De Lantaarn voor 1792

Defensie te water.

In overoude tijden, die voor de oprichting van dit gemeenebest gaan, waren de zaaken tot 't Zee-weezen behoorende onder geen beheer; bijzondere steden, ja zelfs bijzondere persoonen rusten scheepen uit, bewapenden ze, en voeren daarmede ter kaap, vriend en vijand wel eens zonder onderscheid uitplunderende.

Derzelver opzicht werdt daarna aan den Raad van Staaten, vervolgens aan een Collegie Superintendent, en eindelijk, in den jaare 1597, aan Admiraliteits-Collegiën toebetrouwd. En even als of men bij derzelver oprichting reeds een gevoel hadt van de onvolkomenheid deezer inrichting, werden deeze Collegiën alleen provisioneel voor den tijd van een jaar geformeerd, en zijn, alzo in weêrwil van de pogingen der Hooge Regeering, de welke zo meenigmaal haare gevoeligheid aan den dag gelegd heeft, over de slechtheid van dit beslier, en zich bij herhaalinge zoo veel moeite gaf tot verbeeteringe, bijna twee eeuwen blijven voortsleuren.

[p. 88]

De oprichting deezer Admiraliteiten hadt een tweeleedig oogmerk 1^o. 't bestuur der zaaken den Oorlog te water betreffende, 2^o. de heffing der middelen op in- en uitgaande goederen, met kennisse van 't belang der Commercie en Navigatie. -

Naauwlijks hadden deeze Admiraliteiten den ouderdom van drïe jaaren bereikt, of H. Ed. Gr. Mog. lieten 'er zich, in hunne Resolutie van 22 September 1600 aldus over uit: ‘Is bij de Edelen en meest alle de steden een groot misnoegen getoond, dat ter oorzaake van het beleid van den Oorlog te water, en die Regeeringe van zaaken bij de Admiraliteit, den Lande zeer groote kosten en lasten draagen; en de daar voor zeer kleine dienst gedaan word; zijnde de oorzaek van dien verhaalt, als eerst de meenigte van de Collegien ter Admiraliteit, en de veelheid van Perzoonen in dezelve hen de zaaken niet wel verstaande; menigte van Officiers en 't klein devoir van dezelven bij de respective Collegiën, en in de kwartieren van dien weezende, diversiteit van Resolutiën in de verscheide Collegiën, zo in 't equipeeren als emploijeeren der Schepen.’^(*)

(*) Indien de gebrekkigheid van een vijfledig bestier aanleiding tot deeze klagten heeft gegeeven, denkelijk heeft 'er ook aan toegebragt 't verzuim der Instructie, aan de Admiraliteiten in 1597 gegeeven, waarvan 't 27ste Articul houdt: ‘'t geen in een of ander kwartier meer is ontvangen als uitgegeeven, bekeert en verstrekt aan den ontvanger van den kwartiere, daar het te kort gekomen is.’ De observantie van dit eene Articul zoude weggenomen hebben eene source van jalousij; 'er zou minder grond overgebleeven zijn tot 't conniveeren der Contraventiën; de Collegien zouden zich meer als deelen van een ligchaam hebben aangemerkt; de beveelen van de Generaliteit zouden met meer vigueur zijn naar gekomen enz. Zij zouden 't emplooi der Schepen, welke uit hunne eigene middelen waren geëquipeerd, en waarvan de kosten door geene extraordinaire petitiën waren goedgemaakt, op deezen grond niet aan zich hebben durven behouden: even als of de penningen, spruitende uit den Ontvangst der Convoijen en Licenten, niet even sterk waren de penningen der Bondgenooten, als die aan de Collegiën door Extra-ordinaire Petitiën worden verstrekt: een sustenue vlak strijdig met den inhoud van 't 25ste Articul der evengemelde Instructie.

