Scherzando ma non troppo

[p. 53]

V.

Vanavond komen de heer en mevrouw Bloem op bezoek. Betty heeft naar mijn mening niet meer gevraagd en ik heb de wilskracht niet kunnen opbrengen mij ertegen te verzetten. Ik heb haar alleen gezegd dat ik in die dagen veel belangrijker problemen aan het hoofd had dan deze postjesjagerij, maar ze heeft slechts minachtend de schouders opgehaald en me gevraagd of er misschien weer een of ander verhaal in mijn brein spookte.

Mevrouw Bloem heb ik slechts een paar maal vluchtig ontmoet, maar Bloem zelf zie ik natuurlijk geregeld op de bank. Hij is een zeer aardig man maar ik kan hem niet goed uitstaan. Hij draagt een Amerikaanse bril en rookt uit een gouden sigarettepijpje. Hij groet mij altijd zeer luidruchtig maar ik heb hem nog nooit het eerst de hand toegestoken. Ik ben ervan overtuigd dat hij tegen zijn zin ofwel louter uit nieuwsgierigheid Betty's uitnodiging heeft aanvaard. Het vervelende van de zaak is dat Betty's vader met een eenvoudig telefoontje alles definitief in orde had kunnen brengen. Hij en Bloem zijn bridge-partners en hebben dus alles voor mekaar veil. Maar niettegenstaande dit heeft Betty voor van-

[p. 54]

avond een hele scène opgezet die mij persoonlijk in het komplot moet betrekken en waarin ik mij als een man van de wereld moet laten kennen.

Ik ben erg zenuwachtig en heb gezworen mijn werkkamer niet uit te komen vóór de bel gaat. De stapeltjes boeken en papieren heb ik netjes moeten klasseren en een verse vloei in de onderlegger moeten schuiven. Het ganse huis heeft trouwens een extra-beurt gekregen en voor mij had Betty het witzijden hemd en het nachtblauw kostuum klaargelegd dat voor deze avond het best paste. Ze heeft een wonderbare flair voor dergelijke dingen, destijds moeten de nonnen van het pensionaat haar die flink hebben ingeprent. Ze valt onverwacht binnen met een schuier in de hand. Hier en daar krijgt mijn pak een veeg en tot slot strikt Betty mijn das vaster aan. Ze is ook wat zenuwachtig. ‘Gedraag je straks als een man’, zegt ze, ‘je zult zien hoe alles van een leien dakje loopt’. Ze staat vlak voor me, haar mond ruikt naar tandpasta. Ze blijft talmen, misschien in de hoop dat ik haar zal zoenen. Maar ongeduldig wend ik me af.

- Stel je toch niet zo aan, je zult het nooit leren, zegt ze. Denk aan mij en aan ons kind dat komt en de andere die we misschien zullen krijgen.

- Verdomme, zeg ik. Het is natuurlijk een prachtige bevordering. Het betekent een verhoging van veertigduizend 's jaars maar ik vind het rot dat...

- Sst! onderbreekt zij me met de vinger op de mond die ze toespitst als een schooljuffrouw. Vloek maar niet, dat staat je niet netjes.

Ik hoor portieren dichtklappen en even later wordt er gebeld. Ik gooi mijn pas aangestoken sigaret in de lege koolemmer.

- Ga jij maar, zegt Betty. En bega asjeblieft geen flaters. Nee, niet zo vlug, je mag de schijn niet wekken dat je stond te wachten. Je moet net openmaken

[p. 55]

als ze op het punt staan een tweede maal te schellen.

Bloem stapt overdreven luidruchtig binnen en stelt mij zijn dame voor alsof het de eerste keer was dat ik haar zie. Hij kijkt met samengeknepen lippen in de hall rond en maakt een complimentje over het groot schilderij dat er hangt. Het is een kopie van Miró en ik weet zeker dat hij het kitsch vindt. Ik sta gans alleen om Bloems hoed en de zomermantel van zijn vrouw weg te hangen en te horen hoe zij ondertussen tegen elkaar iets fluisteren. Mevrouw Bloem houdt liever haar hoed op. Betty heeft zich teruggetrokken in de keuken waar zij met het roomspuitje nog figuren moest kringen op de taart. Dat doet ze altijd heel aardig.

Ik verontschuldig haar bij de gasten en ondertussen loopt Mevrouw Bloem wat rond met het glas port dat ik haar heb aangeboden, ze zegt dat ze zeer vrijpostig is maar zich bijzonder voor ons heerlijk interieur interesseert. We belanden gedrieën in mijn bureau en Bloem heeft dadelijk de zwakke plek daarvan in de gaten. ‘Jij stikt hier in de boeken, kerel!’ roept hij uit bij wijze van joviaal verwijt. ‘Het zijn bijna allemaal romans’, zegt zijn vrouw die dicht bij een van de rekken is gaan staan. ‘Leest u zóveel romans?’ Ik weet niet of ik moet blozen of iets ter verdediging inbrengen, Betty zou het gepast antwoord wel dadelijk vinden maar alleen met een zenuwachtig lachje onderga ik de suggestieve wenk dat een goed ambtenaar over niet te veel fantasie mag beschikken.

Als we terug in de eetkamer komen, heeft Betty de tafel reeds gedekt. Ze ziet er waardig en stralend uit in haar nieuwe diskreet gebloemde marinière die haar toestand onopvallend verbergt. Mevrouw Bloem complimenteert haar met het Chinees servies. Het wordt wat Betty een gezellig eetmaal noemt. Bloem buigt zich herhaaldelijk minzaam naar haar

[p. 56]

over en vertelt moppen waar hij zelf om grinnikt. Zijn vrouw vraagt mij wat ik denk over de dalende frankenkoers in Frankrijk. Ik meen eerst dat zij het als een grappige woordspeling bedoelt, maar dat blijkt tenminste niet uit de ernst waarmee ze mij aankijkt.

Na de taart, die door de gasten uitbundig wordt geroemd, gaan we in de fauteuils zitten. Betty heeft werkelijk niets verzuimd om deze party royaal te doen verlopen. De bloemstukken pralen op tafeltjes en aanrecht. ‘Wil u opsteken?’ vraag ik aan Bloem. Op zijn beurt informeert hij naar mijn literaire bedrijvigheid waarvan hij ergens een echo heeft opgevangen en we praten over film en politiek. Met het hinderlijk gevoel de oorzaak van deze onvrijwillige pret te zijn, zit ik Betty te bezien: hoe zij met gereserveerde bewegingen evolueert over het perzisch karpet, hoe zij minzaam glimlacht, hoe haar ringen flitsen onder de kroonluchter. Terwijl zij mijn glas volschenkt geeft ze mij een wenk. Om tijd te winnen presenteer ik eerst nog een sigaret aan Mevrouw Bloem.

Betty brengt het gesprek op de levensduurte in het huishouden en vandaar op het huishouden zelf. Ik krijg het warm van onderdrukte spanning, het is als een film waarin je het dramatisch hoogtepunt van een eind ver voelt aankomen. Over het huishouden zelf glijdt het gesprek naar de huishoudens in het algemeen en dan over de slechte huishoudens die je tegenwoordig overal vindt in 't bijzonder. Ik weet dat nu binnenkort de naam van mijn collega Overstraete zal vallen. Hij heeft wat verbeelding en een liaison en daar is de directeur-generaal helemaal niet op gesteld. Excuseer, zeg ik, midden in een zin die Bloem tot mij richt. Ik loop de trap op naar de badkamer. Ik laat wat koel water over mijn polsen stromen en bevochtig daarmee ook mijn voor-

[p. 57]

hoofd. Anita, denk ik, Anita, hoe zou je grijnslachen als je mij hier zo zag staan.

Morgen moet ik naar haar toe.

Als ik terug in de woonkamer kom, hoor ik Bloem nog net zeggen:

- Dat spreekt vanzelf, mevrouw. Daar heeft uw vader mij trouwens reeds over ingelicht.

