Verzameld werk. Deel 5. Beschouwingen over literatuur

[p. 606]

Firmin van Hecke
Gedichten

In 1912 publiceerde Firmin van Hecke een bundel ‘Verzen’, in eene royale uitgave door Jan Greshoff bezorgd, op een zeer klein getal exemplaren, waarvan de meeste aan vrienden werden uitgedeeld, en die dan nog alleen, sedert vele jaren, in particuliere bibliotheken te vinden is. Deze verzen gaan van het jaar 1902 tot op den tijd van het verschijnen. Thans geeft Firmin van Hecke ze weer uit, aangevuld met hetgeen hij sedertdien tot op heden schreef: het werden twee en negentig bladzijden druks, en hetvertegenwooordigt dus twee en twintig jaar dichterlijken arbeid.

Deze langzame werkzaamheid is geenszins toe te schrijven aan eene dichterschap die slechts intermitteerend zou zijn; van Hecke werkt niet onder den drang van kortstondige bevliegingen, met lange tusschenpoozen van dorheid. Zij is ook niet te wijten aan eene Parnassiaansch-meticuleuze bezorgdheid om den vorm: de vorm van Firmin van Hecke is soms volmaakt, maar is er niet op aangelegd om te schitteren; wel eens doet hij zelfs aarzelend aan; nooit loopt hij achter het beeld, dat bij hem niet altijd rijk of nieuw, en herhaald hetzelfde is; er is bij hem meer strengheid dan weelderigheid, en dat juist legt de traagheid uit van zijn arbeid,

[p. 607]

want het wijst op zijne, zeer aparte, poëtische geaardheid.

Ik zal niet zeggen dat deze poëzie berust op een moedwillig-ethischen grondslag. Alle leering is hier afwezig, en ik zal zelfs zeggen: alle gedegene wijsheid. Firmin van Hecke is niet onder dezen die rusten op de peluw van een sussende overtuiging, aan welke zekerheid hij ook in zijne jongste verzen wil doen gelooven. Zal hij niet meedoen aan het uitkrijten of het drenzen van levenssmart, hij gaat niettemin stoïsch maar vol vragen, den zwarten weg van den twijfel. Wel probeert hij, zichzelf te sussen met beweringen; hij moet telkens bekennen dat hij door nevelen waadt die weinig meer beteekenen dan Niet. Hij wil niet wankelen; maar weet hij ooit goed wàar hij zijn voet zal zetten?

De soberheid van Firmin van Hecke sluit zelfs den schijn uit van moedwillige tragiek. Maar ook gelatenheid, het merk der zwakken, is hem vreemd. Het brengt mee dat hij met aangehouden gespannenheid leeft in eene geestelijke atmosfeer, die de zeer bijzondere stemming is waaruit deze Gedichten zoo goed als alle zijn ontstaan.

Ook hij is begonnen, als jonge man van twintig jaar, met stemmingslyriek van zuiver-emotieven aard; aanhouden van eene aandoening, waar wij verzen aan danken als:

Nu de avond valt, weer weemoed daalt;
De nachtspin weeft heur webbe;
De dag, die de eigen dood verhaalt,
Verruischt als traag eene ebbe.

[p. 608]

 

In teerheid van het schemergrauw

 

Lijkt 't al gezien dóór water;

 

't Is een versmeltend groen en blauw.

 

't Is dag en nacht tegader...

En ook nog in latere verzen als in den toezang voor ‘Monique en Françoise’ en in het groote eindgedicht ‘Carissimae’ zal hij toegeven aan de ontroering, rechtstreeks van zijn ruim menschenhart. Trouwens, is hij niet steeds de oprechtste der dichters? Doch zijne geestelijke miserie laat hem rust noch duur. Zijn dringen naar bewustheid, naar de zekerheid van een geweten, leeft door tot in de rustigste oogenblikken. Zoo in het eerste gedicht der reeks die heet ‘Taveernen’ en dat getiteld is:

Na doelloos jagen kwam 't geweer
Ter ‘Jagersrust’, in vroeger dagen,
Met weitasch in een hoek terneer,
Wijl aan mijn voeten mijn honden lagen.