[p. 89]

Dergelijke vertoogen zijn bij herhaalde maalen, als: in dato 31 October en 11 November 1600,

[p. 90]

1629, 1637, 1648, 1652, 1653, 1751, 1778, enz.^(†) gedaan.

Alle deeze vertoogen bewijzen, dat men in 't gansche Tijdvak van tweehondert jaaren van begrip is geweest, dat het bestier der zaaken van de Admiraliteit kostbaar en gebrekkig is; en dat het zelve éénig en alleen kon verholpen worden door de reïntroductie van één algemeen bestier.

Ten deezen einde behoorde één eenig Departement of Raad ter Admiraliteit te worden opgerigt, waarvan de bestendige Zitplaats in den Haag zoude zijn, nevens de hooge Collegiën van Regee-

(†) De Gecommitteerden uit de respective Admiraliteiten schreeven in dato 5 October 1786 eene zeer notabele Missive: in beäntwoordinge van eenige vraagpoincten, waarin zij, Leden en Ministe s van de Collegiën ter Admiraliteit, en dien volgens bekend met den aart hunner beezigheeden, rondelijk zich uitten voor de noodzakelijkheid van een algemeen bestier (met bijvoeginge van verscheide Poincten van verbeteringe) en een uitgewerkt plan van zodaanige algemeene administratie hebben overgelegd; van 't welk de Commissie tot 't Desensie Weezen zegt: ‘dat de voorgeslaagene voet van administratie omslagtiger zou zijn, dan de tegenwoordige, - meestentijds lam in deszelfs werkzaamheid.’

[p. 91]

ringe. - ‘Die Raad ter Admiraliteit zoude in zig vervatten alle de werkzaamheeden van de tegenswoordige Collegiën ter Admiraliteit, geene uitgezondert, welke Collegiën zoo ras de onderscheiden takken van hunne beezigheeden in dien Raad zouden hebben kunnen worden ingelijfd en overgebragt, en waartoe waarschïjnelijk een zeer geringen tijd-toereikende zoude zijn, dadelijk zouden cesseeren, en door de Bondgenooten zouden moeten worden gehouden voor gelicentieerd.’

Deeze Raad zou dan treeden in de plaatze van de Admiraliteits-Collegiën, en dezelve judicature en op dezelve plaatze blijven exerceeren. Dezelve zou aan zich trekken de invordering der middelen te water, welke niet meer in de onderscheiden Steden en Provintien op een ongelijken voet zouden worden geheeven; maar tot meer genoegen van de Bondgenooten, en tot stijving van 's Lands Finantien, overal, door eene egaale praktijk worden gebeneficieerd; waardoor de Provintiaale en Stedelijke invloed zou worden weggenomen. Ook zou dezelve den Koophandel van 't Vaderland in alle zijne veranderingen nagaan.

Deeze Raad zou bestaan uit zestien leden, waarvan Holland vier^(*) de overige zes provin-

(*) In den tegenswoordigen staat van zaaken zijn 'er, over de vijf Collegiën, vijf- en- vijftig Raaden ter Admiraliteit, waarvan Holland alleen twee- en- twintig committeert, 't geen dus in 't tegenswoordig bewind deelt als 22 in 33; daar in de nieuwe reforme dezelve alleen voor een vierde zou stem hebben. Bij aldien deeze nieuwe schikking nimmer in de waereld komt, zal men 't hier aan moeten wijten; en Holland, 't geen zo veel betaalt, zal nimmer gedoogen tot zo kleinen invloed gebragt te worden, en wel in zaaken, waarbij 't zo veel belang heeft.

[p. 92]

tien 'er ieder twee zouden zenden, met zodaanige Tractementen, als de Staaten hunne respective principaalen zouden goedvinden, enz.

