Noord en Oost Tartarye

Volgt,
Verslag uit een Brief, die geschreven is in den Jare zestien honderd zeven en tachentig, van Selenginskoy, rakende een togt over het Baikalsche Meir.

DEn derden September zijn wy gekomen aen de mond van de Rivier Angar, en zijn dien zelfden dag, noch in Zee geraekt, doch alzoo de Wind tegen was, hebben wy moeten stil leggen, een Etmael lang; den vyfden September zijn wy gekomen op de Baikalofsche Zee, en zijn gevaren langs de wal; den zesden tegen de Morgenstond, zeilende langs de wal, had het des Nachts hard gewaeid, en gesneeuwt, en verder in Zee steekende, begost de Wind noch meerder op te

[p. 682]

steeken, zoo dat wy klein zeil mosten maken, en was het zeer gevaerlijk, om voort te geraken, ter oorzake van veele ondiepten, die wy bejegenden; doch eindelijk quamen wy door hulp van God, tegen den Avond te Saliwe, onderentusschen was een onzer Barken aen stukken gestooten, op de Zanden, zoo dat het Volk aen Land hebben moeten zwemmen, en epn ander was in Zee gebleven. Den zevende September is het stil geworden, en zijn wy gevaren van Saliwe na de mond van de Selenginsche Rivier; de Wind was wel tegen, maer met de riemen zijn wy voort geraekt, zoo dat wy aen de mond van die Rivier zijn genadert, op den achtsten, varende de Rivier op, tot den zestienden, als wanneer wy aen Odinskoy zijn gekomen: aen de Oevers van deze Zee woonen Visschers, die zich met kleine Vaertuigen te water begeven, en de Visch-vangst oefenen. Dus verre uit gemelte Brief.

De Nuki, of Niuchsche Volken komen tot Selenginskoy handelen, met Sinesche Waren, by mangeling tegen Paerden en Pelterye, deze zijn gekleed als Sinezen, zoo als my oog-getuigen hebben gezegt.

In het Meir Baikal, aen de Noord zyde, omtrent te midden in, hebben de Moskoviten een steene Haven gemaekt, eer zy wisten, hoe het met die Zee gestelt was, en hoe groot zy was, onkundig dat 'er bequame schuil-plaetzen en Havens gevonden wierden. Aen de Zuid zyde, niet zeer verre van de mond der Riviere Selenga, westelijk daer afgelegen, is een inbreuk aen 't Land van het water geschied, lang negentig vadem, waer door veele Beemden zijn overstroomt.

Men vind Wal-russen die tanden hebben, zeer hard, wit en beter dan Elpenbeen: by de Stad Ausa, leggende tien of twaelf dagen reizens in het Ryk Adel, dat aen Abyssinia grenst, in een groot binnen Meir van zoet water; zoo als die ook gezegt worden te zijn in 't Meir Baikal.

Onkoten is een Tartersch Volk omtrent het Meir Baikal woonachtig.

Men moet des Winters, als het Meir Baikal bevroozen is, de Paerden wel scherpen, en de Kamelen Ys-schoenen aen doen, als men daer over trekt, vermits het aldaer steeds glat Ys maekt, dat vaek twee Ellen dik is, zoo als aen de Ossen mede yzers door de hoornen der voeten, ten dien einde worden geslagen.

Het water in dit Baikal is zoet, byzonder omtrent de Vliet Angara, doch echter groen, als dat van de Zee; daer zijn menigte Zee-honden of Robben, met verschil, dat enkel zwart van huit zijn, en niet gevlekt, als wel andere Zee-robben zijn, daer zijn zeer groote Steuren, en Forellen die tot twee honderd ponden toe wegen.

De naest omleggende Oevers des Baikals bewestelijk, zijn van Buraten, of Brati, Moegalen, Tingoesen, en Onkoten bewoont; men heeft daer schoone zwarte Zabelen, en word het Kabardin Dier aldaer mede in 't gebergte gevangen.