De waard die moe van 't werken was,
En wist dat 't wild mij niet moest duchten,
Pufte aan zijn pijp en dronk een glas,
Terwijl de honden heftig zuchtten.

Ik sprak van 't weer en van den wind.
En onbewust van 't schoon van 't leven,
Was ik de gast die, welgezind,
Veel meer ontvangt dan hij kan geven.

[p. 609]

 

'k Gevoelde mij er warm en goed

 

In 't kalm gehucht der sparrebosschen,

 

En al wat 't hart verlusten doet

 

Bood zich als jonge vrouwenborsten.

 

 

 

En als ik droomend huiswaarts ging

 

Langs 't schemergrauw der landsche wegen,

 

Was 't rust die van mijn schouder hing

 

In de oude weitasch meêgekregen.

Wie aldus spreekt van rust, is de aanhoudende gast van angst. Angst die de ondertoon is van de meeste dezer gedichten, ook waar de dichter met eene schijnbare sereniteit aan het negeeren gaat. Angst die de geestelijke gespannenheid is waar ik het hierboven over had, en die niet breekt onder beweringen als

Want onverganklijk leven diep-genoten weelden,

of geruststellingen als

Aan wien veel leeft, wordt veel vergeven,

en die zich uitspreekt in:

Het avondt en de nachtegaal zal slaan;
Onder de starren en den kus der maan
Droomen de rozen en verliefden waken.
Hart, eenzame musch, immer op vreemde daken.

[p. 610]

Dat innige onrustgevoel, gevoed door overweging, schept om dit kleine maar rijke boek eene zeldzame atmosfeer, uiting van eene dóór-trillende stemming. Geen ijlte hier van mijmerij, geen vervoering der fantazie, en nauwelijks de polsslag der passie. Maar de zware gedragenheid van een levensondergaan, de vergeestelijkte auto-biographie van een vroeg-rijp gemoed, aanhoudend aangevreten door de gedachte. Dit maakt de eenheid uit van dit dichtwerk, en tevens zijne schoonheid. Eene schoonheid die, om begrepen en genoten te worden, meer eischt dan louter-aesthetisch beschouwen. Het gaat hier minder om meten en proeven, al kan Firmin van Hecke, die een Vlaming is, er anders wel tegen. Het gaat hier minder nog om zedekundig beoordeelen, laat staan veroordeelen. Het gaat hier alleen om de constatatie van eene ruime en diepe menschelijkheid; eene menschelijkheid die walgt voor medelijden, die zich niet dan zelden in volle naaktheid, met de aanstellerigheid van het cynisme vertoont; een zware menschelijkheid, vol minnelijken trots, die zich niet te grabbel vergooit, maar dan ook met ernst en met ontzag vervult. Firmin van Hecke is niet bloot een ‘versificateur’, niet meer dan hij louter een filosoof zou wezen. Hij is een mensch, die zijne eigen atmosfeer om zich-heen heeft geschapen, en niet bereid schijnt te zijn ze te verlaten. Omdat hij er, aan bitterheid gewoon, de bitterheid die de zuurdeesem is van zijn leven, feitelijk zeer sterk in staat, en als ompantserd.

Zulke dichters zijn in onzen tijd, wellicht meer dan in welken anderen, ongewoon. In Vlaanderen staat Firmin van Hecke zoo goed als alleen, en zijne eenzaamheid

[p. 611]

maakt zijne grootheid uit. Men aarzelt niet, hem te loven, maar men doet het van lieverlede met de ‘pudeur’ van den eerbied. Er is majesteit in zijne houding: de majesteit van wie alle bijkomstigheid afwerpt; van wie, in de volle bestendigheid van een ononderbrokene dichterschap, alleen vasthoudt wat, in zijne broosheid, er de definitieve gedaante van vermag te benaderen. Met zijn poëtischen arbeid werkt Firmin van Hecke gestadig aan zich-zelf, zonder toegeving, zonder versnippering. Hij bouwt zijn toren, voor zich-zelf, en weert de overtolligheden waar hij mocht aan haperen. Hij is sterk, gaaf en eerlijk. In onze Vlaamsche letteren is hij een imponeerende, een groote figuur.

N.R.C. 30 Januari 1926.