De tegenswoordige Admiraliteits - Collegiën eens afgeschaft zijnde, zou 't beheer van alles behoorende tot den bouw, onderhoud en reparatie der schepen met al hun toebehooren, toebetrouwd worden aan de daartoe te benoemene Opper- en Onder-Equipagie-meesters - en 't militaire departement in zich bevattende de details over de werving van 't Bootsvolk, de Monsteringen, de compleetheid der Rolle, de toestand der Schepen, de afdanking van 't Volk, de hoofdelijke betaaling zoude best worden betrouwd aan een of twee Officieren ter Zee, Vlag-Officieren of Kapiteinen, welke alle over die zaaken direct zouden correspondeeren met den Raad.

Deeze zoo noodzaakelijke Reforme zoude ten

[p. 93]

gevolg hebben 1. eene aanzienelijke bespaaring door de affchaffinge van de nu niet meer nodige Vergadering der Gecommitteerdens uit de respective Collegiën ter Admiraliteit deezer Landen; door de affchaffinge van veele Officianten, de vermindering van veele Commissiën, de affchaffinge van verscheide publieke gebouwen, logementen, jachten; eene betere huishouding, beter koop aanschaffen van scheepsmaterialen, die nu wel eens door de Collegiën tegen elkander worden opgejaagd; egaliteit van handgelden en soldij. 2. De Orders, welke aan de Officieren na Zee gaande worden medegegeeven, zouden generaal zijn. 3. De Manier van procedeeren in de krijgsraaden zoude egaal worden. 4. De werving zou op een egaalen voet gebragt worden. 5. De distinctie van ressorten tusschen de Officieren ter zee opgeheeven zijnde, zouden de officieren de tegenwoordige jalouzij niet meer kennen. 6. De Vlag - Officieren zouden aangemerkt worden als Officieren van de Unie, en de tegenswoordige provintialiteit den bodem worden ingeslaagen. 7. De zwaarigheid in de verdeeling van den aanbouw der schepen zou worden geheeven: want aangezien de groote schepen niet dan bezwaarlijk uit de Maze, uit Amsterdam, uit N. Holland en uit Vriesland kunnen worden in Zee gebragt, maar alleenlijk uit Zeeland en 't Nieuwe Diep, zouden vervolgens alleenlijk aldaar de groote Schepen behooren te worden gebouwd en opgelegd 8. De Constructie van 's Lands Scheepen zoude

[p. 94]

op een egaalen voet worden gabragt. 9^o. Een beter voorziening zou alsdan ingevoerd worden in den militairen toestand onzer buitenlandsche bezittingen. 10^o. Alle Orders en Resolutien, komende uit den boezem van H.H.M.M. en den Heer Admiraal zouden met meerder energie en met eenparigheid kunnen worden geöbserveerd, de zwarigheeden daarin voorkomende met meer spoed worden opgehelderd en in activiteit gezet.

Deeze Reforme is des te nodiger, naarmaate onze Marine zucht onder gebreken van een anderen aart. Van onze Havens en Zee-gaten zijn eenigen wel geschikt tot berging van schepen, maar teffens in dien toestand van verzuim, dat daarvan geen veilig, ten minste geen gereed, gebruik kan worden gemaakt. 't Zee-gat van de Goeree is kortelings merkelijk verergerd, in voegen dat maar één Schip daarin ten anker kan leggen. De haven van Medenblik kan geen bergplaats voor de schepen worden, ten zij ze wordt uitgediept: waar aan zekert 1629 niet is gedagt. De haven en Dok van Vlissingen, welke voor onze Marine van zo groote aangeleegenheid kon zijn, is door verzuim daartoe onbekwaam geworden. 't Dok van Amsterdam is (of was) zoodaanig verwaarloosd, dat de schepen aldaar in de modder leggen te vervuilen; zodat zij niet dan met veele belemmering daaruit moeten worden gedrilt; 't geen eens 44 dagen tijds gevordert heeft. enz. -

De toestand van onzen koophandel, onze

[p. 95]

scheepvaart en buitenlandsche bezittingen schijnen voor onze Republiek nodig te maaken eene Marine van 30 schepen van linie. Dezelve zoude, in cas van nood, noch kunnen worden versterkt door de O I. Comp. schepen, bij aldien men die de lengte van 160 voeten gaf, wanneer zij de plaats van zestigers zouden kunnen vertreeden. Deeze 30 linieschepen moesten verdeeld worden in 15 schepen van 74 stukken, zijnde de grootste, die onze Zeegaten toelaaten, tien schepen van 60 stukken en vijf van 50 stukken. Deeze Marine en die van 40 fregatten, zoude om de dertig jaaren moeten worden vernieuwd, zijnde de uiterste termijn, van derzelver duurzaamheid.

De aanbouw van deeze 30 linieschepen en 40 fregatten zouden kosten ƒ21,849,695: - makende voor ieder van de dertig jaaren ƒ728,323. Derzelver onderhoud zou jaarlijks kosten ƒ319,000.

Van deeze marine behoorden jaarlijks twintig schepen, verdeelt in kleine esquaders, ter dekking onzer buitenlandsche bezittingen, van onze navigatie in de Middellandsche Zee, 't kruizen in de Noord Zee en op de Oost-Indische Retourvloot, in dienst en equipage gehouden te worden: waarvan de kosten berekend worden op ƒ1,200,000.

Dan, de wijsheid deezerfchikkingen zal verijdelt blijven, tenzij, ten eersten, de Staat in dienst houde een vast corps mariniers, om altoos een geoefend corps Zee-soldaaten of Artilleristen bij de hand te hebben. Hiervan zijn de kosten be-

[p. 96]

groot op ƒ553,352-15-8. ten zij, ten tweeden, eindelijk eens vaste tractementen toegelegd worden aan een genoegzaam getal van officieren en onder-officieren, die bij gebrek van onderhoud verlopen of verlooren gegaan zijnde, 't Vaderland in tijd van nood, zo goed als zonder marine, en dus in de grootste verleegenheid zouden laaten. Des kundigen hebben 't montant dier tractementen bij raaminge, gerekend op ƒ1,000,000.

Alle deeze artikelen, gevoegd bij 't onderhoud der huishoudinge van de Admiraliteit, kostende ƒ500,000, beloopen eene somma van ƒ3,564,242:- welke de marine van Nederland, met al haar apen dependentie zoude kosten.

De ordinaris inkomsten der Admiraliteiten, beliepen van den 1sten January 1781, tot ultimo December 1785, alle deeze vijf jaaren door een geslaagen (NB. waarom juist deeze jaaren genomen? dezelve zijn zeker niet de indragelijkste geweest.)

Van 't Collegie op de Maaze	ƒ448,321-:-:
Amsterdam	1,425,613-:-:
Zeeland	165,364-:-:
Westfriesland en 't Noorderkwartier	84,811-:-:
Vriesland	71,479-:-:
Uitbrengende een totaal	ƒ2,195,586-:-:

Aldus zou de Unie tot goedmaaking van 't geen aan de ordinaire inkomsten, verbeterd door zekere

[p. 97]

schikkingen, die dezelve met ƒ210,000 's jaars zouden vermeerderen; der Admiraliteiten ter onderhouding van den zo éven gedetailleerden staat der Marine ontbreekt, jaarlijks moeten toeleggen ƒ1,158,654.

De inzameling der middelen kost bij de Maaze 1/4 van den ontvangst; bij Amsterdam 10 1/3; in Zeeland 1/5; in N. Holland meer dan 1/3 en bijna de helft in Vriesland, alhoewel het jaarlijks subsidie van Holland van ƒ30,000, uitmaakende 2/5 van zijn inkomsten, daar onder begreepen is.

