|
| |
| |
| |
De camisards.
Treurspel.
Eerste bedryf.
Eerste tooneel.
Cavalier en Billard, met den degen in de vuist, gevolgd van een bende Camisards, schielyk opkomende.
Houd stand! Myn Broeders! staat. Wacht hier de vluchtelingen.
De wreede vyand, die in Nage ons dacht te dwingen,
Laat u, in weêrwil van zyn woeste razerny,
't Cevennesch steil gebergte en deeze bosschen vry.
Hervat uw' heldenmoed in spyt der zwaarste plaagen.
De snoode list mooge u verstrikken in haar laagen,
Het toomeloos geweld baade in uw dierbaar bloed,
Gy zyt in 's Hoogsten hand, en word door hem behoed.
ô Vrankryk, zo geducht voor de omgelegen Landen!
Zult ge eindloos wroeten in uw eigen ingewanden?
| |
| |
Word door uw dwinglandy, die eindloos slagt of boeit,
Het waar geloof verdelgd, zyn' invloed uitgeroeid?
Neen. Schoon de woede en moord uw blinde dwaaling sterken,
Het schuldloos martelbloed is 't zaad van onze kerken.
'k Besef, hoe juist myn geest de omstandigheden wikt,
Nog niet door wat bedrog wy heden zyn verstrikt.
't Gelukte ons meer dan eens in Nage rust te vinden.
De inwooners van die plaats zyn Hugenooten, Vrinden,
Van wier onkreukbre trouw zich elk verzekerd houd.
'k Heb echter u noch my hen onbedacht betrouwd.
Bewust dat Nages muur den vyand niet kon stuiten,
Zette ik de posten uit, en deed den toegang sluiten.
'k Had op den tooren-zelv', die 't omgelegen veld
In 't ronde gadeslaat, een trouwe wacht gesteld,
Opdat het minst gerucht in tyds zou zyn vernomen.
En ach! nog naauwlyks in myn Ouders huis gekomen,
Zag ik, den eersten nacht, des vyands list gelukt,
En met het ryzend licht hem in het dorp gerukt.
De Hemel weet alleen door wien wy zyn verraaden.
De wreede Montrevel, die door zyn gruweldaaden
Al 't Land met bloed vervult, heeft overäl zyn spiên;
Ligt is door een' van hen ons oogmerk afgezien
| |
| |
Om in 't gezegend Nage, in 't byzyn onzer Vrinden,
Nu hy naar 't hof vertrekt, een weinig rust te vinden,
Eer ons Villars, in 't kort in zyne plaats verwacht,
Op nieuw alöm bestook' met Vrankryks oorlogsmagt.
Deeze overrompeling zal onze elend verzwaaren.
Hoe kwaamt gy op de markt, door 's Konings digte schaaren?
'k Was naauw' op straat, of vond me omzet aan alle zy',
En zag slechts weinigen van de onzen nevens my.
Wy schoolden saam, getroost, zo onze hoop mogt faalen,
Voor 't minst ons schuldloos bloed met bloed te doen betaalen.
In deezen stand vergrootte een nieuwgekomen schaar',
Die de eerste benden sterkte, ons dreigend lyfsgevaar.
Haar Hopman riep haar toe, zyn' drom voorüit gevlogen:
‘'k Zie Cavalier. Schiet toe. Hy is in ons vermogen.’
Op deeze taal grypt me een dragonder woedende aan;
'k Zag hem door een' van ons den arm van 't ligchaam flaan;
't Gelukte myne hand een' zyner rotgezellen,
Die me aan de kleeders hield, door een pistool te vellen;
Een derde viel 'er by, getroffen door myn' dolk.
Toen zag ik verderäf verscheiden van ons volk,
En riep: Verzamelt u. Laat ons te saam verëenen.
| |
| |
Dringt op de benden aan, en slaat 'er stout door heenen.
Men volgde dit bevel met onweêrstaanbren moed.
Dus raakte ik op de markt, met myn' getrouwen stoet;
Waar ik u vond, aan 't hoofd van uw bestreden bende.
Ik kreeg al vroeg bericht van de opgedaagde elende,
En had, zo goed ik kon, een vriendenrei vergaêrd,
En op de dorpmarkt hen in haast ten stryd' geschaard,
Of 't ons gelukken mogt den vyand daar te stuiten;
Doch 't viel zyn overmagt niet zwaar ons in te sluiten.
Wy waren 't leven kwyt indien uw onderstand
Ons niet ten juisten stond gered had uit zyn hand,
En ons de kans verleend om 't veege lyf te hoeden.
Dan ach! hoe zal de wraak op onze broedren woeden!
Hoe veel rampzaligen zyn nog in 't dorp bezet!
Hoe veelen omgebragt! hoe weinigen gered!
Ginds zie ik Catinat. God lof! hy is behouên.
| |
Tweede tooneel.
Cavalier, Billard, Catinat, een bende Camisards.
Ach! Broeders! mag ik u op de aarde nog aanschouwen?
| |
| |
Myn Hartvriend! welk een ramp treft ons in deezen stond!
ô Bloeijend Languedoc! Nu gaat uw heil te grond!
Nu zal het Bygeloof, dat doof is voor uw klagten,
Uw ongelukkig volk als lammren deerlyk slagten!
Hoe staat het in het dorp?
Het schriklyk moordgerucht
En jammerlyk gekerm vervult de ruime lucht.
Wy hebben 't all' verricht wat trouw en moed vermogten;
Een' stoet van vrouwen en van kindren vrygevochten;
Een troostelooze rei, die in het wreedst verdriet
Of vader, of gemaal, of broeder achterliet.
De dappre Castanet geleid hen naar de holen,
Waarïn, naar uw bevel, de onweêrbren zyn verscholen.
Een deel der onzen heeft nog tydig zich gered,
Eer 's vyands ruitery de dorpbrug had bezet.
Maar ach! by onze vlucht wierd daar reeds post genomen;
Dus heeft geen mensch meer hoop om uit het dorp te ontkomen.
ô Vaderlyk Gezin! hoe treft me uw deerlyk lot!
| |
| |
Tegen Catinat en Billard.
Myn Vrienden! laat ons saam het treurig overschot
Dat nog behouden bleef, voor 't woên des krygsvolks dekken.
De vyand zal gewis naar dit gebergte trekken,
Opdat hy met den schrik der neêrlaag voordeel doe.
Tegen Catinat.
Bezet het bosch alöm, en sluit de paden toe,
Met dit manhaftig volk, totdat wy hulp erlangen.
Clari zal haast Rolland de tyding doen ontfangen
Van onzen wreeden ramp, en is alrede op weg.
Zo stuit men 't verder leed door moed en overleg;
En kan de Camisards, die 't nog gelukt te vlieden,
In 't wyken naar dit oord gereeder bystand bieden.
Ik keur uw oogmerk goed, en zal daaräan voldoen.
Mogt uw getrouwe zorg ons nog in 't uiterst hoên!
Tegen de bende Camisards.
ô Helden! volgt myn spoor. Ach! mogt het ons gelukken
De vluchtelingen nog aan nood en dood te ontrukken!
| |
Derde tooneel.
Cavalier, Billard.
Ik speur uw bittre smart, en deel in uw verdriet.
| |
| |
Myn diepgetroffen ziel verbergt haar droefheid nier.
Het krygsvolk zal gewis zyn' ouden aart betoonen,
En niets dat leven heeft in 't schuldloos dorp verschoonen.
Myn waardige Ouders! ach! wie zal u bystand biên?
Hoe zult gy 't moordend staal of 't martellot ontvliên?
En gy, myn Zuster! reeds in wanhoop neêrgedompeld,
Om 't smartlyk onheil dat uw' Gaê heeft overrompeld,
Wat lot wacht u; wat lot de jeugdige Cadet!
Is niemand van ons huis uit deezen nood gered?
Ach! had ik, meer bedaard, door myn getrouwe zorgen,
ô Magen my zo waard! u allen eerst geborgen!
Myn pligt dreef my naar 't volk dat my bevolen is;
't Behoud der Godskerk hing aan hun behoudenis.
Vertrouw op 's Hoogsten hulp, in weêrwil der gevaaren.
Gy zorgde voor Gods huis, hy zal uw huis bewaaren.
Toon dat ge in 't woên der smart uw hartstogt meester zyt;
Denk dat ge u-zelv' aan 't heil der kerken hebt gewyd.
Denk hoe veel duizenden u aanzien als hunn' hoeder.
Gy vind in elk van hen een' Vader of een' Broeder.
Al 't Land, door 't Bygeloof gestort in 't aakligst wee,
Ziet uit naar 's Hemels hulp en die van Cavalier.
| |
| |
Myn trouw zal in den nood myn Broedren niet begeeven.
Helaas! wie ziet hen ooit aan hunne elende ontheven?
De gantsche landstreek is vervuld met brand en moord,
Sints wreede Chaila 't eerst den Godsdienst heeft gestoord;
Sints hy, gelyk een wolf, de lammrenkooi beloerde,
En 't Godgetrouwe volk gevangen met zich voerde.
Perrier verloste hen ter liefde van zyn Bruid.
't Is waar; dan ach! wat heil wrocht die verlossing uit?
Een listig vreêverbond, om 't volk met wisser slagen,
Terwyl 't den schroom verbant, in zyn verderf te jaagen.
Totdat Perrier op nieuw voor hen ten stryde trok,
En zelf het offer wierd van d'opgekropten wrok.
Nog wierd het Bygeloof geen meester van deeze oorden.
La Portes heldenmoed weêrhield het schriklyk moorden.
Hy liet het leven in een' ongelyken stryd?
De Hemel heeft nochtans den Hugenoot bevryd.
Rolland trad in zyn plaats, en wist met onze benden
| |
| |
Den zieldwang reis op reis kloekmoedig af te wenden.
En zelfs, schoon Nages ramp ons hart zo billyk deert;
Wy zyn verrast, 't is waar; maar zyn niet overheerd.
Wy hebben volks genoeg, men kan den kryg verduuren;
Wy hebben wapenen, gevulde voorraadschuuren,
En klederkamers in de holen van 't gebergt';
Ons gasthuis opent zich voor dien ons bystand vergt.
Rolland zal met Clari haast volk en voorraad zenden.
Och! of zulks strekken mogt tot stuiting van de elenden!
Wy rekken 't leven nog voor 't minst door tegenstand:
Zo die bezwykt is 't uit met Kerk en Vaderland.
Het Bygeloof is doof voor smeeken en vermaanen,
En baad zich in het bloed van deugdzaame onderdaanen.
Wat heeft die pest in 't Ryk al onheils aangerecht!
Hoe veele sterkten zyn door haar geweld geslecht!
Wat steden deelden niet in de algemeene elende?
Wat dorp bleef vry van moord? Wat kerk bleef overënde,
Sints haar ontzinde drift 't verdrag van Nantes schond,
Waardoor de Hugenoot zyn' staat verzekerd vond?
Gezegend Langedoc, dat in geruster tyden
Uw onbesmet geloof vrymoedig mogt belyden!
| |
| |
Hoe diep hebt gy gedeeld in dit rampzalig lot!
Cevennes hoog gebergt' behoed het overschot
Dat in den springvloed, dien ge al 't land zaagt overstroomen,
Het moordrad, zwaard of koord of brandstaak is ontkomen.
Dat overschot, met ons getroffen door 't geschrei,
Dat naar den Hemel stygt uit dorp en uit valei,
Geeft nog den moed niet op zyn Broedren vry te stryden,
Die allen zyn gedoemd om 't martellot te lyden.
Algoede Hemel! stuit der boozen overmoed!
Verhoor het wraakgeschrei van al 't onschuldig bloed!
't Valt braave Rechters zwaar zelfs schuldig bloed te plengen:
Zou de Opperrechter dan der vroomen moord gehengen?
Neen, neen. Men steune op hem in al ons ongeval;
Verzekerd dat de straf de boosheid volgen zal.
Wie zie ik herwaards spoên?
Gy hebt geen stof tot vreezen;
Het bosch is wel bezet, het zullen Vrienden weezen.
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Cavalier, Billard, Ravanel.
Zyt welkom, waarde Vrind!
't Verkwikt my 't hart, dat ik u beiden leevend vind.
Hoe zyt gy 't woên ontvlucht?
Niet zonder stryd en zorgen.
Ik hoorde 't krygsgeschrei by 't ryzen van den morgen,
En zag des Konings volk, geschaard aan drom by drom,
Door d' Aygalliers geleid, genaaken van rondöm.
'k Begaf my fluks op weg om vrienden op te spooren,
En schreeuwde vast: Verraad! waakt op! wy zyn verloren!
Terwyl ik bystand zocht, gedacht ik aan de wacht
Die ge op den toren had gezonden voor den nacht;
En riep hem driftig toe, hy zou de dorpklok trekken,
En door het noodgeklep al 't volk in Nage wekken.
Vergeefs, helaas! hy-zelf, door diepen slaap geboeid,
Hoort niets van 't krygsrumoer, schoon 't onöphoudlyk groeit.
| |
| |
ô Doodelyke rust, die zo veel rampen baarde!
Terwyl ik vast ons volk, zo goed ik kon, vergaêrde,
En met een deel van hen, op 't roepen aangesneld,
Alreeds het woest geweld te keer ging met geweld,
Wierd ons getal gesterkt door jonge dorpelingen,
Met spade of zigt of knods, in steê van speer en klingen,
Gewapend in den nood. De jeugdige Cadet,
Uw Broeder, had aan 't hoofd dier bende zich gezet,
Blootshoofds en half gekleed; nog wist hy niet van zwichten.
'k Heb in dien bangen stryd hem wondren zien verrichten.
Doch 's vyands overmagt verstrooide ons van elkaêr;
En daar ik deinzend vocht met myn getrouwe schaar',
Om zo het mooglyk waar' de naaste straat te sluiten,
En 't woeden des soldaats voor 't minst zo lang te stuiten
Totdat die wykplaats, reeds met dorpvolk opgepropt,
Met pak en zak en kist en kassen wierd gestopt,
Ontdekte ik dat die straat bereids was overrompeld,
En al 't verlegen volk in 't schriklykst wee gedompeld.
Toen was het meer dan tyd het veege lyf te hoên.
Ik riep: elk zou met my zich naar de dorpbrug spoên.
Dan ach! het was te spaê, de brug was ingenomen,
En alle hoop had uit om 't woên des moords te ontkomen,
| |
| |
Die vast ging weiden met een toomeloos geweld.
Geen kunne wierd verschoond; 't wierd alles neêrgeveld.
Verbeeld u onzen schrik; ons hartlyk medelyden,
Daar 't ons aan magt ontbrak de onnoozlen vry te stryden.
'k Voel dat my 't harte beeft.
Wie weet wat deerlyk lot ons huis getroffen heeft!
Ik vlood met weinig lotgenooten,
Die van myn dapper volk my toen nog overschooten,
Tot aan den muur van 't dorp, en sprong 'er over heen.
De vyand, wien die sprong te volgen hagchlyk scheen,
Joeg ons niet yllings na; wy zyn 't geweld ontkomen
In 't hoog kastagne-woud, dat met de olyveboomen
Aan Nage schaduw leent. Hier hoorden we, aan 't gekryt,
Het duuren van den moord, en zagen wyd en zyd
Den schrikkelyken brand, die 't woedend krygsvolk stichtte,
En 't woud met rook vervulde, of door zyn' gloed verlichtte.
Wy dorsten niet te ras uit onzen schuilhoek treên,
Doch waagden 't in het einde, en vlooden herwaarts heen.
| |
| |
Ach! hebt ge in Nage van myne Oudren niets vernomen?
Zaagt gy myn Zuster niet? Is geen van hen ontkomen?
'k Liet, toen ik van hen scheidde, uw' Broeder nog gezond;
En weet niet welk een lot uw Moeder ondervond,
Of hoe 't Charlotte ging. Ik bid u, vraag niet nader.
Helaas! 'k lees in uw oog den dood van mynen Vader.
En gy, gy zucht, en zwygt wat hem weêrvoer?
Ik zag, in 't midden van al 't oorelogsrumoer,
Een deel der Overheên, door 't krygsvolk aangegrepen,
Met onbesuisd geschreeuw gebonden heenen sleepen.
Uw Vader was 'er by, begruisd van bloed en stof,
Bestorven op 't gelaat. Denk hoe my 't schouwspel trof,
En welk een deerenis 't in alle harten baarde
Te denken dat de moord voor wreeder moord hen spaarde.
Gevangen! .. Weggesleept! .. ô Deerniswaardig lot! ..
ô Vader! zult ge u ook op 't heilloos moordschavot
| |
| |
Als bloedgetuige door de boosheid zien verpletten!
Neen. 'k Zal met 's Hemels hulp dat gruwelstuk beletten;
U redden van den dood, of nevens u vergaan.
Myn traanen zullen 't Ryk, ik zweer 't, op traanen staan.
Ik zocht de moorders-zelf, die ik verwon, te hoeden;
Maar dat zy beeven zo de wanhoop my leert woeden!
Bedaar, myn Vriend! ligt dat de Hemel hem nog red.
Verberg uw smart. Zie wie u nadert met Cadet.
| |
Vyfde tooneel.
Cavalier, Billard, Ravanel, Marianne, Charlotte, Cadet.
in de armen van Cavalier.
Myn Zoon! myn waarde Zoon!
ô Myn geliefde Moeder! ...
Tegen Charlotte.
Cavalier omhelzende.
Ach! myn teêrbeminde Broeder!
| |
| |
Is 't mooglyk dat gy 't woên des moords ontkomen zyt! ...
Heeft myne ziel dien troost te danken aan uw vlyt,
Gelukkige Cadet? dat u de Hemel hoede!
Hoe hebt ge ons dierbaar bloed ontrukt aan 's vyands woede?
De Algoede Hemel-zelf heeft myn ontwerp bestierd.
Toen ik van Ravanel door dwang gescheiden wierd,
Nam ik den kerkhof in aan 't hoofd van myn gezellen,
Of 't ons gelukken mogt ons daar te weêr te stellen;
En ons door muur en kerk aan de eene en de andre zy'
Gedekt te zien voor 't felst van 's vyands razerny.
De kerkhof strekte een wyk voor mannen en voor vrouwen.
'k Zag daar myn Moeder met Charlotte nog behouên,
En beefde op 't denkbeeld van haar nadrend doodsgevaar.
Een bende Camisards zocht vast de droeve schaar
In deezen jongsten nood des vyands magt te ontwringen;
Als ik, genaderd met myn jonge dorpelingen,
Hen toeriep: Broeders! voegt de onweêrbre digt byéén;
Schaart u ter wederzyde, en volgt my brugwaarts heen.
De helft der mynen zal ten achterhoede u strekken,
En ik met de andre helft kloekmoedig vóór u trekken.
Verlost uw magen uit dees doodelyke plaats.
Bevryd hen, zo gy kunt, voor 't woeden des soldaats.
| |
| |
Komt. Volgt. De Hemel-zelf beloont het mededoogen.
Men schaarde zich terstond; en wy, voorüit gevlogen,
Verdreeven, door de trouw en wanhoop aangezet,
Een' woesten hoop, door wien ons 't vordren wierd belet.
De brug was sterk bezet; doch nood leert alles waagen.
Myn bende trof alöm met doodelyke slagen;
Ploegyzer, spade en zigt, gesterkt door 't zwaard en 't vuur
Der dappre Camisards, deed wondren in dat uur.
De vyand week; en eer, door zyne krygsgenooten,
Van alle zyden tot zyn' bystand toegeschoten,
Den stryd hervat wierd, was de brug in onze magt,
En al de onweêrbre schaar' daar over heen gebragt.
Wy hielden deeze post, in spyt van 's vyands poogen,
Totdat de zwakke stoet den aandrang was onttoogen,
En deinsden vechtende af toen ik dien veilig zag.
ô Onverwachte troost op deezen bangen dag!
Waar is 't behouden volk?
Die hen in 't hol gebergte een schuilplaats heeft gegeeven.
Ach! waar' 't niet beter, daar ons elk doodschuldig noemt,
| |
| |
Ons gantsche Vaderland door 't hof reeds is gedoemd,
Als lammren onzen hals den beulen toe te steeken,
Dan't woeden van den moord, uit nood, door moord te wreeken?
Wy vallen toch welhaast in onzer haatren magt.
Myn Schoonzoon is alrede op 't moordschavot geslagt;
Myn waarde Dochter is wanhoopend om zyn sterven;
En ach! dit doodlyk uur doet my myn' Gade derven;
Dien vroomen Hugenoot, der onderdrukten troost.
Wie weet wat lot hem trof! ô Myn rampzalig Kroost!
Weet niemand iets van hem? voldoet aan myn verlangen.
Tegen Cavalier.
bezwykende in de armen van Charlotte.
Waar berg ik my van rouw!
Ach! Broeders! Moeder sterft! stut, stut de droeve vrouw!
| |
| |
Dit leed ontbrak nog aan de grootheid onzer plaagen.
Men voer' haar naar de grot met al haar droeve magen,
Opdat haar sterven hier de droefheid niet verzwaar'.
Wat treft den sterveling al onheil en gevaar!
Einde van het eerste Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij