De Amstelstroom
(1755)–Nicolaas Simon van Winter–
Auteursrechtvrij
[pagina 27]
| |
De Amstelstroom.
| |
[pagina 29]
| |
De Amstelstroom.
| |
[pagina 30]
| |
Daar de zon het trekt omhoog,
Die, door levend gouden stralen,
Doet de purpren wolken pralen
Met den schoonsten regenboog.
Kleuren, die zo zacht verdwynen
Als bevallig zyn van gloed!
Waterverf! 'k zie in den vloed
Evenschoon u wederschynen.
Nooit, ô vrolyke Amstel! nooit
Toonde gy ons blyder wezen.
Heeft wel ooit Natuur voordezen
U zo sierlyk opgetooid?
Roem der schoone Landgehuchten!
Hartverrukkend Ouderkerk,aant.
Dat, in 't engbepaalde perk,
Roemt op land- en watervruchten;
Dat een' halven cirkel trekt
Van gebouwen, tuinen, boomen,
Langs des Amstels groene zoomen,
Die ge altoos tot siersel strekt!
| |
[pagina 31]
| |
Ouderkerk, van oude dagen
Om uwe oudheid dus genoemd,
En voor eeuwen zelfs beroemd!
Wat geheugen zoud gy dragen,
Zo vernielende Oorlog niet
Uw geschichten had geschonden,
Uw waranden, bosschen, gronden,
Omgewroet tot 's Lands verdriet!
Mooglyk zoud ge ons dan noch melden,
Waar ge, in een belomrend woud,
Hier het Lustslot hebt beschouwd,
Van 's Lands wydberoemde Helden:
Hoe 't, na bitter oorlogswee,
Twist en stryd en ongelukken,
Voor der Graven magt moest bukken;
Afgestaan wierd om de vreê:
Hoe, omringd van hovelingen,
Hier de Graaf, met weidsche pracht,
Dikwerf hield de reigerjagt.
Naar dees vorstlyke oefeningen,
| |
[pagina 32]
| |
t'Allen tyde hoog geroemd,
Is dat aangenaam plantaadje,
Is dat lommerryk bosschaadje
Mooglyk 't Reigersbosch genoemd.aant.
Maar dat Lustslot, ryk van luister,
Hoog van tytel, grootsch van pracht,
Is, met al der Graven magt,
Lang begraven in het duister.
Adelaart! dit vrolyk oord
Kweekt voor ons noch zorg noch kommer;
't Schenkt ons linde- en ypenlommer,
Langs deez' klaverryken boord,
Daar gewiekte zangers zweven,
Die hier dertle toontjes slaan.
Loofpriëelen! wandelpaên!
Schaduwryke en koele dreven!
Hoe voldoet gy onzen lust!
'k Vind een rustplaats, die door 't water,
Met een lachend stroomgeklater,
Door den Amstel word gekust.
| |
[pagina 33]
| |
Wat gezicht kan ons vermaken!
Zwicht hier de Amstel voor de Vecht?
Neen, wie eere aan hem ontzegt,
Tracht uit nyd zyn' roem te wraken.
Schoon dit oord, ô Adelaart!
Thans geen' oorlog heeft te duchten,
't Moest in vroeger tyden zuchten
Wegens 't alverslindend zwaard.
Toen de Dwinglandy, aan 't woeden,
Alles had in vlam gesteld;
Haarlem deerlyk hield bekneld,aant.
Worstlen deed met tegenspoeden;
Wierd door Spanjes legermagt
Schans by schans hier opgeworpen,
En dit puiksieraad der dorpen
Schier ten ondergang gebragt.
Ginds, om 't onheil af te weeren,
Bood, met een getrouwe hand,
Batenborg wel tegenstand;
Maar hy moest de kans zien keeren;
| |
[pagina 34]
| |
Wys beleid, noch kracht, noch moed,
Kon 't Geweld dien prooi ontrukken;
De afgestreden vest moest bukken,
Zonk in stroomend burgerbloed.
Doch in tweepaar bange jaren
Won allengs de Vryheid veld:
't Wrevelmoedig Spaansch geweld
Was niet meer in krygsgevaren
Onverwinlyk als voorheen.
Hollands vesten, steden, dorpen,
Hadden 't slaafsche juk verworpen;
't Heilloos marteltuig vertreên.
Amsteldam, door koopvaardyë
Reeds beroemd van kust tot kust,
't Zoet der Vryheid onbewust,
Deed noch hulde aan Tyrannyë,
Die en eed en pligt veracht;
Des hield, op 't bevel der Staten,
Eendragt onder de Onderzaten,
Trouw hier aan den Amstel wacht.
| |
[pagina 35]
| |
Maar toen, by haar Steêgebuuren,
Vryheid! de Amstelstad u zag,aant.