Van 't jaar 1780 tot 8 Januarij 1788 zijn de ordinaire revenuen der Admiraliteiten, tot 't draagen der buitengewoone onkosten, geschraagd door de importante somma van ƒ75,902,320-14-3, bij de provinciën geconsenteerd. Deeze somma was in 1789 betaald op ƒ15,932,341-6-2 na. Tot afdoeninge van deeze schuld, ten einde den vervallen staat der Admiraliteits-sinantien weder op te beuren, deeze collegiën de geleegenheid te geeven, haare verbintenissen eer aan te doen, en de billijke eischen van zo veele erediteuren, die bij ettelijke collegiën zuchten onder de pretenfiën, die zij ten laste van dezelven hebben, te voldoen, is voorgeslagen een equivalent van deeze schuld door den Raad van Staaten in obligatiënte doen negotieeren, waarvan de interest betaald zou worden door ieder provintie pro rato van haare achterstallen of wanbetaalingen in de geconsenteerde petitiën.

Dit is een waarächtig tasereel van 't geen ons

[p. 98]

Zee-weezen betreft, gemaakt naar 't origineel, maar sterk verkleind. -

H. Ed. Gr. M. de Heeren Staaten van Holland vonden goed op 't hoofdpoinct van dit vertoog, 't afschaffen der vijf Admiraliteits-Collegiën, en de aanstelling van éénen algemeenen Zeeraad in te neemen de advijzen der respectieve Admiraliteits-Collegiën: iets, 't geen men in den burgerlijken ommegang noemen zou, bij den drommel ter biecht gaan.

Wij zullen omtrent dit onderwerp alleen aanmerken: dat de Marine van de Staat in weezen gebragt zijnde, om de commercie, de navigatie zijner ingezetenen, en zijne buitenlandsche bezittingen te beschermen, aldus ingericht zijnde tot 't welzijn van 't geheel, en niet om eenige partikuliere provinciën of steden, door de vaststelling van admiraliteitshoven, door werven, magazijnen of wat dies meer is, te verrijken, 't verlies 't geen eenige steden bij die reforme zou kunnen lijden, geenzints in consideratie moet komen, of der verbeeteringe van 't geheele ligchaam hinderlijk zijn. -

H. Ed. Mog de Admiraliteits-Gecommitteerdens appuieeren sterk op de noodwendigheid van 't aanweezen van de Admiraliteits-Collegiën in loco, onmiddelijk op de plaatze daar de zaaken voorvallen, wier welzijn volgens hun oordeel, afhangt van een direct en gevolgd opzicht der Admiraliteits-Heeren: even als of de zaaken van 't Zee-weezen, volgens de ontworpene reforme,

[p. 99]

nu voortaan beheerd wordende door éénen algemeenen Zeeraad, wiens zitting in den Haag zouden zijn, door die afgeleegenheid van opzicht onmisbaar in de war zouden loopen. Hieromtrent zullen wij met alle submissie, respect en onderdanigheid een almanak-schrijver passende, ons eenige bedenkingen veroorlooven ‘Leeden en Ministers (zeggen H. Ed. Mog. van de Maas) kunnen zich dagelijks op de werven bevinden, kunnen de schepen van derzelver eerste begin tot de volbouwing toe onder hun oog zien, (denk hier aan mijn Matelote bl. 57.) kunnen spreeken met deskundigen, ieder in zijn tak, kunnen aanhoudend omgaan met allerlei Officieren van de laagste tot de hoogste rang, kunnen hooren ieders remarque, en dus ongevoelig met de hoofdzaaken van Aanbouw, Dienst en Commercie gewend worden, enz. Dit is alles fraai; maar 't Zee-weezen bestaat uit eene zo groote meenigte van deelen, die geheel uit elkander leggen, die ieder, om 'er in doorkundig te zijn, de applicatie van een geheel mensch, en om 'er eenig oppervlakige kunde van te hebben, veele jaaran van een wel aangelegd leeven vorderen, als daar zijn de kennis van het Hout, deszelfs qualiteiten, onderscheid in 't zelve te zaagen, te kappen, enz. 't IJzer, de Hennip, 't Zeildoek, de Scheepsbouw, welke laatste zonder mathesis, hydrostatica en dynamica niet te verstaan is, en die zo veele kundigheeden, door de ervaaring alleen te krijgen, vordert, de Navigatie, de Krijgskunde, enz. enz. enz. alle artiekelen van zo veel omslag en die zo

