|
| |
| |
| |
Derde bedryf.
Eerste tooneel.
Menzikoff, Alexis.
rondom ziende.
Deze aklige eenzaamheid moet uw verdriet verzwaaren.
Welk een verschil, helaas! by 't heil van vroeger jaaren,
Toen gy, de tweede in 't Ryk in aanzien en in eer,
Omringd van uwen stoet...
Ik wensch dien tyd niet weêr.
Laat andren, in myn plaats, voortaan hun heil verwachten
Van dagen zo vol zorgs, van zo veel bange nachten
Als ons het hoog bewint in 't Vorstlyk Hof bereid;
't Is al geen zuiver goud dat flonkrend de oogen vleit.
Bespied, belaagd, beticht door vrekke hovelingen,
Bezwyken we onder 't juk, naar 't welk zy driftig dingen;
En naauwlyks heeft hun nyd den Gunsteling verneêrd,
Als hen de ervaarenis te spaê dees waarheid leert;
Zy zien zich in zyn plaats ten top van eer verheven,
Doch derven op hun beurt de vreugd en rust van 't leven.
Deze aklige eenzaamheid, die gy verschriklyk vind,
| |
| |
Heeft my ontdekt hoe my de Staatzucht had verblind;
De mensch, aan haar verslaafd, word trotsch en onrechtvaardig.
ô Ongelukkig Prins, een beter noodlot waardig!
Wat hebt gy 't Russisch Ryk al glori aangebragt!
'k Heb, in uw' hoogen staat, voorheen u groot geacht,
Doch in dees wildernis, beroofd van uw vermogen,
Zyt gy, hoe laag verneêrd, nog grooter in myne oogen.
De wederwaardigheid, hoe hevig ze ons verdrukk',
Wyst aan het vroom gemoed een' weg tot waar geluk;
Zy leert my zonder pyn alle aardsche grootheid derven,
En leven zonder schuld, en zonder wroeging sterven.
Meld op myn bede, als gy te rug in Moskou zyt,
Aan Dolgorukki, dat myn ziel hem niet benyd:
Zeg hem, dat Menzikoff, op d' oever van het leven,
Hem al 't geleeden leed goedwillig heeft vergeeven:
Dat ik hem voorspoed wensche, en glori in 't gebiên,
En dat ik spoedig 't eind' van myne elend' zal zien.
Och! of myn deerenis uw onheil kon vermindren!
Dit is te spaê. Doch zo uw voorspraak voor myn Kindren,
Of d' eedlen Vreemdling, die zich met ons hier bevind,
| |
| |
Van eenig nut kan zyn, bewys hen hulp, myn Vrind;
Doch wees vooral bedacht uzelven niet te waagen.
Nooit zal uw dierbaar Kroost zich van myn trouw beklaagen.
Dan ach! myn invloed is aan 't Russisch Hof gering.
Doch meld me, op myn verzoek, wie is die Vreemdeling
Voor wien gy my beveelt als voor uw Kroost te zorgen?
Zyn naam is Constantyn; hy houd zyn' staat verborgen;
Doch had zyn voorzorg ons niet yvrig bygestaan,
Wy waaren in dit oord door hongersnood vergaan;
Zyn vriendschap tracht elk uur myn wenschen voor te komen.
Zo veel behulpzaamheid doet my voor onheil schroomen.
Men deelt niet zonder reên zo diep in ons verdriet.
't Is mooglyk dat hy u, op last van 't Hof, bespied.
Hy doet zyne eedle ziel ons door zyn daaden blyken;
Laat des uwe achterdocht hem niet verongelyken.
Gy schat zyn deugden hoog.
Ik doe zyne inborst recht.
| |
| |
Indien hy inderdaad zo braaf is als gy zegt,
Is 't vreemd, daar uw verdriet zyn mededoogen wekte,
Dat hy zich nooit aan u of aan uw Kroost ontdekte.