Het Kasteel Kabania word geacht, het eerste Dauersche Kasteel te zijn, als men uit het Westen komt.

Men vind zeer veel Otters in, en niet verre van het Baikalsche Meir, in de Rivieren; het hoog gebergte, 't geen dit water omringt, geeft een vermakelijk gezicht; daer is veel Baers, Karper, Snoek, en andere smakelijke Rivier-visch.

De Jezuit Avril geeft vyf honderd Wurst in lengte, aen het Meir Baikal, en veertig in breete: het water is aldaer zeer klaer, en hoe diep het ook is, zoo kan men zien op de grond, en alle kleinigheden met het oog onderscheiden; daer zijn rondsom hooge Bergen, alwaer de Sneeuw bewaert word, tot in 't heetste van de Zomer, en is het daer zeer windig.

Het is breet twaelf mylen, en lang honderd mylen, volgens gevoelen van den Poolschen Reiziger Nikipera, zoo als boven reeds is gemelt; hoewel na de waerheit, en nader bericht, de omtrek is van zestig Duitsche mylen: doch andere willen dat het zes Duitsche mylen breet, en veertig lang is. Het water is op zommige plaetzen tot noch toe onpeilbaer bevonden, en op eenige plaetzen drie honderd vadem diep. Men vind daer veel en zeer groote Visschen, hebbende veele hoedanigheden van een open Zee. Dit Meir is omringt met hooge Bergen, waer op het Sneeuw nooit smelt.

Zeeker Edelman, zich ophoudende⁺ aen het Hof van Poolen, die door de Noorder gewesten tot in Sina heeft gereist, op den Jare zestien honderd zeven en zeventig, verhaelde daer ten Hoof, volgens berichten aen my van daer toegekomen, dat het Volk Permakken genaemt, gelegen bewesten Siberien, vry woest is, en dat des zelfs Hooft-stad was genaemt groot Permak, (hoewel een Stad met die naem my niet bekent is, maer wel het geheele Landschap met de naem van groot Permak, of groot Permia:) dat die Volkeren door zeeker Bisschop, genaemt Steven, wel eer waren gedoopt; doch dat zy dien zelven,

+ 1685.

[p. 683]

kort daer op, met Pylen hadden gedood; hoewel nu, door zorg hunner Tzaersche Majesteiten, in het Christelijk geloof volharden. Dat 'er aen de Vliet Cama veel Zout gekookt word.

De Stad Vergaturia, zegt hy, behoud zijn naem van het woord Vere, dat zoo veel gezegt is als oorspronk, om dat de Vliet Tura aldaer zijn begin neemt: en dit is de plaets, waer men meest tyds over gaet als men van Rusland komt om in Siberien te geraken, want dus de zwaerste Bergen en Steenrotzen gemyt worden.

De Volkeren omtrent de Rivier en Stad Tumen, in Siberien, zegt hy, eenderlei Spraek met de Tarters van omtrent Astrakan te voeren, en meest Mahometaensch te zijn.

In en omtrent de Vesting Telimba, woonen Russche Volk-plantingen; daer rondsom zijn veel Moerassen, en ook steile Klippen; hier vallen vry groote en zwarte Zabelen, welke in Siberien niet overtroffen worden.

Saemko worden genaemt de verzamelinge van eenige wooningen in 't Dauersche Land.

In het Slot Tanzienskoy, niet verre van Ilimskoy, legt een sterke bezetting Russische krygs-luiden.

De Stad of Vesting Udinskoy, aldaer na by, legt op een hoogen Berg, woonende de meeste opgezetenen onder de Vesting, by de voet des Bergs, aen de Vloed Uda, die omtrent een vierendeel myls van deze plaets in de Rivier Selenga stort. Alhier is een zeer sterke bezetting, wezende het een Grens-plaets tegen de Moegalen, welke dikmael als vyanden voor de Poort komen, roovende Paerden, en Vee. De Landstreek rondsom, is tot Akker-bouw onbequaem, doch daer zijn veel Tuinen, alwaer Rapen, Wortelen, en andere Aerdvruchten overvloedig worden gequeekt. Hier gevoelt men zomtyds Aerdbeving; de Vliet Uda verschaft Steur en Forellen, doch weinig andere Visch: in de Maend Juny komt aldaer tegen stroom op zwemmen zeker aert van Visch, genaemt Omuli; even voor by de Stad, tot aen een hoogen Berg, alwaer eenige weinig dagen zich op hebbende gehouden, zy weder na het Meir keert, en zulks in een ongelooflijke menigte, het gansche water vervult.