[p. 100]

veel praktijk nodig hebben, dat niemand billijker wijze noch eischen noch verwachten kan, dat eenig lid van de Regeering uit Holland, schoon gebooren en opgevoed in een Zee- of Handel-stad, of uit eenige andere provincie gecommitteerd, zich hierop verstaan, en dus zijn aanweezen in loco, zijn opzicht hier iets aan doen kan. Voeg hier bij 't ongeluk onzer regeeringsform zodaanig ingericht, dat de Admiraliteits Heeren bestendig door anderen worden afgelost: iets, 't geen hun den tijd niet laat om zich in een zo omslachtig departement eenigzints oppervlakkig bekwaam te maaken.

Van deeze onloochenbaare waarheid is 't natuurlijk gevolg, dat 't aanweezen der Admiraliteits Collegiën, op de plaatzen daar nu een departement van de Marine is, aan de welvaart van dezelve zeer onverschillig is; daar deeze leden nergens toe kunnen dienen, dan om en algemeen opzicht, onderscheiden van de details, over 't Zee-Weezen te hebben; waartoe volgens 't gevoelen van de Commissie tot 't Defensie-Weezen, dat is, de uitspraak der gezonde reeden, 't ABC der regeeringskunde, één algemeene Zeeraad veel beter, kragtiger en beterkoop middel is, dan 't tegenwoordig vijfledig bestier. -

Ik ben in een land geweest, waarin de militaire dienst, principaal bij de gardes, iemand tot allerlei posten bekwaam maakt. Die 'er thans de charge van Controlleur-Generaal der Finantien en Rijks-Cancelier bekleedt, was eertijds Sergeant in een dier regimenten. - Ik ken een ander land,

[p. t.o. 100]

Tafereel van onze scheepvaart, of
Lijst der Schepen die uit Texel en 't Vlie, geduurende een tijdvak van achttien jaaren, en uit de Maaze en Goerêe, geduurende een tijdvak van zestien jaaren, zijn uitgezeild, en aldaar zijn ingekomen.

Uit TEXEL en 't VLIE uitgezeild.

Jaaren.	Januarij.	Februarij.	Maart.	April.	Meij.	Junij.
1774.	40	13	211	221	186	147
1775.	52	49	80	399	171	169
1776.	46	1	154	261	214	170
1777.	52		155	264	201	156
1778.	6	2	266	416	281	307
1779.	182	53	299	246	286	278
1780.	35	15	246	358	311	297
1781.	2	6	36	36	81	94
1782.	74	24	86	265	283	233
1783.	102	47	148	425	251	327
1784.			45	391	451	172
1785.	13	22	50	497	326	345
1786.	2	46	6	269	443	262
1787.	15	44	202	211	342	320
1788.	34	41	86	378	301	341
1789.	1	94	107	311	331	261
1790.	179	45	339	342	300	309
1791.	4	116	268	314	297	155
	809	604	2874	5551	5046	4358

Jaaren.	Julij.	August.	Septemb.	October.	Novemb.	Decemb.
1774.	154	154	154	153	50	34
1775.	161	127	135	79	138	56
1776.	150	159	153	132	54	80
1777.	163	173	263	79	27	188
1778.	284	205	326	222	95	25
1779.	337	307	248	128	126	207
1780.	247	308	266	236	142	110
1781.	144	199	132	208	40	87
1782.	340	160	254	258	76	15
1783.	349	240	267	176	99	138
1784.	366	260	303	205	87	199
1785.	412	216	195	212	184	154
1786.	268	305	182	182	26	144
1787.	252	222	256	91	112	104
1788.	267	224	203	193	172	6
1789.	351	364	212	213	218	19
1790.	260	181	320	173	133	32
1791.	221	247	291	179	53	190
	4730	4051	4160	2205	1772	1778

