Tooneelpoëzy. Deel 2
(1786)–Lucretia Wilhelmina van Merken, Nicolaas Simon van Winter–
Auteursrechtvrij
[pagina 285]
| |
Eerste tooneel.Saladyn, Omar, Sirakon, Caled, Safar, en groot Gevolg van Saraseensche Vorsten, Hored, en lyfwachten.
Omar.
Doorluchte Vorst! gedoog dat we u Verwinnaar groeten.
Jeruzalem erkent, geboogen aan uw voeten,
U voor zyn' Opperheer; bied u zyn kroon en staf,
En wacht, al siddrend, van uw' wenk zyn noodlot af.
't Geslacht van Boudewyn, dat u dorst tegenstreeven,
Is van 't gebied beroofd, gevangen of verdreeven:
Zo moet het allen gaan wier trotsche hovaardy
De hand slaat aan een deel van uwe heerschappy!
Saladyn.
Het schuldig Christenvolk is al zyn rampen waardig;
Zyn gruwlen eischten straf: de Hemel is rechtvaardig.
Wat heeft dat moordziek rot, door bygeloof misleid,
Hier sints eene eeuw gewoed! Met welk een spoorloosheid
| |
[pagina 286]
| |
Heeft al het westen zich tot onzen val verbonden,
En al de hef zyns volks naar Azië gezonden!
Wat zyn hier, jaar op jaar, al heiren opgedaagd;
Miljoenen oorlogsliên aan onze vuist gewaagd;
En, als het zout door 't vocht, gesmolten, onder 't stryden;
Wat hebben Muzulman en Griek niet moeten lyden
Als dat gespuis, in schyn van yver voor 't Geloof,
Zich baadde in 't laauwe bloed, en mestte met den roof
Van Vorsten die hen zelfs niet ongeneegen waaren!
Dat tuig' het Keizerryk en de oorden der Hongaaren.
Wie noemt de steden, door Boëmond, Boudewyn,
Tancredus, Godefroi, den trotschen Toulouzyn,
En hunn' verwoeden stoet van Ridders en van Knaapen,
Geplonderd, uitgemoord, in asch of puin herschapen!
Wie telt de schatten, door hun gierigheid geroofd,
Toen 't heir, nu onder 't een, dan onder 't ander hoofd,
Nicéä en Edesse en Tripoli verheerde;
In Antiochië en Nicopolis regeerde;
En in Jeruzalem, (korts door Egyptes moed
Aan Soliman ontrukt,) nog rookende van 't bloed
Des omgebragten volks, der Christnen zetel vestte,
In spyt des wederstands van al 't beroemd Geweste!
Gelukkig is die buit hen eindelyk ontzet:
Men dank' de Hoogste Magt, en loove Mohammed!
| |
[pagina 287]
| |
Sirakon.
Ik gruw van 't snood gedrag en 't heilloos woên dier wreeden.
Verdelg hen, roei hen uit, nu gy hen kunt vertreeden.
Denk hoe dat heilloos rot altoos zyne eeden schond.
Verbreek thans, op uw beurt, het vastgesteld verbond.
Omar.
Te meer, doorluchte Vorst! daar gy, door hen te spaaren,
Hen mooglyk weder tot een heir zult zien vergaêren.
Men zegt dat zy in 't kort een' sterken onderstand
Verwachten uit Europe en ieders Vaderland.
Wat baat dan u en ons dit roemryk overwinnen?
Dan zullen zy op nieuw een' fellen kryg beginnen,
Om ons, zo 't mooglyk zy, te dryven uit dit oord.
Saladyn.
'k Was nimmer ongetrouw aan myn gegeeven woord;
En zoude ik 't op een' dag, zo groots, zo roemryk, schenden?
Dit volk is zwaar genoeg gedrukt door zyne elenden.
De weêrbre manschap is gevangen of geveld.
En word hun neêrlaag in Europe slechts gemeld,
De drift der kruisvaart zal in volk by volk vertraagen;
Zy zullen zich voortaan zo onbedacht niet waagen:
En, zo een westersch Vorst, door bygeloof vervoerd,
Een' nieuwen kryg begint, en Azië beroert,
Hy zal niet anders dan der Christnen ramp vergrooten,
| |
[pagina 288]
| |
En sneuvlen door ons staal met al zyn togtgenooten.
Sirakon.
