reutelend-veege zenuwspannen; het struggle for life bij horten en stooten, zonder doordrijvendheid als zonder bewustzijn van eigen sterkte. Het komt er thans op aan, genoeg prikkels te bezitten, om, waar het hoort, den formidabelen stoot aan te durven, - en daarna, misschien, aan den stoot te bezwijken. Wij, twintigsteeeuwers, mogen ons spiegelen aan onze wedrenpaarden. En 't is niet voor niets dat de jockey een der bewonderde koningen van den dag is. Want de evolutie van het paard ligt aan de evolutie van het begrip kracht. Vroeger verwachtte men van kracht eene voortdurende werking, eene rustige voortvarendheid; kracht was geduldige en blije taaiheid. En thans? Kracht, dat is de jockey die de heele week lam ligt, om 's Zondags de uiterste spanning te bereiken, en dan weer lam te vallen. Kracht is sluwheid en durf geworden, en niet langer meer eerlijke en gestadige oefening. Kracht is geen heerlijk vermogen meer, maar een geniepige slechtheid, haast.

Ga nu maar niet meenen, dat ik gisteren aldus aan 't filosofeeren ging, toen ik die schoone boeren-kinkels hunne paarden, die nog schooner waren, voorbij zag leiden. Ik had al genoeg werk met bewonderen. Maar was die bewondering niet reeds een gevolg van onbewuste blijheid, omdat men hier te lande nog zulke schoone, gezonde, klassiek-machtige, eerlijk-rustige beesten te telen weet?