Jaaren.	Totaal.	Ingekomen.	Uit de Maze en de Goerêe uitgezeild.	Ingekomen.
1774.	1517	1840
1775.	1546	1689
1776.	1574	1645	1509	1514
1777.	1598	1755	1480	1515
1778.	2435	2581	1284	1384
1779.	2709	3010	1562	1381
1780.	2567	2641	1562	1381
1781.	1065	1322	570	489
1782.	1968	2040	1080	937
1783.	2578	2760	1637	1512
1784.	2479	2487	1603	1551
1785.	2726	2802	1603	1551
1786.	2135	2416	1098	1029
1787.	2188	2443	1496	1529
1788.	2246	2465	1578	1582
1789.	2485	2673	1483	1511
1790.	2603	2727	1558	1758
1791.	2331	2595	1640	1671

NB. Ofschoon nu onze Vaderlandsche Lezer met vermaak uit deeze Lijsten kan opmerken, dat onze Scheepvaart eer bloeit dan kwijnt, blijkens haaren aanwas (altoos aan allerlei wisselvalligheeden onderheevig, die maaken, dat deeze aanwas zich juist niet bindt aan de preçiese opvolginge van jaaren) is 't nogtans zeker, dat dezelve niet in vergelijking komt met die der Engelschen die, 't spijt mij 't te moeten zeggen, gezwooren schijnen te hebben, ons overal de loef in aftesteeken: want, volgens de laatste opgaave van den Heer PITT, is hun scheepvaart, in den tijd van zes jaaren, geklommen van achtduizend tot dertienduizend schepen. - Bijaldien wij in ronde cijfers mogten begrooten op vierduizend schepen 't getal van die jaarlijksch in Texel, 't Vlie, de Maaze en de Goereê uit- en even zoo veel voor die inkomen; bijaldien de gissing van des kundigen juist is, die beweeren, dat van deeze 4,000 Schepen 'er ruim 3,000 Hollandsche zijn - bijaldien de Scheepvaart van Zeeland, Groningen, en die groote vaart van Smakken, welke binnen door na Hamburg, enz. vaaren, der Keulsche Schepen, die van hier, Dordrecht, Rotterdam, Arnhem drie à vier reizen 's jaars doen - bijaldien alle deeze Schepen een getal van duizend uitmaaken, zo zal de Nederlandsche Zeevaart door 4,000 Schepen gedreeven worden - bijaldien eindelijk 't nu waar is, dat onze Nationaale Schepen doorgaans een derde meer laaden dan de Engelschen, zo zal onze Scheepvaart bijna half zo groot zijn als die van England; en voor 't allerlaatste bijaldien wij ons Land, Bezittingen en Bevolkinge vergelijken bij Groot-Britanniën en Ierland, zullen wij 'er ons noch mede te vrede kunnen houden: want zo onze Scheepvaart tot de hunne staat als 1 tot 2, staan de Engelschen in hun bevolkingen tot ons als 8 tot 2 ½.

[p. 101]

waar 't Corpus Juris of noch erger de naakte tijtel van Mr. den luiden de capaciteit geeft om legers en vlooten te kunnen commandeeren. Mogt dit 't onze niet zijn! Men gaat bij geen blikslager om zich de maat van een paar schoenen te laaten neemen, noch bij en blinden om zich te doen portraiteeren enz. Alle zaaken vorderen haar leertijd; en de ampten moeten niet om de amptenaars, maar de amptenaars voor de ampten gemaakt worden. - In Engeland is 't bewind der Zeezaaken voor een groot gedeelte in handen der Zeeöfficieren; de eerste Minister der Marine is 'er menigmaal een Admiraal; en de zaaken, geloof mij, gaan 'er niet slechter om. Zou 't dan eene metaphijsieke onmogelijkheid zijn, dat ook eenige onzer Vlagofficieren Leden van dien algemeenen Zeeraad wierden! Tantum!