Het gewest tusschen Udinskoy en Jarauna is gansch onbewoont, en woest, reizende men aldaer tusschen hooge Klippen door; het Slot Jarauna is met Tzaersche krygs-magt bezet, en woonen aldaer eenige weinige Christen Menschen, die zich met de Zabel-vangst erneren; de omleggende Heidenen worden Komt Tungoesen genaemt; het is een slag van Tungoesen gelijk als aen de Rivieren Tunguski en Angara woonen, doch de Tael verschilt: wanneer harer een sterft, word hy begraven, beneffens zijn Boog en Pyl, en een pael daer by gezet, alwaer men zijn best geslachte Paerd op legt: dit Volk zijn mede Jagers van Zabelen, die alhier byzonder zwart vallen; daer zijn ook schoone Luxen, gelijk mede een aert van Inkhoorentjes, die bykans geheel zwart-graeuw zijn, en in Sina zeer worden getrokken. Ter Noorder zyde van deze plaets, zijn drie Meiren, welke gezamentlijk twee myl in 't rond uitmaken, wezende zeer Visch-ryk van Snoek, Karoezen en Baers. Niet wyt van hier is het plaetsken Zitinskoy, of Plotbischa, en daer omtrent het gebergte Jablusnoy, dat zoo veel gezegt is als Appelen, schoon aldaer geen Appelen wassen, maer wel zeker roode Bezien die op Boomen wassen, in smaek den Appelen gelijk.

In het Jaer zestien honderd negen ert tachentig, den elfden Maert, zijn tot Selenginskoy aengekomen twee Mannen, den eenen genaemt Askilai Tsolon, die uit de Bende of Horde van Vorst Bintoechai was; de tweede was een Moegael, Onderdaen van Irdene Taise, een Moegaels Vorst, die hunne Tzaersche Majesteiten had erkent, hy was genaemt Darma of Darchan: wanneer dan Irdene Taise afviel, zoo had hy zich gevoegt by de Moegaelsche Vorst Irki Kantasie Taise, maer die mede afwykende, en het Moegaelsche Land in trekkende, was hy geraekt by Vorst Katan Batoer, welke zich had gezet op de Rivier Tole, over de plaetze van Chamala, deze had zeven honderd Man verzamelt, ten kryg tegen de Moegaelsche Taise Tsietsen Noiney, doch ondertusschen wierd Katan Batoer geslagen, van den Kalmak Boesioek-tichan, verliezende Paerden en Vee, zoo als mede Irki Kantasie Taise, door den zelven Boesioek-tichan wierd bestreden, en beneffens zijn Gemalin gedood. Doendoek Irki Achay, Zoon van Irki Kantasie Taise, bragt 'er het leven af, maer van alles ontrooft; de afgevallene Saisanen die zich met Irki Kantasie Taise hadden gevoegt, zijn meest gesneuvelt; doch Katan Batoer verzamelde zijn Volk weder by een, en stelde zich aen de Rivier Tole, om de Onderdanen hunner Tzaersche Majesteiten, was 't mogelijk te beledigen, voornaemlijk de Taboenoetske Taisen, en de Borenkossen, wyders verhaelde boven opgemelde perzoonen, dat 'er by Katan Batoer een Afge-

[p. 684]

zant aengekomen was uit Sina, genaemt Kassari Arabdan.