Sloot zy straks 't gewenscht verdrag,
Bragt ze u juichend in haar muuren.
Zy begreep hoe hoog eerlang
Haar geluk, door u, zou ryzen,
Vryheid, die wy eer bewyzen!
Dat u nimmer krygswee prang'!
Schenk ons...! Hoe! wat blyde tonen
Lokken hier onze aandagt uit?
Reisvriend! welk een kunstgeluid
Kan het zangkoor herwaarts troonen?
Welk een edle citerzwier
Houd het vee hier zacht gekluisterd!
'k Merk dat zelfs het stroomnat luistert
Naar de klanken dezer lier.
't Windje geeft zich stil gevangen
In de dichte lindeblaên.
Heft men eenen zangstryd aan?
't Schynen beurt- en veldgezangen.
| |
[pagina 36]
| |
veenryk.
‘Hoe lieflyk rees de gouden zon!
Zing met my 't zoet der zomerdagen,
ô Veldman, wiens vernuft noch korts den zangprys won!
veldman.
Hoe lieflyk rees de gouden zon!
Maar kan ze, ô Veenryk! 't leed verjagen?
veenryk.
Men denke aan leed noch oorlogswee;
Die onweêrbuijen zyn verdwenen;
Men smaakt weêr 't zoet der rust door 't bly genot der Vreê.
veldman.
Men denke aan leed noch oorlogswee.
Ach! deed de Veepest ons niet weenen!
veenryk.
ô Droeve plaag van veld en wei!
Gy wekte, in vyfpaar bange jaren,
In 't weelig Leeuwendaal een deerlyk veldgeschrei.
veldman.
ô Droeve plaag van veld en wei!
'k Zag u om stulp en stalling waren.
| |
[pagina 37]
| |
veenryk.
Een Monster blies gewis venyn,
Een' helschen damp door onze stallen;
Zyn vloektoorts blaakte al 't vee, benaauwd door felle pyn.
veldman.
Een Monster blies gewis venyn;
Dorst al de runders overvallen.
veenryk.
Een Monster heeft ons heil benyd,
Verdorf het veld door vuilen waassem.
Geen levenkwekend groen baatte in den lentetyd.
veldman.
Een Monster heeft ons heil benyd,
En doodde 't vee door helschen aassem.
veenryk.
Wierd Pan als Godheid hier ontzien,
Gediend met outerplegtigheden,
Wie zou, door 's Wichlaars hand, hem thans geen offer biên.
veldman.
Wierd Pan als Godheid hier ontzien,
Men volgde noch de aloude zeden.
| |
[pagina 38]
| |
veenryk.
Men zag gewis het veldaltaar,
En 't schuldloos hoofd der veege dieren
Met bloemen opgetooid, by 't statig feestgebaar.
veldman.
Men zag gewis het veldaltaar
Ontvonkt door geurige offervieren.
veenryk.
Maar feest noch offer baat ons iet,
Dewyl de Godheid, die wy eeren,
Geene offerhande, maar gehoorzaamheid gebied.
veldman.
Maar feest noch offer baat ons iet,
Om 't woedend Monster af te weeren.
veenryk.
Het vee vergaat om onze schuld,
Gelyk ons Waarmond duidlyk toonde.
Door weelde tergden wy het Goddelyk geduld.
veldman.
Het vee vergaat om onze schuld,
Dewyl men d' Opperherder hoonde.
| |
[pagina 39]
| |
veenryk.
Men smeek' dan in de landkapel
Dat 's Hemels gunst en mededoogen
Zich over 't vee erberm', 't verslindend' Ondier vell'.
veldman.
Men smeek' dan in de landkapel
Om milden zegen uit den hoogen.
veenryk.
Die zegen daale op vee en veld!
Doe ons by vee en velden leven!
Zo word' de gouden tyd in Amstelland hersteld!
veldman.
Die zegen daale op vee en veld,
Om ons, na rampspoed, heil te geven!
veenryk.
Eer vloeije de Amstel naar den Drecht,
De zon zal eer naar 't oost zich keeren,
Eer aan de Algoedheid worde een dankbaar hart ontzegt!
veldman.
Eer vloeije de Amstel naar den Drecht,
Eer wy het hoogst Bestier onteeren!’
| |
[pagina 40]
| |
Vruchtbaar weiland! klaverveld!
Veldtapyt van malsche kruidjes,
Daar men onder duizend spruitjes
Duizend boterbloempjes telt!
Ruime aartsouderlyke woning,
Die het leven rust bereid;
Daar de Vergenoegzaamheid
Roemt op heusche pligtbetoning!
Juich, ô blydschapkwekend oord!
Zangkunst, die dees veldelingen
Noopt, ja minzaam dwingt tot zingen!
Gy, gy hebt myn ziel bekoord.
't Zangrig heir der Cherubynen
Leerde in 's aardryks blydsten nacht,
By der veldelingen wacht,
U den galm der Serafynen.
Dit betoovrend kunstgeluid,
Deze trippelende wyzen,
Die noch uit uw snaaren ryzen,
Lokken 't hart ten boezem uit.
| |
[pagina 41]
| |
Wie zou 't leven hier niet lusten?
Hemel! is de gouden tyd
Dan alleen aan 't veld gewyd?
Waar is 't veiliger te rusten?
Laat my weêr, ô Adelaart!
Nu geen zorgen ons omringen,
Ouderkerks geschichten zingen;
Zulk een Landjuweel is 't waard.
Neen, de vreugd van uw gehuchten,
Uwe stilte, ô vrolyk Oord!
Wierd ligt door 't verhaal gestoord,
Daar geen ramp u thans doet zuchten.
Tweedragt vlied uw wandelpaên,aant.
Sints ze, in 't kleed der Trouw gedoken,
Vruchtloos, met haar helsche spooken,
Eendragt stout dorst tegenstaan.
't Monster, dat 's Lands wyze Staten,
En, door de eigen listigheid,
Tweeden Willem had misleid,
Dacht de rust der onderzaten
| |
[pagina 42]
| |
Door hun Hoofd en Toeverlaat
Te ondermynen, te onderdrukken.
De Almagt deed uw list mislukken,
Tweedragt! Pest van volk en staat!
Ondier! zwicht. Vlied Amstels boorden.
Vlied dit vry Gemeenebest.
Schuw, schuw eeuwig dit Gewest;
Plaag, ontrust de onzalige oorden.
't Aangenaamste vergezicht
Wenkt ons naar die gindsche dreven.
Hof by hof schenkt hier voor 't leven
Moes en kruid, daar 't ooft voor zwicht.
'k Zie de noeste hovenieren
't Groen in teenen korfjes laên,
Of het onkruid gadeslaan.
'k Zie de losse rankjes zwieren,
Ondersteund door rys of staak.
Zou het bloeisel van de boonen,
Door zyn' geur, den reuk niet tronen
Tot een streelend tuinvermaak?
| |
[pagina 43]
| |
't Peulgewas, hier ryk geladen,
Dringt byna zyn dopjes uit.
Daar schakeert zich 't voedzaam kruid,
't Zy met bloempjes, 't zy met bladen,
Tot een sierlyk landtapyt.
Hoe verschillen hier de geuren!
Veel verscheidenheid van kleuren
Trekt onze oogen wyd en zyd.
In dees lommerryke lanen
Heerscht de stilte en eenzaamheid.
Waar, waar word ik heen geleid?
De ydle Vrees zou hier ligt wanen
Dat zy 't zwervend geestendom,
Wondre spooken, nare schimmen,
Uit het duister ryk zag klimmen;
Mooglyk zag zy bevende om.
Maar deze eenzaamheid is veilig.
't Somber veld schetst, waar ik ga,
My 't belommerd Machpela,aant.
Eertyds Jacobs Nakroost heilig.
| |
[pagina 44]
| |
't Kroost van vader Abraham
Vind, na al zyn ommezwerven,
Hier een rustplaats na het sterven;
Rustplaats by geslachte en stam.
Schoon in 't marmren grafgesteente
Veeler naam of grootheid blyk',
Dood en graf kent arm noch ryk;
't Zand dekt beider koud gebeente.
Bittre droefheid, rouwgeklag
Van een' rei bedrukte magen,
Deed geen sterfuur ooit vertragen;
Rekte niemants jongsten dag.
'k Zie de vale wilgelooten
Hier voor lykcipres voldoen.
'k Zie, met donkerlomrig groen,
't Wyde veld rondöm besloten.
Zo plagt ook, in vroeger tyd,
By de dappre Batavieren,
't Groen de stille wyk te sieren,
Aan der dooden rust gewyd.
| |
[pagina 45]
| |
Bloedverwant en rouwgenooden
Dekten met geen' marmren steen,
Maar, by klagten en geween,
't Ruime graf met groene zooden.
't Bygeloof, hoe trots door waan,
Blind in yver, snood van zeden,
Had natuur noch niet vertreden;
Had, schynheilig, niet bestaan
Rondöm bedehuis en kerken,
Ja, in kerk en bedehuis,
Graf by graf, en kluis by kluis,
Als iets heiligs af te perken,
Zulk een aaklig hof van eer
Voor den wreeden Dood te stichten;
Hem een' zetel op te richten.
Huichlares! kniel, kniel vry neêr.
Kus, by uw geklag, de graven.
Dat een stroom van tranen vloeij',
't Levenloos arduin besproeij':
'k Zie hoe gy naar de offergaven
| |
[pagina 46]
| |
Reeds begeerige oogen slaat,
Die veel meer 't wellustig leven
Dan den dooden voordeel geven
In hunn' afgescheiden staat.
Vruchtbre Stamboom der Hebreeuwen!
Hieuw de Aartsrechter, tot uw straf,
Uwe kruin, uw siersel af;
De oude Tronk verduurt noch de eeuwen....
Talryk Volk! het Heilgeloof
Zal u tot de Hoop der Vadren,
Door die Hoop tot God doen nadren.
Wie u ooit met smaad verschoof,
Gy zult uit uwe asch herleven:
In Gods dierbre gunst hersteld,
Zult ge, als een gezegend veld,
Dubbel rype vruchten geven.
Reisvriend! 'k zie, aan allen kant,
't Volk, verbaasd, de handen reppen.
Hoe! begint de klok te kleppen?
Ach! ik hoor de noodkreet ‘brand!’
| |
[pagina 47]
| |
'k Zie den veldbode afgezonden,
Aan den trouwen nagebuur,
Om ontzet, terwyl door 't vuur
Schuur en stalling word verslonden.
Zyn gelaat, verbleekt door schrik,
Kan ons zyne ontroering melden.
Alles bied, in dorp en velden,
Bystand in een oogenblik.
't Werktuig, dat geheele plassen
Inzwelgt in zyn houten kluis,
En daarin, door pomp en buis,
't Water telkens aan doet wassen;
Verder voortstuwt, perssend voert
Door een' reeks van ledren slangen,
(Als door zo veel watergangen
De een aan d'ander vastgesnoerd,)
Om 't met kracht omhoog te dringen;
't Werktuig, dat den felsten gloed,
Door een' opgepersten vloed,
Dus in 't woeden kan bedwingen;
| |
[pagina 48]
| |
Hollands wondre waterspuitaant.
Voert men, over dyk en landen,
Derwaarts met gezwinde handen.
Zo word haast de vlam gestuit.
Gy, die immer 't hart dorst stellen
Op een' ryken overvloed;
Die, door winst van waerelds goed,
U een' heilstaat dorst voorspellen,
Arme Gierigaart! hoe hoog
Gy uw schatten moogt waardeeren,
Ach! mogt zulk een schade u leeren
Dat de rykdom u bedroog!
Maar 't Gerucht, dat, ras in 't snellen,
Ons reeds meld hoe 't blakend vuur
Is gebluscht ter goeder uur,
Moet ons 't siddrend hart herstellen.
'k Hoor het dertelkabblend nat
Van den breeden Amstel ruisschen,
Daar het, onder 't schuimend bruisschen,
't Achtbaar Kerkgebouw bespat.
| |
[pagina 49]
| |
't Woest geweld der onweêrwinden
Sloeg zyn spits ten muurtransse af.aant.
Torenspits! gy moest uw graf
In 't beroerde stroomnat vinden.
Schoon ge, ô Kerk! met nieuw sieraad,
Weêr het hoofd om hoog moogt heffen,
Doet uw bouwörde ons beseffen
De oudheid van uw' naam en staat.
Maar aan wien ge uw breede muuren,
Choor en pylers zyt verpligt;
Wie uw toren hebb' gesticht;
Gy moogt noch den tyd verduuren,
Schoon gy rampen door moest staan,
Schoon, door 't worstlen met de golven,
Nieuwerkerk reeds is bedolven,aant.
In het Meir moest ondergaan.
Godsvrucht, die u koos ten tempel,
Zingt, verlost van helschen dwang,
In uw choor haar feestgezang.
Waarheid waakt thans aan uw' drempel.
| |
[pagina 50]
| |
Hemelwysheid slaat het oog
Op de heilörakelblaêren;
Troont, voor deugdgezinde scharen,
's Hoogsten zegen van omhoog.
Eeuwigblyde Serafynen!
Daalt, langs hemellichte paên!
Heft, heft hier uw choorlied aan.
Leert ons, vlugge Cherubynen!
Door uw' yver opgewekt,
Hier, op blyde hemelwyzen,
Hier op aard' de Algoedheid pryzen;
Die gy tot een troonwacht strekt.
 |
|