't Is uwer waardig, Vorst, dat ge uw beloften houd:
Maar, hebt ge al overdacht hoe ons dit volk beschouwt?
Dat zy, wel verr' van ons tot vriendschap aan te zoeken,
De leer' van Mohammed en 't heilig Mekka vloeken?
Verdient die snoode schaare uw goedheid en genaê?
Neen, dat ze met de stad, door haar ontwyd, verga!
Saladyn.
Uw yver gaat te verr'; laat my uw oog verlichten.
Men zal de Kerken en eerwaardige gestichten,
Behalven die van 't Graf, den Grieken toegestaan,
Ten dienst des Muzulmans eerlang zien opengaan.
Men zal door heilig nat hen zuivren van hun smetten,
En Mekkaas halve maan weêr op hun spitsen zetten.
De Hoofdkerk, die gy met verwondring hebt beschouwd,
Vóór twee paar eeuwen door Vorst Omar hier gebouwd,
Op d'eigen grond waarop door Salomon voordezen
De Tempel wierd gesticht, moet nog ons dierbaar wezen,
Schoon 't ongeloovig volk den dienst daar heeft hervat.
Men reinigt ze, op myn' last, met lieflyk roozennat,
Opdat het Priesterdom haar heilig' door gebeden,
En we allen, ongeschoeid, deez' dag haar' grond betreeden.
Der Franken ryk heeft uit, en vóór den avondstond
| |
[pagina 289]
| |
Zyn ze allen voor altoos verjaagd van dezen grond.
Jeruzalem zy met zyn stedelingen veilig:
't Verlaat zich op myn woord: het Vorstlyk woord is heilig,
Ten zy het hoogst belang, het welzyn van den Staat,
Of 's Vorsten lyfsgevaar, hem van dat woord ontslaat.
Doch wat heeft thans de Staat, wat heb ikzelf te duchten
Van droeve ballingen die siddrend voor ons vluchten?
Wat glori geeft het my dat ik hun bloed vergiet'?
Omar.
Maar eischt uw staatsbelang en zelfs uw glori niet
Dees tallelooze schaare in ketenen te prangen?
Saladyn.
Wy hebben volks genoeg in 't laatst gevecht gevangen.
Wien lust het zorgen voor hun - aller onderstand,
In een byna verwoest en uitgeplonderd land?
Wie wil met zulk een' sleep van nuttelooze gasten,
Van vrouwen, kindren, en van priesters zich belasten?
Terwyl Saladyn spreekt, nadert een der Lyfwachten, en luistert Sirakon iets in.
Sirakon.
Vorst, Raimond smeekt verlof om u te zien.
Saladyn.
Hy koom'.
De Lyfwacht vertrekt, op een' wenk van Sirakon.
| |
[pagina 290]
| |
Tegen Hored.
Ga, houd het oorlogsvolk alom gestreng in toom.
Elk die zich schuldig maakt zal 't met zyn hoofd betaalen.
Terwyl Hored aan de eene zyde vertrekt, nadert Raimond van de andere.
| |
Tweede tooneel.Saladyn, Omar, Sirakon, Safar, Caled, groot Gevolg van Saraceensche Vorsten, Lyfwachten, Raimond, Theodorik.
Raimond.
Wy zien u dan in 't einde in Salem zegepraalen,
Beroemde Saladyn! Sta aan uw' dienaar toe,
Dat hy u uit den naam der Grieken hulde doe:
Zy allen zweeren zich getrouw te zullen draagen,
En danken nedrig uw genadig welbehaagen,
Dat hen de Kerk van 't Graf tot bedeplaats verleent.
Hun aller hart en arm zyn tot uw' dienst vereend.
Saladyn.
'k Zal hun beschermer zyn, zo zy 't zich waardig maaken.
En gy, wiens yver wy met zo veel krachts zien blaaken,
Vertrouw dat Saladyn uw hulp beloonen zal,
En u en uw Geslacht behoên voor ongeval.
| |
[pagina 291]
| |
Myn Broeder Safadyn vertrok, op myn begeeren,
(Om 't noodloos storten van het bloed uws volks te weeren,)
Uit onze legerplaats, en is alreede op weg
Om uw' bestreeden burg te ontslaan van 't zwaar beleg;
Myn krygsvolk zal terstond Tiberias verlaaten,
Opdat gy als welëer kunt heerschen in uw Staaten.
Raimond.
Myn dankbaar hart erkent uw goedheid; maar...
Saladyn.