De Katoegta en Atsiaroi hielden zich op, zeiden zy, beneffens veele Moegaelsche Taisen, dicht onder Sina, by een Stad, genaemt Kalgan, in een plaetze geheten Natingiri; de Boesioek-tichan was met zijn Leger zeventig duizend Man sterk, achter Tole, en Chanalaien, in meining om den Katoegta, Atsiaroichan en andere Moegaelsche Taisen aen te gaen tasten.

Darchan was dan gevlucht van Katan Batoer, als hy in bereitschap van stryden tegen Boesioek-tichans Volk voor de tweede mael was; doch hoe zulks afgelopen was, en wiste hy niet.

Het is byzonder dat de Moegaelsche Vorst Irki Kantasie Taise, boven genoemt, afviel van hunne Tzaersche Majesteiten, op een tyd als hy zijne Gezanten, beneffens andere Moegaelsche Vorsten, na Moskou had gezonden, om aldaer hulding te doen, welke Gezanten wel waren ontfangen, en afgelaten; zy genooten met haer drien, daegs elk drie Altin, dat is, omtrent dertig stuivers, en twee Denneskes^* Russche Munt, daegs, elk vier Schalen Brandewyn, en elk twee Kan Mede, en zoo veel Bier.

Die van minder rang waren, genooten elk twee Altin, enz. Men had hun op de aenkomst, wanneer voor hunne Tzaersche Majesteiten zoude verschynen, elk een boven Rok geschonken, gestreept, met Kanten en Litzen bezet, behalven aen ieder een Damaste onder Rok, en aen de minderen na gelang: daer en boven aen ieder een stuk Doek met Goud geborduurt Laken, en voor ieder vyf Dukaten aen Geld. Aen de Vorsten zelve, te weten, aen Irki, Irdene, en Bintoechai, want van deze drie Heeren, de Gezanten gezonden waren, wierd toegezonden eenig Laken, waerdig dat voor ieder gezonden was vyf Dukaten, behalven vyf roode Juchte-vellen, en een snoer Bloed Koraelen, waerdig tien Dukaten: de eerste der (opgemelte Gezanten was genaemt Daise Saisan.

Darsie en Elden Achayen, waren neven gemelter Moegaelsche Vorst Irki; aen deze wierd mede eenig Laken, en twee Juchte-vellen gezonden, in teken van genegentheit, en op dat zich dapper te zijner tyd tegen de vyanden zouden houden.

De Stad Tobol, zegt deze Reiziger, eertyds genaemt geweest te zijn Kuczun-Bar, en de Tzaer van Siberien, Kuczun Han.

Het Ostiaksche Volk, dat omtrent de Oby zich onthoud, is Heidensch, ongelettert, en bewoont onbebouwt Land. Onder hen vind men zeer schoone zwarte Vosschen, die aldaer Marmourek genaemt zijn.

Het Land rondsom Narin is mede bewoont van Ostiaki, welke staen onder byzondere Hoofden of Hop-luiden, die elk honderd of twee honderd Boog-schutters onder hen gezag hebben, en Schatting in Pelterye van het Volk vorderen, welk tot Narin word gebragt. Dit Landschap is vol Bosschagien. Daer valt geen Brood, en men dient zich, volgens zijn zeggen, van het Zout niet. Wild en Visch strekt hen tot voedzel; doch rondsom hare wooningen bearbeiden de Moskovische Volkplantingen veeltyds het Land, en zy vermangelen Brood om Waer.

Dit Volk kan noch te voet noch te Paerd oorlog voeren, wegens de dikte der Bosschen, zoo dat men daer op de wateren zich beschermt, en anderen beledigt.

Vrucht-boomen zijn daer niet, ook vind men 'er geen Eike- of Noote-boom, en is het meeste hout Mast- en Sparboom.

De Volkeren omtrent de Stad Makouw, of Mankofkoi, zijn gelijk aen de Ostiaki: breet van aenzicht; dik van hooft; hebben kleine oogen; de neus plat. Zy hebben hier geene vaste Huizen: woonen in 't Bosch, en wandelen van de eene Vliet tot den ander, om Wild en Visch te zoeken.

De Tingoesche Volkeren, die omtrent Jeneseiskoy woonen, zijn Heidensch, en hebben een andere Spraek als de Ostiaki. Zijn zeer Barbarisch in omgang en gedaente; doch de verw is meer geel, of Bazané, als die der Ostiaki.

Op de Rivier Jenisea ontmoet men, volgens boven aengeroert bericht, negen Klippen, die dwars over de Rivier leggen, en zware Water-vallen maken, zoo dat men gebuur-volk noodig heeft om de zelve plaets over te komen. Insgelijks zoo heeft deze zelve Vloet aen zijn oorspronk verscheidene diergelijke Water-vallen; en aen zijn mond, alwaer hy in de Ys-zee stort, legt meest altyd Ys, dat niet voort en zet, zoo dat deze Vliet bezwaerlijk te gebruiken is.

De Tingoesen schrapen, volgens genoemde Heer, het haair van 't hooft, als de Kalmakken, behoudende enkelijk een kuif, die achter af hangt.

Des Zomers zoo reist het Ostiaksche en Tingoesche Volk met Vaertuigen op de Vlieten en Meiren, en des Winters gaen zy op de zelve wateren met Sleeden, die door Herten of Honden getrokken worden.

In deze gewesten, zegt gemelte Heer,

* Een klein Zilver penningsken, weinig minder als een stuiver waerd.

[p. 685]

ontmoet men Dorpen, ter plaetze daer de Booten landen, en pleisteren.

De Rykste onder hen is gemeen hun Opper-hooft, Gezag-hebber, of Vorst; hy draegt het kleed van Marter- en Zabeldieren, geboort met Honden-haair.

Boven en beoosten de Rivier de Lena, zegt men, dat Klippen, Gebergten, en afgryzelijke Kaepen, ver in Zee uitsteken, zoo dat men dieswegen van daer die hoeken om, na Sina niet varen kan. De Zee, ten monde van deze Vliet, word nergens om bezocht, zeid hy, als om Walrus-tanden, en Vis-beenen, aen de Oevers te zoeken.

Rondsom de Stad Bratskoy, beoosten aen de Vliet Jenisea, niet wyt van het Meir Baikal, woont het Volk Bratski geheten, die een groote overeenkomst in gedaente hebben aen de Kalmakken, of Moegalen. Zy woonen meest te Veldewaerts, zonder Dorpen gints en daer.

De Rivier Selenga, die daer in uitstort, is zeer diep, en snel van loop.

Aen de Vliet Selenga is een Stad, geheten Selenginskoy, welke deze Reiziger zegt te leggen op een heel of half Eiland, te midden van de Rivier, hoe wel andere, die ik in de Kaert heb gevolgt, de zelve op de Oever plaetzen; doch staet te weten, dat de Steden in dit gewest geen plaetzen zijn, wel-gebouwt, maer enkele gehuchten, die van Storm-palen omheint zijn. Tot hier toe heeft het Russche krygs-volk zich ingedrongen, en gevest.

De eerste die tot hier toe quam, en hem ter neder zette, zegt hy, was een Poolsch Edelman, genaemt Czaulinski, welke gevangen van oorlog zijnde, en in Siberien verzonden, om gunst en dank te behalen, derwaerts toog, en de sterkte opwierp: en dit is de plaets, daer de Moskoviten hun laetste bezetting hebben, aen deze zyde^*.

Het Volk 't geene woond rondsom der boven opgemelte plaets, had een Chan, of Konink, ter tyd van bovengenoemde Poolsch Edelman, geheten Ocziroi, welke weinig Zuidelijker in 't Geel Moegalen Land zich meest onthielt of onthout, vermits noch by leven kan zijn. De Spraek van deze Landaert zwymt na die der Moegalen.

Van Jarauna reist men na Tulemba, waer rondsom het Volk Tambunuty geheten is, wiens wys van leven en gewoonte gelijk zijn aen de Menschen welke hooger in de Bosschen woonen.

Van Tulemba reist men na de Stad Nerezin, door Bosch, welke Stad hy zegt op den Oever van de Vliet Szilka te leggen, hoe wel andere de zelve weinig van daer plaetzen, aen de Vliet Noratfa, die ik heb gevolgt. Deze Stad is wel de voornaemste van alle die hier rondsom zijn. De Volkeren Dauri, welke hier naby woonen, gebruiken een byzondere Spraek, en in wys van leven, komen zy met de Kalmakken over een. De Russche Gezaghebber van Nerezin, of Neresinskoy, zoude in de Steden Jarauna en Tulemba de Bevelhebbers stellen. Hier vallen goede Zabels.

Het Moegaelsche Volk, dat hier omtrent hun wooningen begint te hebben, is wel geslepen, en niet onverstandig. Hun kleeding en wys van leven zwymt na die van Sina, en der Perzen. Zy bereiden goede Paerden, wel geharnast, en gedekt.

Buiten Pyl en Boog, gebruiken de Moegaelsche Volkeren zomtyds mede Schietgeweer, daer zy wel mede weten om te gaen.

Tusschen Selenginskoy, rechtdraets, en de Sinesche Muur, op de streek na Pekin, zijn groote woeste Velden, daer men geen hout en vind; alwaer ook Roovers zich onthouden, dies is men genootzaekt van daer twee weeken om te reizen, als men de wil na Sina heeft, want men die binnen zes weeken doet, dat men anders binnen vier zoude konnen afleggen. Men neme dan veiligst, om van daer na Pekin te reizen, de linker hand, alwaer bevolkte plaetzen zijn, en men treet in de groote Bosschagie, welke strekt tot aen de Zee; en vermits men zich aldaer, om na Sina te gaen, van geen Rivieren meer dienen kan, zoo koopt men van de Moegalen Muilen en Kameels, en reist door de Stad Jarauna.

Omtrent Albazin, dat gelegen was by of op de Vliet Amur, begint het Klimaet zachter en warmer te worden, daer zijn Vrucht-boomen, en weinig lager vind men Kooren en Wyngaerden.

Het inkomen van de Vliet Amur is bezwaerlijk, om dat de mond met zwaer Riet, zoo dik dat een Man de zelve qualijk omvademen kan, is bewassen; zoo als ook de Zee-kusten ter rechter zyde om, na Korea, met zwaer Riet bewassen zijn; dat de vaert bezwaerlijk maekt.

De Volkeren daer woonachtig, worden mede Targuezin genaemt: zy zijn genegen tot den Akker-bouw, en woonen in Huizen en Dorpen.

By de plaets daer de Stad of Sterkte Albazin was, gaet men over de Amur, en daer treet men in't Land van Bogdoy^*; waer het Volk wel gemaekt is, gezedent, en wel gekleed. Deze zijn't, die, met hulp van Moegaelsche gebuur-volken, onder door

* Te weten ter tyd als gemelte Edelman dit berichte, want heden de Russen verder ingebroeken zyn.

* Konink van Sina:

[p. 686]

een Wulst, waer een Vliet die bevroozen was, door schoot, in Sina traden, en dat overweldigden. Zy namen Sina in, op haer Spraek Kunpe, of Kunse, dat is gezegt middel des Waerelds, genaemt.

Aen de over zyde dan van de Amur, ontmoet men eenige Dorpen, beneffens eene Vliet, Naum genaemt.

De Muur van Sina, zegt hy, is gebouwt tusschen groote Bergen: onder is zy van gewassen, en boven van gebakken steen: zy is niet zeer hoog, en by raming tien ellen; doch zoo breet, dat twee Karren neffens een, daer op ryden konnen. Alwaer vlaktens zijn, ziet men Toorens, zeventig of tachentig Ellen van malkander gestelt; doch ter plaets waer gebergte is, niet zoo veel. By ieder Tooren, byzonder aen de vlaktens, is een wacht. En dus verre zy gesprooken uit 't Verhael van den Edelman in Poolen voornoemt.

My word bericht gedaen van zeeker Landschap,⁺ Sabatsia geheten, het geene beoosten Nova Zemla zoude leggen; doch alzoo ik van de waerheit dezer plaetze, als ook van 't geene dat daer van gezegt word, niet in 't zeeker ben bewust, zal alleen, 't geene my daer van is toegekomen, van woord tot woord laten volgen, zonder van waerheit of onwaerheit te oordeelen.

De Russchen, zegt het bericht, gaen ook na Sabatsia, in Siberien, achter Nova Zemla gelegen, om Walrus-tanden, zeggende, dat het altyd aldaer des Winters en des Zomers, vol Ys is; doch zy komen zomtyds aen de over zyde van de Zee, als het Ys zich van malkanderen geschoven heeft, op plaetzen daer de Walrusschen by menigten op de Oevers en in de Inhammen leggen, die aldaer van haer geslagen worden, van wien zy de Tanden alleenlijk weg nemen, latende de rest leggen, om dat te verre weg is met zich te voeren.

Aldaer word een Volk, Joekagie genaemt, gevonden, welke zich met Vischvangen erneeren en onderhouden, maer willen met de Russchen geen gemeenschap of handel hebben. Deze zouden haer Bylen van steen, haer Naelden van Vischbeenderen hebben, en in plaets van Bogen, Slingers gebruiken, daer zy ook wel een Rheen of ander Dier mede konnen dood slaen. Gebruiken Schuitjes van Leer, of Robbe-vellen: daer maer een Man in kan zitten, die het Schuitje om zijn hals toeknoopt, en zich alzoo met een breede riem in Zee begeeft, om Visch te vangen. De Russchen hebben zomtyds wel een van haer gevangen gekregen, maer zijn zoo zwaermoedig, dat als dan niet eeten willen, en liever van honger sterven. Gebruiken ook in plaets van Paerden, Beeren, die zy by zich spyzen, en daer zy op ryden, ook alles mede voeren, en slepen. Aen de Sabatsche Kust zoude veel Oesters vallen, die de Zee op werpt, in welke zomtyds een klein en slecht Paerltje zoude gevonden worden. Dus verre dit twyfelachtig bericht.

Fredericus Krizanicz, Poolsch Monnik, welke zich lange Jaren tot Tobol, in Siberien, hadde opgehouden, verhaeld in zeker geschrift, dat hy aen zijn Poolsche Majesteit, in 't Jaer zestien honderd tachentig, heeft aengeboden, hoe dat hy de Man gekend heeft in Tobol, die de eerste was, welke de Vliet Lena overspatte, aldaer bezit nam, en vastigheit bouwde, ten dienste van hunne Tzaersche Majesteiten.

Het meest Noordelijk gewest van Siberien, zegt hy, 't geen aen de Ys-zee stoot, is niet vruchtbaer, en daer valt genoegzaem niets, doch zwarte Vossen en Zabel-dieren vind men daer veel. De Rivieren, welke in de Ys-zee uitstorten, zijn byster Visch-ryk. Het Volk dat zich daer alleen aen de Oevers der Rivieren houd, spyst Visch en Herte-vleesch. Tam Huis-vee, behalven Honden, vind men daer niet, die zy voor Sleeden spannen, om last te trekken, en wien zy kleine houte plankjes onder de voeten binden, om op het Sneeuw niet in te zinken; op welke Sleeden ook wel zeiltjes gespannen worden, als 't voor Wind is, en men over vlakten en glat Ys by Winter reist: zy nemen deze Honden, en ook wel Rheetjes, zomtyds by goede Wind mede in de Sleetjes, en spoedigen alzoo weg met het zeil. De Herte-vellen dienen daer tot kleeding der Menschen.

Hy noemt in die gewesten Stedekens, geheten Lena, Turochanum, en Brezoria, die my onbekent zijn. Het krygs-volk word daer uit de naest bygelegene Vestingen gezonden, om de Schatting op te halen. Men ruilt daer tegen Zabels, en ander ruig-werk, Naelden, Angels, Messen, Bylen, en diergelijke kleinigheden.

Hy verhaelt, dat een Sterkte op het half Eiland Mangazia, beneden aen de Oby gelegen, gesloopt is, om dat onlangs acht of tien ronde Schepen, die zy Kocz noemen, de welke leeftogt en wapenen van bovenen en uit Tobol de Oby af bragten, daer omtrent stranden en vergongen, zoo dat men de bezetting elders heen heeft verplaetst; of deze plaets is Molgamzai, aen de mond van de Oby, 't geen men my voor een geheel Eiland op heeft gegeven; dan of het Mangaseoff, meer bezuiden en niet ver van den Ooster Oever van de Oby is, blyft my onwis.

+ Het schynt dat hier gesprooken word van 't landschap Sabat sei, dat verre van Nova Zemla is gelegen, en aen de meest Oostelijke Oever van Asia; als mede van 't gewest Jukagir, dat beoosten de Rivier Lena legt, beide in onze Kaerten te zien.

[p. 687]

De Volkeren Vagulci, Ostiaki, Ziriani, Brati, en Dauri, zegt hy, bidden stukken hout aen, die zy aen de wegen plaetzen, waer van de opperste einden de gedaente van een Menschen hooft verbeelden, waer aen zy Zabel-vellen ten offer hangen, die niemand weg derft voeren. Hunne Priesters noemen zy Semani, of Seitannici, welke voorgeven, duistere vragen te konnen oplossen, en te voorzeggen: zoo zy van iemand dan beraedslaegt worden, zoo beveelen zy dien, dat hy een Pyl in eenig vleezig gedeelte van zijn (des Priesters te weten) lyf steeke, zoo, dat de zelve daer in blyve hange; waer na hy ter Aerde valt, schuim-bekt, en ruim een uur lang pyne lyd, of schynt te lyden; waer na beveelt, dat den Pyl by die geene, welke de zelve in gestoken heeft, weder worde uitgehaelt, en zoude zulks niemand anders konnen doen: daer en vliet geen bloed uit, nochte daer en komt geen wonde zoo zy voorgeven, en is de Pyl dan zoo heet geworden, als of zy in vuur hadde gestoken; waer na deze Waerzegger zijne voorspellinge of vertellinge doet: doch de opgemelte Geestelijke verhaelde, in acht genomen te hebben, dat wie der Christenen zich met deze Duivelarye bemoeide, en van hem een vraeg-baek maekte, dat hy daer na nooit vrolijk of gezond was.

De Stad Tumen, zegt hy, was wel eer een Hooft-zetel eener Tartarische Prins.

De Tingoesen zijn gekleed als de Astakken, of Ostiaki, gelijk der zelver wooningen die van de Astakken mede gelijk zijn. Zy gebruiken veeltyds de Booten, daer zy des Zomers mede varen, des Winters voor het dak van 't Huis: dus woonen ook veele Kirgisen, doch de meeste hebben Huizen als de Moskoviten. Dit Volk is, gelijk de Astakken, zeer genegen tot sterke drank, en niet beter voorzien van Huisraed, of zediger in wys van leven, als die. Dus verre het bericht van gemelte Geestelijke Heer.

Men zegt van het Volk Jukagir, of Joekagir, dat zy, wanneer iemand hunner Maegschap sterft, het vleesch van 't gebeente der verstorvene afdroogen, en dan het gebeente benaeyen met eenig doek of vel-werk, 't zelve op tooyende met Glas, en Korael; het Lyk dragenze dan zelve rondsom de Hutten, en eeren het.

Het Volk Jukagir, of Joekagie genaemt, gelooven aen zeker Tovenaer, die zy zeggen, dat voor ontallijke Jaren, in den Hemel opgetogen zoude zijn; zy zijn gansch wilde Menschen; onderhouden zich met voedzel, als de Beesten.