Aanteekeningen, gehouden op eene reize door Turkeyen, Natoliën, de Krim en Rusland in de jaren 1784-89
(1789-1793)–Pieter van Woensel–
Auteursrechtvrij
[pagina I]
| |
Opdrachts schrijven aan den heer Mattheus XIII. v. 57.Amsterdam, 17 2/15 95. Myn heer! Hoe fijn gesponnen is de webbe des menschelyken leevens! hoe onnavolgbaar zijn de ketting en inslag der lotgevallen van Staaten, van Rijken dooreengeweeven! hun zijn, hun niet-zijn, kan afhangen van een snuifje, van een vriendelijk toelachen.
Een vriendelijk toelachen steekt iemand | |
[pagina II]
| |
in de loode schoenen des huwelijks, verlamt die werkzaamheid, die talenten, die genie, welke geschikt waren om 't politiek knipperspel van Staaten, van Rijken te doen ineenvallen; en Sultan selim is zeker - zeker zonder 't te weeten - zijn staatkundig daarzijn aan een snuifje verschuldigt.
Was 't niet in 't boek des noodlots geschreeven geweest, dat gij, mijn heer! deeze loode schoenen eens moest aandoen, voorzeker, ken ik U anderzints, zou 't U onmogelijk geweest zijn, van de hand te wijzen 't aanbod, 't geen haare rus-keizerlijke majesteit, U voor ruim zes jaaren liet doen, om zonder eenige voorwaarde, dan die van uwe eige verkiezing, 't opperbevel over haare zee-macht in de Zwarte-Zee op U te neemen.
Hier mede eens belast, zou deeze zeemacht door uw ijver, uw credit, door | |
[pagina III]
| |
de vrijheid, om onbelemmert te mogen gebruiken de middelen, nodig om te geraaken tot een doeleinde, zich verdriedubbeld, de krijgs-tucht zich verbetert, 't beleid onder de Officieren vermeerdert hebben.
In deezen staat van zaaken, met deeze hulpmiddelen, met de natuurlijke voordeelen, die wind en stroomen, strekking der landen, dapperheid, veerkragt, werkzaamheid, beleid aan de eene, aan de andere zijde slaperigheid, moedeloosheid, onkunde aanbieden, zou niets gemaklijker geweest zijn, dan den Turkschen Keizer in zijne hoofdstad, in zijn serrail te verrassen, en te .....
Het staan, het vallen des Turkschen rijks hangt enkel af van dergelijken coup-de-main. De meeste Pacha's of Gouverneurs der Provintiën wachten enkel na dit signaal, om zich ieder onafhanglijk van den Sultan te maaken, en zijne uitge- | |
[pagina IV]
| |
strekte domeinen te verdeelen, dat is, te vernielen. Bijaldien 't den Sultan, in een ogenblik van onvermijdelijk oproer, ook mogelijk bleef zich 't leeven te behouden; bijaldien ook de nasleep van zijn hofstaat gedoogde zijne vlucht uit Constantinopolen na 't overleggende Asiën, zijn aanzien, verlooren gegaan met zijne vlucht uit zijne hoofdstad, zou hem overal den opstand tegen, - nergens eerbied vóór zijne bevelen doen ondervinden; hij zou bij ongeluk leeven, maar onmogelijk kunnen blijven regeeren.
't Zijn, 't niet - zijn van zulke eene in haare gevolgen onbereekenbaare gebeurtenisse, hing misschien af van een snuifje.
Dank zij den hemel, om der arme Turken wille, dat die tabak, mijn heer! U smaakte! Zeker zou deeze daad U met eene eeuwige glorie overdekt | |
[pagina V]
| |
hebben; en de Historie-schrijvers, meestal de papegaaijen der heerschende opiniën, zouden van uwen naam met groote letters gewaagd hebben.
En zou zulks uw geluk vermeerdert hebben?... gij kent de glorie bij ondervinding. Maar al te veel proefde gij van deeze schotel, om niet 't smaakelooze 'er van te kennen. Gij weet, niet bij hooren zeggen, te waardeeren de goedkeuring van een publiek, 't geen heet en koud uit denzelven mond blaast, of in 't geheel niet blaast; eene goedkeuring, die zeker nimmer betaalt alle de zorgen en 't zweet, waar door men haar bereikt.
Ondervinding is eene peper-duure matres; doch haare lessen zijn dubbel 't geld waerd, indien wij, door haar beleert, ons geluk voortaan niet laaten afhangen van eens anders opvattingen; indien zij ons leert, hoe best te spartelen uit de slavernij dier driften, welke de gewoonste kwel- | |
[pagina VI]
| |
geesten der stervelingen zijnGa naar voetnoot(*). Mag dit, mijn heer! uw geval zijn! Moge, na de veelvuldige bezwaarlijkheeden eens werkzaamen leevens, deszelfs avond zonder eenige buijen afloopen! enz. |
|