Vaar voort.
Raimond.
Gy weet dat my dit Ryk door Erfrecht toebehoort;
Dat Vorst Amauri myn verheffing had beslooten;
Dat ik door Lusignan wierd van den troon gestooten;
En wat gy my, (bewust van myn geheiligd recht,)
Als gy verwinnaar wierd, welëer hebt toegezegd.
Saladyn.
Verlaat u op myn gunst; ik zal my dankbaar toonen,
En steeds genooten dienst voortreffelyk beloonen.
Maakt zich 't Latynsche volk ten uittogt reeds bereid?
Raimond.
Een deel stelt zich in orde in diepe treurigheid,
Terwyl van alle zy' de troostelooze schaaren,
Met Humfrei en Sebille, om 't Heilig Graf vergaêren.
| |
[pagina 292]
| |
De gryze Bisschop stort, op die gewyde steê,
Voor 't Vorstlyk Huis en 't volk bereids zyn jongste beê.
Saladyn.
Dat leer' die trotschen nooit myn' wil te wederstreeven,
En steden, die ik eisch, terstond my op te geeven.
Zyzelf zyn oorzaak dat hun lot rampspoedig is.
Raimond.
Verschoon my, groote Vorst! zo ik, uit deerenis
Met Salems Koningin, misschien te stout, durf waagen
Voor haar een oogenblik gehoor by u te vraagen.
Saladyn.
Voor Salems Koningin? Dit klinkt my vreemd in 't oor.
Weet gy haar doelwit niet? wat heeft zy hiermeê voor?
Raimond.
Myn yver heeft gepoogd dat oogmerk uit te vinden,
Uit zorg dat zy zich ligt te veel zoude onderwinden,
Uw gramschap wekken door ontydige gebeên;
Vergeefs. In stede van te luistren naar myn reên,
Scheen zy zichzelve een' weg tot u te willen baanen.
Ik stemde in 't eind' haar' wensch, bewoogen door de traanen
Die uit haare oogen als een vlietende rivier
Gestadig afgevloeid...
Saladyn.
Ga heen, geleî haar hier.
| |
[pagina 293]
| |
Derde tooneel.Saladyn, Omar, Sirakon, Safar, Caled, groot Gevolg van Saraceensche Vorsten, Lyfwachten.
Omar.
't Is vreemd dat een Vorstin zo stout zichzelf durft waagen,
En openlyk gehoor by d' Overwinnaar vraagen.
Saladyn.
Zy volgt alleen 't gebruik van haar oorsprongklyk Land.
Men rekent in Europe een Vrouw dit niet tot schand',
Schoon we in ons waerelddeel zulks onbetaamlyk achten.
Zy heeft nochtans geen troost van dezen stap te wachten;
Haar vonnis is geveld; zy schikk' zich naar den tyd.
Schoon ik haar lot beklaag', 't is hard dat iemand lyd
Door 't schandelyk verraad van ongetrouwe vrinden,
Waarin hy zich verbeeldde een' steun te zullen vinden.
Omar.
Zy ademt echter in haar' ramp een vryë lucht,
Terwyl haar Echtgenoot in enge kerkers zucht.
Saladyn.
Een fiere leeuw word best bedwongen door een keten.
Sirakon.
Hy heeft zich in den stryd met zo veel moeds gekweeten,
| |
[pagina 294]
| |
Dat hy verdiende een Telg van Mohammed te zyn.
Saladyn.
Zeg tevens, zo gy wilt, een vriend van Saladyn.
Zyn stoute wederstand ging boven myn verwachting.
Ik draag, waartoe 't ontveinsd? dien dappren vyand achting;
Hoewel hy, blaakend' van verwoedheid en van haat,
Zelfs in den kerker, my en Mohammed versmaad.
Omar.
Men dwing' hem naar de wet van 's Lands Profeet te leeven.
Saladyn.
En zo hy weigerde aan dien dwang gehoor te geeven?
Sirakon.
Dat dan uw sabel hem het hoofd van 't ligchaam sla!
Saladyn.
Ik bood den Held een' dronk, ten blyk' van myn genaê,
En vind my door die gunst verpligt om hem te spaaren.
Ook zal hy zyn geloof om ons niet laaten vaaren.
Een waardig Christen blyft bestendig by zyn wet,
Gelyk de Musulman by die van Mohammed.
Tegen Caled.
Draag zorg dat ik me een wyl op 't marktveld kan onthouên,
Ikzelf wil d' uittogt van 't gebannen volk aanschouwen.
Caled buigt zich en vertrekt.
| |
[pagina 295]
| |
Omar.
Maar zo ik door myn vraag uwe achtbaarheid niet hoon,
Is 't niet te veel gewaagd een' Christen op den troon.
Van 't fier Jeruzalem en Lusignan te heffen?
Zal hy de grootheid van die weldaad steeds beseffen?
Zyn trouw u blyken doen in voor- en tegenspoed?
Uwe opperheerschappy versterken door zyn' moed?
En, als de Christnen hem om troost en redding smeeken,
Tot hun beveiliging zyn' eed aan u niet breeken?
Saladyn.
Ik blyf u voor de trouw van Salems Koning borg.
Ik ken myn staatsbelang. Verlaat u op myn zorg.
Dit Ryk, welëer beheerscht door myn beroemde Vadren...
Sirakon.
Ik zie de Koningin met Humfrei.
Saladyn.
Dat zy nadren.
| |
[pagina 296]
| |
Vierde tooneel.Saladyn, Omar, Sirakon, Safar, groot Gevolg van Saraceensche Vorsten, Lyfwachten, Sebille, Humfrei, twee Staatjuffers, Raimond, Theodorik.
Sirakon,
tegen Sebille en Humfrei.
Treed toe.
Sebille werpt zich, met haar' Broeder en de Staatjufferen, aan de voeten van Saladyn.
Saladyn.
Wat ge ook bedoelt door uwe komst, Mevrouw,
Bedwing uw felle smarte: ik deel in uwen rouw.
Denk, in de tegenheên waardoor ge u ziet omringen,
Dat zich het noodlot door geen sterveling laat dwingen.
Het valt dit oogenblik aan u en de uwen straf:
't Verheft me op Salems troon; 't stoot Lusignan daar af.
Doch 't blyft ons onbekend of dit Gebied nadezen
Aan myn of uw Geslacht zal worden toegeweezen:
Al de aarde is een tooneel van wisselvalligheên.
Dit denkbeeld beure u op, en maatige uw geween.
Hy richt haar op.
Rys op, Vorstin. Zie my tot uw bescherming reede,
| |
[pagina 297]
| |
Zo u myn volk misdeed; schep moed; wat is uw bede?
Sebille.
ô Vorst! indien myn ramp uw mededoogen wekt,
Bidde ik dat gy my 't lot van myn' Gemaal ontdekt.
't Gerucht is algemeen dat hy is omgekomen.
Wy hebben by uw volk vergeefs naar hem vernomen.
Het schynt of onze elende aan elk verschrikking baart;
Zy achten ons geen troost, ja zelfs geen antwoord waard':
't Beklaaglyk ongeluk, helaas! heeft nergens vrinden.
Verschoon dat ik zyn lot by u tracht uit te vinden,
Nu ons geen sterveling verwaardigt met één woord;
Wyt myn verschyning aan de wanhoop die my moord.
Ach! schoon ik met myn hoofd dees stoutheid moest betaalen,
Schoon ik gevonnist wierd met hem in 't graf te daalen,
Ik smeek u dat gy van zyn lot my kennis geeft.
Saladyn.
Verban uw' wreeden angst; ik zweer u dat hy leeft.
Sebille.
Deze onverwachte troost gaat al myn hoop te boven;
Hy leeft! Grootmoedig Held! ik durf uw woord gelooven.
Hy leeft! Dan ach! hoe lang? misschien...
Saladyn.
Stel u gerust;
De lamp zyns levens zal door my niet zyn gebluscht;
| |
[pagina 298]
| |
Ik heb hem door myn gunst aan dit gevaar onttoogen;
Die uit myn' beker dronk, is heilig in myne oogen.
Sebille.
ô Hemel! moet een Vorst, zo groot als Saladyn,
Zich waapnen tegen ons en ons ten vyand zyn!
Doorluchte vyand! dat uw gramschap niet ontsteeke!
Zy valt hem te voet.
Vergun een droeve Vrouw dat ze aan uw kniên u smeeke,
Nog ééns, eer zy vertrekke en door verdriet verga,
Haar' Echtgenoot te zien. Bewys haar die genaê.
Saladyn.
Dit zou aan u en hem tot grooter onheil strekken.
Waartoe door dit gezicht uw beider rouw te wekken?
Sebille.
Verhoor myn bede, ô Held! betoon my deerenis.
'k Bezweer u, by al 't geen op aarde u dierbaar is;
By haar, wier teêrheid u, vóór 't opgaan uwer dagen,
Heeft in haar' schoot gevoed en onder 't hart gedraagen;
By 't waardig voorwerp van uwe eerste en teêrste min,
By schoone Fatima, uw trouwe Sultanin;
Of, zo uw vroomheid u iets hooger doet waardeeren,
By Hem die u dit uur in Sion doet regeeren,
Verwerp myn smeeking niet; beschouw myn wreede smart.
Vergun zo klein een' troost aan myn wanhoopig hart.
| |
[pagina 299]
| |
Saladyn,
haar oprichtende.
Zo Lusignan hier waare, ik stemde ligt uw bede;
Maar hy bevind zich nog in onze legerstede.
Sebille.
Die is naby. Hy kan, indien gy 't slechts gebied,
In weinig tyds hier zyn.
Saladyn.
Vergroot zyn onheil niet.
Zal hy, die hier welëer als Vorst wierd aangebeden,
Gelyk een slaaf geboeid, zyn eigen hof betreeden?
Een' ander' op zyn' troon zien praalen met den staf?
Zyn woede zou misschien my dwingen tot zyn straf.
Gy zoekt naar troost, en zoud uw beider ramp verzwaaren.
Sebille.
Maar kan men hem en my dit zielverdriet niet spaaren?
Sta toe dat ik hem spreeke in zyn gevangenis;
Of, zo u zulks mishaagt, men breng' my daar hy is.
Saladyn.
Zo hy in Salem komt, staat u meer leeds te vreezen.
De droefheid van uw volk is reeds ten top gereezen;
En, zo 't zyn' Koning zag, zou 't mooglyk iets bestaan
Dat u en hen veelligt rampspoedig zou vergaan.
Sebille.
Ons ongelukkig volk zal geen beroering wekken;
| |
[pagina 300]
| |
't Blyv' hen alleen vergund in stilheid uit te trekken:
Het vangt den togt reeds aan; men wacht alleen naar my.
Verhoor myn jongste beê; zo moete uw heerschappy,
Gelukkiger dan de onze, u noch uw Kroost doen treuren
Om al de elenden die myn hooploos hart verscheuren!
Saladyn.
Welaan; 'k zal u voldoen. Wacht in de Kerk van 't Graf,
Met een gering gevolg, de komst uws Egaês af.
Geef aan 't Latynsche volk bevel den togt te spoeden;
Zichzelf te hoeden, nu myn gunst hen tracht te hoeden:
't Voegt hen te zorgen dat die gunst my niet berouw';
Het zou hen doodlyk zyn. Wat u betreft, Mevrouw,
Ik sta u toe één uur met uw' Gemaal te spreeken:
Verlaat de stad, zo ras die tyd zal zyn verstreeken.
Ga, troost u in uw lot, en roem in Askalon
Dat uw geween den haat van Saladyn verwon.
Tegen Raimond.
Gy, Raimond, blyf.
| |
[pagina 301]
| |
Vyfde tooneel.Saladyn, Omar, Sirakon, Safar, Raimond, Theodorik, en groot gevolg van Saraceensche Vorsten, en Lyfwachten.
Saladyn,
tegen Omar.
Vertrek naar onze legerstede:
Ontdek aan Lusignan deze onverwachte bede;
Geleî hem in de stad, verzeld van sterke wacht;
Bezet de Kerk rondom; en geef nauwkeurig acht
Dat hy u niet ontkoom' langs onbekende wegen.
Myn hoogst belang is in zyn hechtenis gelegen.
Een overwonnen Vorst word nooit te naauw bewaakt.
Tegen Raimond.
Vervoeg u aan de Kerk, en, als hy die genaakt,
Laat dan Theodorik hem in-en uitgeleiden,
Opdat men aan den Griek, in 't komen of in 't scheiden,
Geen achterdocht verwekke, als of ik van dat oord
My meester maaken wilde, in weêrwil van myn woord.
Zy zouden moogelyk voor heiligschennis achten
Dat Hored daar verscheen of een der mindre wachten.
| |
[pagina 302]
| |
Tegen Omar.
En gy, geleî den Vorst naar zyn gevangenis
Als van 't verzocht gesprek het uur verstreeken is.
Einde van het derde Bedryf.
|
|