Noord en Oost Tartarye

De toedragt der verschillen, tusschen Moscovien en het Rijk, van Sina, zoo als zulks aldaer van de Jezuiten, en it 't byzonder van Pater Grimaldi wierd verhaelt, en my uit Pekin toegekomen is als volgt:

‘AEn de Neêrlanders werd in 't Jaer 1686, in Pekin, den vryen handel zonder Tol, en verblijf alom in Sina ontzeit.

Hier toe dede geen goed, den Europianen in 't algemeen, en de Hollanders in 't byzonder, het opstaen van eenige Moscoviters, die zich onder de gehoorzaemheit des Keizers, aen de andere zijde van den grooten Muur, van Tartarye, eenige Jaren onthouden hadden, die nu boven alle Volken verdagt geworden waren, en hadden de Tartaren voor dien naem een schrik gekregen: van welke toedragt, als den eenigen oorlog en ontrusting des Rijks, en op wat wyze de Moscoviters voet in 't Land, en middelen om zich te erneeren, gekregen hebben, men zegt dat omtrent twintig Jaren geleden, eenige Muscovische ballingen uit Siberia, een woeste plaets, waer na toe veele misdadigers door haer Czaersche Majesteiten gezonden werden, te Land en te Water door de Rivieren haer voordeel zoekende, zich, na lang omzwervens, en sukkelens, eindelijk onwetende midden in Tartaryen bevonden, omtrent den Grooten Muur, met bewillinge des Keizers zich neêrgeslagen, en met den Sabelvangst, en Paerlvisscherye^* geërneert hebben, niet zonder groote voordeelen; welkers kennisse andere Moscovische Kooplieden en Handelaers in grooten getaele derwaerts geiokt, een Stad, en verblijfplaets doen bouwen heeft, welkers groote, en menigte der Inwoonders,

* 't Gunt van deze Paerlvislerye gezegt werd, blyft my twyfelachtig.

[p. 40]

den Keizer voor de verzeekertheit; en rust van zijn Rijk, gevaerlijk achtende, hen het voorledene Jaer^* heeft doen aenzeggen, om binnen zekeren tijd, naer hunne Landpalen te vertrekken, welk gebod zy doenmaels, als ongewapende gehoorzaemt hebbende, hunne verlatene Stad nu met veel grooter menigte van alle oorlogs toerustinge, en lijfs nootzake lijkheden voorzien, wederom in beat genomen, en zich in moerassige en ontoegankelijke plaetzen, tegens alle gewelt versterkt hadden, omtrent 1500 in getal; en zoo door de natuur der plaetze, die van alles overvloedig levens middelen binnen haren omtrek verschaft, onverwinlijk, als door hunne uitstekende dapperheit, tegens een geheel Tartarsch leger bestendig, 't geen meest in ruitery bestaende, op groote kosten des Keizers, zonder iets byzonders te konnen uitrechten, op hun bedrijf een wakent oog houd, 't geen den Keizer niet weinig bekommert maekt, en voor den afval van Tartarische Princen doet vreezen; om welke binnen hunnen pligt, en gehoorzaem heit te houden, hy, buiten de Jaerlijksche en gewoonlijke geschenken, een aenzienlijke somme Zilvers, tot een buiten gewoone gifte, derwaerts geschikt, heeft, en eenige Moscoviters in den beginne van den haren afgesneden, en gevangen, (waer van zich eenige in onze wooninge vertoont hebben) om de overige door weldaden te winnen, tot de waerdigheit van Mandarijns, met rijkelijke onderhoudingen gevordert heeft, gelijk hy ook dagelijks de andere door alderhande voordeelige voorslagen, en beloften te. vergeefs tot het afleggen der wapenen, en de vrede doet noodigen.

De Jezuit Grimaldi, verhaelde wyders in Peking, het wedervaren van twee Gezanten, over 8 en 16 Jaren geleden, van haer Czaersche Majesteiten afgezonden, met welken laetsten een Man^* van uitstekende geleertheit en kennisse der Latijnsche Taele, hy, geduurende zijn aenwezen; een byzonder gemeenzamen ommegang gehad hadde: de eerste weigerde zijne brieven, als uit handen van zijnen meester ontsangen, in iemants, als des Keizers handen over te leveren, wilde ook die aen niemand vertoonen op de Grenzen Hy wierd van de Tartaren afgezet, en keerde vruchteloos: de laetste, schoon het zelfde geweigert hadde, was echter op zijn verzoek tot Peking, toegelaten, om zich, na dat hem was voorgehouden, dat geen Gezanten hunne brieven aen den Keizer overgaven, op de wyze van de overlevering te beraden, en hoe verre hy de gewoontens dezer Landen, behoudens het aenzien van zijnen Meester, zoude konnen opvolgen: waer omtrent hy, tegens het gebruik van voorige tijden, zoo veel verkregen had, dat zijne brieven niet in den Rijksraed, maer binnen s' Keizers Paleis, voor zijn Majesteits Troon, ter plaetze daer men zich gewoon is voor den Keizer te buigen, met veel eer ontsangen, en in zijn tegenwoordigheit geopent en gelezen wierden; welkers inhoud, dewyl hy Pater de vertalinge had bygewoont, eeniglijk in den voorstel van handel, en verzoek van eenige Tartarische bouwlieden, tot het maken van bruggen bestont; 't geen een voorwendinge scheen te zijn, en dat men een ander werk op 't oog hadde, dat zelf de Vader onderstaen hadde, en dezen Afgezant zonder brief, of eenig bescheit wederom vertrokken was, alzoo hy zich aen 't hooft des briefs, waer van hem op zijn aenhouden, en herhaelde verzoeken, na veel beraedslagingen, eindelijk was ingewilligt kennisse te nemen, mitsgaders van het aenvangen van den brief, te weten deeze woorden: Het woord van den Keizer gaet af tot haere Czaersche Majesteiten, gestooten hadde, zeggende, dat hy zoodanigen brief niet konde ontfangen, en dat haer Hoogheden beliefde te weten, dat de Keizer van Sina wel een groot Prins, maer hunne Czaersche Majesteiten ook niet kleen waren; waer omtrent, zoo gezegt wierde, echter geen verandering was gemaekt; en alle zijne beweginge vruchteloos geweest waren.

Niuche werd in Sina genaemt, het Land der Manschiuwers. Dit gewest word by een Onder Koning bestiert, welk om de drie Jaren aen 't Pekinsche Hof reekening van zijn doen komt geven. Dus verre het bericht uit Peking my toegezonden.

Het elfde Tartersche Vorstendom Niuche, volgens berigt aen my van Batavia, uit de Sineesche gedenkschriften, gedaen, (want 'er twaelf van ouds wierden getelt,) had tot Vorst wel eer Haviong, gesprooten uit het Stamhuis van Cubila, tot Niulhan, die de Stichter van Niuche en de volken Jupy is geweest, en met zijne te rug komste uit Sina, mede gevoerd heeft verscheide schoone Vrouwen en Meisjes, daer van hy, naer de Wet der Tartaren, eene gekooren heeft tot zijn Vrouwe, daer by onderhoudende zoo veel bywyven als hy begeerde.

Van deze wettige Vrouw zijn Cubila gebooren zeven Zoonen, en drie Dochteren, volgende de oudste Zoon zijnen

* 1685

* Spatarius een geboren Griek.

[p. 41]

Vader Cubila in 't Vorstendom Niulhan; Karion zijn twede Zoon wierd toen Vorst van Niuche, en de derde Zoon wierd Vorst van Jupijn, genaemt Jarchan; zulks daer uit blijkt, dat deze drie Vorstendommen afkomstig zijn van Cubila, den eersten stichter, en volkplanter dezer gewesten; na de dood van hunnen Vader Cubila, zijn onder deze Broeders hevige oorlogen gerezen, die geduurt hebben, tot dat die van Niuche gelegentheit zagen, om zich over den geleden hoon van de Sineezen in Leautong te kunnen wreken. Toen maekten deze Broeders vrede met malkanderen, en een verbond om hunne wapenen tegens de Sineezen te wenden, aengezien de dagelijkze quelling, die de Tartaren mosten verdragen, hun lastig vielen; doch eerst overdagt hebbende de dwalingen by eenige hunner Landsgenooten, eertijds in 't beoorlogen met Sina, begaen, zochten zy die te verbeteren, en alles op de Sineezen te wreeken.

Het twaelfde Vorstendom in rang, is dan Jupijn, daer van de Vorst Jarchan was genaemt, dit Vorstendom is gehecht aen 't hangent Eiland Korea, ten Zuid-westen paelt het met Leautong, en de Muur die Sina, en Tartaryen scheid, ten Oosten met de Noord, en Ooster zee, lijnde de Zuid of Japanze zee genaemt, en in 't Noord-oosten de Ys-zee.

De oudheit dezer Volken is, in de jongste Jaerboeken der Sineezen, eerst bekent geworden, en van haere gebuuren onderscheiden, met den naem van Kin, dat is Goud, om dat daer in veele Goud-mijnen gevonden worden onder alle Tartars die Sina, voor en na den oorlog van Tamerlanes, welke ooslogen men voorgeeft dat over de drie hondert Jaren zoude geduurt hebben, is de Sineezen geen grooter quellagie en schade toegebragt, als de geene, die in de voorgaende Eeuwe, van deze Horden door haer is geleden. En waer mede hun verscheide neerlagen zijn veroorzaekt.

Hier vind men veele beweeglijke Horden, die met hun Vee wyd en zyd omzwerven, doch men moet zeggen, datze onder een ongenadig Climaet woon en, en daerom hun voor de Noordze koude beschermen in de digte tenten. Des Zomers bezoeken zy de hooge bergen, die hun gezigt over veele rond en byleggende Landen doen reiken; zeinde tusschen beiden het afscheidzel, dat de Sineezen eertijds ongeloovig maekte, meenende dat zy de waereld alleen bezaten: verstaende nu dat buiten haer Land, noch andere Landen te vinden zijn. Waer mede eindigt dit bericht.

Het Landschap Niuche is met den naem Van Godts gezegent Land bekent. De oorsprook dezes naems is twijfelachtig: misschien draegt het dien naem, om zijne vrugtbaerheit.

Zeker Gezant der Sudatsen onlangs in Sina (want die staen onder een byzonderen Heer of Chan,) had een wambas aen, dat hem tot over de buik hing, en van ruige Schaeps vellen gemaekt was, met de wol na buiten gekeert. Zijn armen, tot aen de schouders, waren naekt, alzoo het wambas geen mouwen had. De mutd sloot rond op 't hooft: was bezet met een kostelijke zabele rand, en had een paerdshaairen top, dat deze volken byzonderlijk rood weten te verwen, en in plaets van pluimen gebruiken. Aen 't benedenste lijf had hy een wyde broek, die hem slordig en ruim om de beenen slingerde. De laer zen waren zeer plomp en dik van zoolen, zoo datze hem in 't loopen belemmerden en daer by zoo wyt, dat hy die van de beenen konde slingeren. Op de rechter zijde hing een zware Sabel, en op den rug een pijlkooker.