Ze kijken mij alle drie aan en ik voel me blozen. Mevrouw Bloem zegt glimlachend: kijk, kijk, u kunt nog blozen. Ik neem terug plaats en het gesprek stokt. Ik vermijd het Betty aan te kijken. Ik zoek ingespannen om iets te verzinnen en de conversatie weer op dreef te krijgen. De glazen zijn weer leeg. We denken allemaal aan mijn benoeming en de stilte is pijnlijk. Opeens kijkt Bloem op zijn horloge en zegt: Goeie hemel, is het al zo laat! Hij veert recht en helpt zijn vrouw bij de arm uit haar fauteuil. Betty haalt de hoed en de mantel en Bloem klopt mij bemoedigend op de schouder. Het duurt nog wat voor ze klaar zijn want Mevrouw Bloem wil zich eerst even verwijderen. Mijn hart bonst. Ik weet dat Betty en Bloem mekaar glimlachend aankijken. Nu verwachten ze allebei dat ik het zal doen. Misschien heeft Mevrouw Bloem ons wel uit kiesheid opzettelijk alleen gelaten. Daar is ze reeds terug. We worden zeer van harte bedankt voor de gezellige avond en Betty houdt de deur open. Ik loop nog mee de oprit af en help mevrouw Bloem in de wagen die wat glimt van de dauw in het licht van de neonlantaren.

Als ik weer binnenkom is Betty reeds in de keuken. Een ogenblik aarzel ik. Ik kan mij opsluiten in mijn werkkamer en weigeren nog een woord over die onverkwikkelijke geschiedenis te horen. Maar dat ware hoogmoed. Tegenover Betty heb ik gefaald. In de woonkamer steek ik een sigaret op,

[p. 58]

ledig de asbakjes en draag een stapeltje borden naar de keuken. Ik verwacht me aan een uitbarsting maar Betty is volmaakt kalm. Ze schikt de restjes van de kip op een verse schotel, er blijft nog genoeg over voor morgenmiddag. Ze laat het plastiekdopje van de oliefles vallen en ik kruip over de vloer om het terug te vinden. Als ik weer rechtkom, kijkt Betty me vlak in de ogen.

- Waarom heb je het toch niet gedaan? vraagt ze zacht.

Ik mik mijn sigaret in de vuilnisemmer. Ik kan haar zelfbeheersing niet aan.

- Verdomd, zeg ik. Ik kon er niet toe besluiten. Ik wist niet hoe eraan te beginnen. Ik schaamde me dood.

- Ssst! vloek niet, protesteert ze weer. Het was nochtans gemakkelijk. Ik had het terrein zorgvuldig voorbereid.

Ik neem het kommetje waarvan de rand nog volzit met slagroom en lik eraan.

- Voor dergelijke zaken ben ik niet geschikt, zeg ik beslist. Je had alles zelf met je vader kunnen regelen. Dat hele theaterstuk was overbodig.

- Maar je moet toch beseffen dat jij er de hoofdrol in speelt, Michel. Het was nodig dat je zelf ook optrad. Wat een povere indruk zal Bloem van je hebben!

- Het was een gemeen opzet, zeg ik, en zet het kommetje met een smak terug op de tafel. Hoe kan jij dat in overeenstemming brengen met je principes?

Ik ga met mijn rug naar haar toegekeerd voor het tuimelraampje staan. Het is een stille, zoele avond. Een kever vliegt, tok, tegen de ruit. Betty duikt vlak achter mij op en legt haar handen op mijn schouders.

[p. 59]

- Je zult het nooit leren, zegt ze met gemeend verwijt in haar stem. Het leven is niets anders dan toegevingen doen en kompromissen sluiten. Zet toch eens en voorgoed al dat idealisme uit je hoofd.

Ik zie onze beide gezichten weerspiegeld in de ruit. Het zijn vreemde gezichten, ik herken ze niet.

Ik maak me los en ga in mijn werkkamer voor het portret staan waarin Anita tien jaar geleden met lijn en schaduw mijn dubbele besluiteloosheid heeft afgebeeld. Een burgermannetje die dat niet wil zijn, maar de moed mist om het niet te zijn.

Maar Betty laat haar prooi niet ontsnappen. Ze schuift een stapeltje boeken opzij en hijst zich naast mij op mijn bureau. Ze ziet er onvermurwbaar uit. Ze heeft onze autosleutel in de hand.