Hy mint Eudoxe, en heeft zyn trouw haar aangeboôn,
Doch houd dit nog geheim voor my en voor myn' Zoon;
Zy tracht; op myn bevel, zyne afkomst naar te spooren;
Wy zullen, langs dien weg, welligt iets naders hooren.
Ik spreek alleen uit zucht tot uw behoudenis.
De Hemel geev' dat hy haar weêrmin waardig is!
Hun echt, 'k ontken zulks niet, zou my tot troost verstrekken.
En mooglyk Iwan aan zyn ongeval onttrekken.
Myn Zoon!. Wat hoor ik?. Wat bedoelt ge?. Ach! vlei my niet.
'k Stierf blyde, indien ik hem niet hulploos achterliet.
U door de gunst van 't Hof met hoop voor hem te vleien,
Waare u, (waartoe geveinsd?) door ydlen waan misleiên;
Doch, zo Eudoxe was gehuwd aan Constantyn,
Zou hun herroeping niet geheel onmooglyk zyn;
| |
| |
Hun wederkomst aan 't Hof kan niemand schaadlyk wezen;
Daar die van uwen Zoon uw haaters zou doen vreezen
Voor zyn getergde wraak; gy kent hun razerny;
Doch raad hem dat hy vluchte, ik zal hem redden.
Vergeefs ontwerp! Helaas! wat kan de vlucht hem baaten?
Hy moet, in slaafsch gewaad, dit oord met my verlaaten.
Ik zal hem, op den togt, naar Poolen doen ontvliên;
Het valt hem ligt van daar naar schuilplaats om te zien.
Getrouwe Vriend, gy doet my vruchtloos uitkomst hoopen.
Gy zoud gewis die hulp met uwen dood bekoopen.
En, zo myn Iwan op de grenzen wierd ontdekt,
Waartoe dit denkbeeld opgewekt?
Hoe dikwerf word in nood iets hagchlyks ondernomen!
Eens vyands oog ziet scherp.
Schep moed, en hoop veelëer op zyn behoudenis.
| |
| |
Zo al dit stout ontwerp niet onuitvoerlyk is,
Waar bergt zich myne Eudoxe, ontzet van haaren Broeder?
Zy zie, door haaren echt, in Constantyn haar' hoeder.
't Is mooglyk dat zy hem haar hand onwaardig vind.
Hy moet die waardig zyn, zo zy haar' Broeder mint.
Zy komt. Het staat aan u haar dit ontwerp te ontvouwen.
| |
Tweede tooneel.
Menzikoff, Alexis, Eudoxe.
Ik dacht myn' Broeder hier te aanschouwen.
Wie weet wat ongeval hem op de jagt weêrvaart!
Ach! zo een roofziek dier..!
| |
| |
De zon is naauwlyks tot het zuiderpunt gereezen.
Een ongelukkig mensch vind altoos stof tot vreezen.
Wy zyn sints lang ten prooie aan wreeden tegenspoed,
En 't ongeluk, helaas! heeft nog niet uitgewoed.
'k Zou met standvastigheid myne eigen rampen draagen,
Indien ik uitkomst zag voor myn geliefdste Maagen;
Doch Dolgorukkies nyd en wrok op ons geslacht
Zal nimmer dulden dat ons onheil word' verzacht.
En zo ik middel wist tot redding van uw' Broeder?
Wat zegt ge?.. Alexis!.. gy? Ach! red hem. Wees zyn hoeder.
Beseft gy tot wat prys hem hulp gebooden word?
En dat gy, als het lot den draad myns levens kort,
Hier eenzaam zwerven zult, van vriendenhulp begeeven?
Als hy behouden word, wat vraag ik naar het leven?
Hier zonder u en hem te blyven was voorheen
Een denkbeeld, ik beken 't, dat my ondraaglyk scheen;
Thans schynt my alles ligt, als hy slechts uit zyn lyden...
| |
| |
Tegen Alexis.
Ach! voed gy hoop, Mynheer, dat gy hem zult bevryden?
Ik zal, tot zyn behoud, het uiterste bestaan.
Myn Vader! geef gehoor. Dit aanbod af te slaan
Waare ons des Hemels hulp misschien onwaardig maaken.
'k Heb u met zo veel krachts zien naar ons welzyn haaken;
Al uwe zorg was voor uw Dochter en uw' Zoon;
En zoud gy aarslen nu hem hulp word aangeboôn?
Vrees niet dat gy zyn' troost en onderstand zult derven;
Eudoxe zal, getrouw in leeven en in sterven,
U toonen dat haar liefde en nood en dood trotseert;
Dat zy haars Vaders rust meer dan haar rust waardeert.
'k Zal, om myns Broeders heil, myzelf gewillig waagen,
En nimmer my van 't lot, dat ik verwacht, beklaagen.
ô Voorbeeld van de deugd!
Myn daad verdient geen lof.
Wy hebben 't zelfbelang vergeeten met het Hof.
De tegenspoed, Mynheer, verbind de harten nader,
En leert my zorgen voor myn' Broeder en myn' Vader.
| |
| |
Myn waarde Telg! uw trouw vertoont zich in haar kracht.
Maar hebt gy uw besluit naar eisch wel overdacht?
Indien ik hier alleen in ballingschap moest zwerven,
'k Zou, tot behoud myns Zoons, zyn byzyn kunnen derven;
Doch wyl ik zeker ben dat my de dood genaakt,
Is 't billyk dat myn ziel ook voor uw welzyn waakt.
Zo ik voor 't minst iets meer van Constantyn kon weeten...
Ik heb my van den last, my aanbetrouwd, gekweeten.
Hy heeft my sterk betuigd dat hy onschuldig is;
Doch 't geen hem voorts betreft blyft een geheimenis,
Die hy niet raadzaam vond my op myn vraag te ontvouwen.
Deze achterhoudendheid baart billyk misvertrouwen.
Uw ongewenscht bericht vermeerdert myn verdriet.
'k Dacht, door een echtverbond...
Myn Vader, wacht dit niet.
Schoon ik geen reden vind als schuldig hem te doemen,
Hy is myn hand onwaard', die schaamt zichzelv' te noemen;
Ik heb hem zulks gezegd; zyn min strekt my tot hoon.
| |
| |
tegen Alexis.
Ach! oordeel zelf. Kan ik gedoogen dat myn Zoon
Met u dit oord begeeve, en hier zyn droeve Zuster...?
Stel, stel toch, kan het zyn, uw teder hart geruster.
Ik wacht, bedaard, met u hier 't eind' van 't ongeval.
Vrees niet dat de onschuld ooit beschermers derven zal;
De Hemel waakt voor haar en zal haar uitkomst baanen.
Myn waarde Vader! hoor myn bede; aanschouw myn traanen.
Zend Iwan uit dit oord, nu gy hem redden kunt.
Ik zal, zo lang op aarde u 't leven word vergund,
Met onbezweeken moed my kwyten naar vermogen.
'k Zal met een zachte hand uw dierbre traanen droogen;
En maalen u, ten troost in uwe droefenis,
Dat gy in hem herleeft; dat hy beveiligd is;
En dat de Hoogste magt in gunst voor my zal zorgen.
ter zyde.
Helaas! is zo veel deugds in een woestyn verborgen!
Eudoxe omarmende.
Myn Kind! gy had verdiend gelukkiger te zyn.
Wie zie ik in 't verschiet?
Myn' Zoon met Constantyn.
| |
| |
| |
Derde tooneel.
Menzikoff, Eudoxe, Alexis, Iwan, Constantyn.
Verscheiden slaaven, van welken eenigen vuurroers en netten, en anderen het gevangen wild en gevogelte draagen.
in het opkomen, tegen een' der slaaven.