- Wat betekent dat? vraag ik.

- Je moet er dadelijk heen, zegt ze beslist.

- Waarheen?

- Naar Bloem. Waar dacht je anders?

- Ben je gek, zeg ik onthutst. Ze zullen reeds in bed zijn.

- Geen uitvluchten, zegt ze. Het moet gebeuren of het kan fataal aflopen.

- Ik zal telefoneren, zeg ik. Toe, laat mij telefoneren. Ik zal hem mijn verontschuldigingen aanbieden.

- Nee, zegt ze. Dat gaat niet. Kijk.

Van onder haar voorschoot haalt ze een enveloppe te voorschijn en steekt die als een bedreiging onder mijn neus.

- Wat betekent dat, vraag ik met een scherp vermoeden dat ergens een klem in mij dicht laat slaan.

Ik ben nu reeds opgestaan en ze probeert weer mijn das aan te strikken terwijl de enveloppe op haar schoot valt. Maar ik weer haar handen af.

[p. 60]

- Boter bij de vis, zegt ze met een gedwongen glimlach. Hoe wil je anders dat Bloem marcheert? Het is absoluut noodzakelijk dat je er vanavond nog heen gaat.

Ik wil nog zeggen dat zij de schaamteloosheid te ver drijft maar de weerstand vloeit reeds uit me weg. Toch kan zij me niet verhinderen dat ik in een plotse woede het telefoonboek opensla, met mijn wijsvinger langs de Bloems glijd, en het nummer vorm van Bloem Frederik, lic. econ. wet.

Bloem schijnt allerminst verrast te zijn. Het is alsof hij dadelijk na zijn thuiskomst bij het toestel is gaan zitten wachten. Ik weet hoe hij de hoorn houdt: de hoorplaat achter het oor gedrukt en de spreekplaat slordig aan de onderlip tegen het sigarettepijpje aan. Hij knijpt de ogen tot spleetjes achter zijn Amerikaanse bril.

- Hallo! zeg ik.

- Hallo! zegt hij.

- Excuseer, zeg ik, maar ik was daarnet een kleinigheid vergeten.

- Het is de moeite niet erover te spreken, zegt hij. Alles is reeds in kannen en kruiken. U begrijpt dat Overstraete...

- Ik begrijp niets, zeg ik. Maar ik wilde alleen nog zeggen dat mijn vrouw iets voor u had klaargelegd, iets in vergelding voor de moeite die u zich getroost.

Hij kucht even.

- Er is nog een kleine formaliteit, zegt hij zakelijk. U is natuurlijk een goed katholiek maar de baas wil dat u ook lid zou zijn van de partij. Is u dat?

- Nee, zeg ik. Ik behoor tot geen enkele partij.

[p. 61]

- Dan zal ik iemand sturen, zegt hij. Het komt dadelijk voor mekaar.

- Eh, zeg ik.

- Eh, zegt hij.

- Dag meneer Bloem, zeg ik.

- Dag meneer Frémont, zegt hij.

Verdomd, zeg ik, wanneer ik terug heb aangehaakt. Dit keer maakt Betty mij geen verwijt. Ik loop naar boven en wacht tot zij komt. Ik wil haar van op de rand van het bed zien binnenkomen en zien of zij mij durft aankijken. Ze komt nog niet. Ik ga in de badkamer een glas water drinken en mijn tanden poetsen en spoel de grote vlokken rozig schuim weg die in de wastafel hangen. Het is alsof ik mij van een misdaad gezuiverd heb. Betty verschijnt nog altijd niet op de trap. Ik ga weer op de rand van het bed zitten. Een ogenblik heb ik het gevoel dat ze misschien nooit meer komt. Maar dat is begoocheling. Plotseling zal ze voor me staan en het bed openslaan alsof er niets gebeurd was. Maar ik weet wat ze denkt: ‘Eerst moet ik hem er weer bovenop laten komen. Hij is nog naïever dan een kind. Hij zal het nooit leren.’ Inderdaad. Het is een spel waarin ik altijd verliezen zal.