Breng 't wild in huis, en berg de vuurroers en de netten:
Men dient, waar schaarsheid heerscht, op alles naauw' te letten.
De slaaven vertrekken achter over het tooneel, naar de zyde waar het huis van Menzikoff gezien word.
Tegen Constantyn.
't Schynt een der reizigers; zy leegren hieromtrent.
Zy naderen en groeten Menzikoff, Eudoxe en Alexis.
Tegen Menzikoff.
't Geluk heeft ons gediend.
Gy hebt zeer veel gevangen.
| |
| |
Myn Vader, kan het zyn, voldoe aan myn verlangen:
Heb ik deez' vreemdeling in 't Russisch Ryksgebied
Tegen Alexis.
Mynheer, wat heeft u hier gedreeven?
Dwingt u 't geweld als ons aan 's Irtis boord te leeven?
Herdenkt gy niet waartoe ik uitgezonden wierd?
't Geval heeft op den togt my naar dit oord gestierd.
'k Dacht weinig Menzikoff hier met zyn Kroost te vinden.
Gy ziet het loon der deugd, 't geschenk van valsche vrinden.
Indien gy deerenis met onzen toestand voed,
Meld, als gy 't Hof betreed, meld hoe ge ons zyt ontmoet:
Dat gy myn' Vader vond op d'oever van zyn leven,
En dat wy beiden ons getroosten hier te sneeven;
Doch zeg de werkers van ons drukkend ongeval,
Dat hun geduchte straf niet achterblyven zal:
Zy zullen, op hun beurt, 't gewigt te spaê betreuren
| |
| |
Van al de elenden, die ons jammerlyk verscheuren.
Tegen Menzikoff.
Maar welk een' wreeden angst spelt me uw ontroerd gezicht?
Heelt gy voor Iwan iets 't welk u op 't harte ligt?
Staan wy op nieuw ten doele aan Dolgorukkies treeken?
Gy zucht, en antwoord niet!
Ach! laat uw Zuster spreeken.
Geliefde Eudoxe, spreek; verberg het niet voor my,
Al eischte 't Hof myn hoofd.
Ons staat geen leed te schroomen;
Gy kunt in tegendeel uw ballingschap ontkomen.
Ik die ontkomen? Langs wat weg? Gy word misleid.
Wie gaf u dit bericht? Met wat waarschynlykheid
Kan ooit een balling uit Siberiën ontvlieden?
Alexis is bereid u onderstand te bieden.
Hy is, om uw behoud, het grootst gevaar getroost.
| |
| |
tegen Alexis.
Zoude ik gedoogen dat ge uzelv' verroekeloost?
't Valt my niet moeilyk u den weg ter vlucht te ontsluiten.
ter zyde.
Welk een ontwerp, helaas! Hoe zal, hoe kan ik 't stuiten?
tegen Alexis.
Beschouw myns Vaders en Eudoxes droeven staat;
Ik strek hen, in hun smart, ten steun en toeverlaat,
En zou myn liefde en trouw om een verachtlyk leven,
Uit schandlyk zelfbelang, hen in den nood begeeven?
Neen; op hoe duur een' prys my dit besluit moog' staan,
Myn ziel is niet gevormd tot heillooze euveldaên.
Tegen Menzikoff en Eudoxe.
Uw Zoon, uw Broeder zal zyn pligten niet verzaaken,
En door een laffe vlucht zichzelven schuldig maaken,
Terwyl gy hier ten prooie aan 't akligst zielverdriet...
Bedien u van de kans, nu gy die gunstig ziet.
Myn maagschapminnend hart is niet voor u verborgen.
'k Zal voor ons dierbaarst Pand hier in uw afzyn zorgen;
Myn' Vader troosten, door 't vertrouwen dat uw vlucht
U ademhaalen doet in een gewenschter lucht.
Het denkbeeld van uw heil zal onzen druk verzachten,
| |
| |
En ons met lydzaamheid ons sterfuur doen verwachten.
Het smart my dat myn taal uw droefheid wekken moet.
Myns Vaders kracht bezwykt door al den tegenspoed;
En mooglyk zou hy zich met recht van my beklaagen
Zo ik hem wenschen kon nog lang dien last te draagen;
En zo hy door den dood van u wierd afgescheurd,
Welk een verschriklyk lot viel u dan niet te beurt?
Uw redding zal my troost in allen rouw verleenen.
'k Heb u nog dezen dag het denkbeeld zien beweenen
Toen waart ge niet bevryd.
Myn dierbaar Kroost, dit is een hagchelyke stryd.
Schoon 't Vaderlyke hart de Kinders noô kan derven,
Zo gy hier beiden blyft zult gy hier beiden sterven;
Myn sterfuur nadert sterk, naar uiterlyken schyn;
Een van uw beiden zal altoos de laatste zyn.
Tegen Iwan.
Als gy in vryheid zyt, kunt gy door uw gebeden
Uitheemsche Vrienden tot haar voorspraak overreeden.
| |
| |
Eudoxe schynt haar lot getroost te zyn, myn Zoon;
Veelligt verwerft haar deugd door u een heerlyk loon.
ter zyde.
Dit ongewenscht besluit werpt al myn hoop ter neder.
't Verachteloost geluk keert mooglyk nimmer weder.
Ik roem uw vriendschap en de hulp die gy my bied;
Doch, zo my iemand kende en op den togt verried,
Zou ik slechts grooter ramp op al ons maagschap brengen,
En mooglyk, zonder nut, u in ons onheil mengen.
Gy voert de zorg te verr'. Wanneer ge in slaafsch gewaad,
Omstuwd van myn gevolg, met my dit oord verlaat,
Zult ge een verspiedend oog niet ligt vermoeden baaren;
En 's Hemels gunst zal ons en uw geslacht bewaaren.
Ach! Iwan, volg myn' raad; vlucht, nu 't u mooglyk is.
Geef my het leven weêr door uw behoudenis.
Verheug uws Vaders ziel. Gy ziet myn traanen leeken.
Moet ik u aan uw kniên om deze weldaad smeeken?
haar wederhoudende.
Myn waarde Eudoxe! verg, verg my geen euveldaên.
| |
| |
Indien ik u begeev', hoe zal 't met u vergaan?
Waar vind ge een' toeverlaat, die u zyn hulp zal wyden?
't Gerust geweeten troost de onschuldige in het lyden.
Verhoor myn jongste beê: verzacht myn felle smart.
Verbeeld u al 't berouw, de wroeging van myn hart,
Indien ik my, helaas! als de oorzaak moest beschouwen
Dat gy hier hooploos kwynt, daar ik u kan behouên.
Nooit heeft de band des bloeds met zo veel krachts geklemd.
Tegen Constantyn.
Gy zwygt! Ach! sta ons by, zo word' hy overstemd.
Ontzet van zo veel deugds en zo veel trouws te vinden,
Verlegen over 't lot van zo veel dierbre vrinden,
Wikte ik naauwkeurig wat voor hen my oorbaarst scheen.
En wat besluit ge in 't eind'? dat ik hem berge?
| |
| |
ter zyde.
Ik voel myn leden beeven.
tegen Constantyn.
Spreek: zeg wat u beweegt zyn vlucht te wederstreeven?
'k Voorzie daaruit een bron van 't jammerlykst verdriet.
Wat zal het zyn, zo hy ontdekt word?
tegen Constantyn.
Ik had my niet verbeeld dien raad van u te ontfangen;
Doch twyfel niet, ik zal voldoen aan uw verlangen.
Tegen Alexis.
Mynheer, gy hebt my duur aan uwe gunst verpligt;
Doch 't was te veel gewaagd. 'k Zal, in dit tydgewricht,
Myn maagen niet ten prooi' der wreedste elende laaten.
Geen troost kan my meer baaten.
Neem geen verhaast besluit eer ge u te laat beklaagt.
| |
| |
De last drukt minder zwaar wanneer men saamen draagt.
De maagschapsliefde geeft ons hoop op 's Hemels zegen.
Laat ons in huis 't ontwerp nog nader overweegen.
Het licht is my te sterk.
tegen Iwan.
Myn waarde Vriend! sta pal.
op een' misnoegden toon.
Gy hebt geen zorg te voên dat ik verandren zal.
Hy volgt Menzikoff en Alexis.
| |
Vierde tooneel.
Eudoxe, Constantyn.
Eudoxe wederhoudende, die haar' Broeder wil volgen.
Sta, bid ik; weiger niet me een oogenblik te hooren,
'k Zie niet dan al te klaar wat ons te wachten staat.
My moord ge door uw min, myn' Broeder door uw' haat.
| |
| |
Kunt gy, oneedle ziel, ons dus verongelyken?
Waar is de vriendschap, waar de hulp die ge ons deed blyken?
Ik vleide my welëer dat uwe onwrikbre trouw
Aan ons ten toeverlaat in 't lyden strekken zou;
Dan ach! zy houd geen proef. Gy hebt misschien vernomen
Dat u vergund word in uw woonplaats weêr te komen.
Gy vreest, door Iwans vlucht, verdacht te zullen zyn
Gy word misleid door schyn.
Waartoe my 't hart doorgriefd door ongegronde klagten?
'k Ontfing geen tyding, die my uitkomst kan doen wachten.
Myn trouw voor uw geslacht trotseert het ongeval;
Ik zweer u dat zy ramp en tyd verduuren zal.
Doch oordeel zelf voor my. Kan ik een pooging sterken,
Die, zo ze al slaagen mogt, meer onheils zou bewerken?
Indien 't ontwerp gelukte, ik zag myn' wensch voldaan.
Uw Vader zou daardoor met u verlooren gaan.
Ik wierd met billykheid verachtlyk in elks oogen
Had ik aan dit gevaar u beiden niet onttoogen.
Gy hebt voorheen uw' dienst zo dikwerf ons geboôn.
| |
| |
Zo gy den Vader, na 't vertrekken van den Zoon,
Beloofd had, als welëer, goedhartig te onderschraagen,
Myn Broeder had gewis iets meerder durven waagen.
'k Las in zyn oog dat hy dit aanbod had verwacht;
Doch beter niets beloofd dan 't namaals niet volbragt.
Gaf eenig mensch aan 't Hof van Iwans vlucht vermoeden,
Dan kon ik Menzikoffs noch uw bederf verhoeden;
Dan wierd myn vonnis met het uwe straks geveld.
Ik zie hoe veel belang gy in uzelven stelt.
Gy hebt my dezen keer uwe inborst niet verborgen.
Gy zorgt voor uw behoud, laat ons voor 't onze zorgen.
| |
Vyfde tooneel.
alleen.
Ach! myne Eudoxe! stond uw heil aan Constantyn,
Gy en uw Maagschap zoud welhaast gelukkig zyn.
ô Slaaven van het Hof! Bewerkers onzer plaagen!
Wat moet ik, onverdiend, om u al smaads verdraagen!
Gelukkig dat myn hart, van gruwlen onbewust,
Zich door geen wroeging, als het uwe, vind ontrust.
De Hemel zal in 't einde ons allen recht verschaffen,
| |
| |
Myne onschuld toonen, en uwe euveldaaden straffen.
Doch Iwan kon veelligt verandren van besluit:
Hy scheen misnoegd dat ik hun pooging had gestuit;
En echter zal myn trouw dit dwaas ontwerp bepaalen,
Al zou ik met myn bloed myn' tegenstand betaalen.
Einde van het derde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij