Door arm Vlaanderen

V

De heer Bruggeman, voorzitter van ‘De Zon’, door bijzondere omstandigheden te Gent weerhouden, werd vervangen door gezel Berragan.

In de Wetgevende kiezing van 1900 stelde deze zich kandidaat in het arrondissement Dendermonde. Een verbond met de liberale partij werd gesloten.

[p. 308]

De liberalen met de socialisten behaalden 5782 stemmen, de katholieken 24532, de christene demokraten 4287. De toestand was de volgende:

		1898	1900
Liberalen		-	{5782
Socialisten		2903	{
Christene demokraten		9682	4287
Katholieken		21873	24532
		_____	_____
	Samen	34458	34601

Het stemmental was ongeveer gelijk gebleven, en er was om zoo te zeggen verlies voor de demokratie, door het verbond met de liberalen.

In het arrondissement Gent-Eekloo, waar voor de eerste maal Eekloo samen met Gent voor de zelfde lijst moest kiezen, was de vergelijking onmogelijk. Slechts bij latere kiezingen zal men beter kunnen bestatigen of er vooruitgang is.

Wat echter vaststond, was dat het leveren van goedkoop brood en van goedkoope winkelwaren niet voldoende was om de buitenlieden aan ons te verbinden. Immers, al de personen die aan ons kochten, werden als socialist gebrandmerkt, en daardoor vielen zij af

Men moest, zoo mogelijk, een ander propagandamiddel vinden. Dikwijls werd er onder de bestuurleden der maatschappij De Zon gesproken over het stichten eener voortbrengstnijverheid. De werklieden die er gebruikt zouden worden, zouden onafhankelijk zijn; door schoone lokalen en veredelende feesten zou men hunnen smaak verfijnen. Als er eenige winst kon verwezenlijkt worden, zou er misschien middel zijn goede en goedkoope woningen te

[p. 309]

bouwen. Aldus geplaatst in eene betere omgeving, genietende van een menschelijker leven, zouden natuurlijk de akelige buitenvermaken bestreden worden en verdwijnen, en de boerenbevolking zou rijp genoeg zijn om hare eigene ontvoogding te bewerken.

Werd het ons niet dikwerf bewezen, wanneer wij ons midden der landbouwers bevonden, dat de haat, de afgunst jegens de rijken, de geest van verzet groot genoeg waren om eene tweede Jacquerie, een moderne boerenopstand te doen plaats hebben, alleen met het doel kasteelen en pastorijen te verbranden, de kasteelheeren, de rijken, de geestelijkheid te straffen, ze te pijnigen, hun ook eens te doen gevoelen wat het is, onder geweld te moeten bukken en onverbiddelijk, hardvochtig behandeld te worden?

Het waren soms vreeselijke bedreigingen die tegen de machthebbers geuit werden; de gesloten vuisten beukten soms hard op de tafels, wanneer de woede, het verzet tegen al het bestaande onrecht zich lucht wilden geven.

Het zou voldoende zijn den aanval te beginnen, om geheel Vlaanderen te zien opstaan. Doch de socialisten, die door de pastoors en de kasteelheeren afgeschilderd werden als moordenaars, brandstichters, enz., in plaats van vooraan te gaan in het geweld, spoorden de buitenlieden aan tot wettelijke overwinning, door de staatsmacht aan de rijken te ontrukken en voor hunne eigene belangen te gebruiken. De hoop de rijken en de priesters eens te folteren en te straffen werd vernietigd; de slaven vatten nog niet alles wat de socialisten wilden, maar zij gevoelden reeds instinktmatig dat de armen de red-

[p. 310]

ding met zich droegen. Om er zelf aan mede te werken waren zij nog niet genoeg ontwikkeld, hun karakter moest nog eerst hervormd worden.

Men beproefde den aankoop en den verkoop van koorden, men liet een paar wevers voor onze rekening weven, men zou ook den suikerijhandel beginnen, maar deze was te Gent gevestigd.

Hetgeen wij met de bakkers en met de uitvoerders ondervonden hadden, moesten wij nu weer bestatigen. De werklieden wilden meer winnen, hielden geene rekening van den handelsstrijd en besteedden soms min zorg aan het werk. Daarbij moesten wij alles laten gebeuren zonder eene opmerking te maken aan den arbeider, want wie als demokraat, en vooral als socialist, klaagt over de handelingen der werklieden die hun plicht niet betrachten, wordt voor een veel grooter uitbuiter aanzien dan de kapitalisten. Om in de socialistische inrichtingen goede helpers te hebben, moet men over verstandige, ontwikkelde werklieden beschikken.

De maatschappij De Zon opende nu lokalen, die er netjes uitzagen, en waar de zwoegers konden samenkomen, en begon de uitgave van een weekblad, voor den buiten bestemd.

In de lokalen zouden vergaderingen en feesten gehouden worden, dagbladen, tijdschriften, enz., zouden er ter beschikking liggen der bezoekers.

De muren zouden versierd worden met tafereelen, met spreuken die er vooral zouden op wijzen dat de mensch en vooral de werkman meer waard is, dan hij geacht wordt, dat hij rechten heeft en deze verkrijgen moet wanneer hij zijne menschelijke plichten vervult.

[p. 311]

Men zou vermaak-, zelfs kunstkringen stichten, vakvereenigingen tot stand brengen. Aldus zou de omgeving dezer ongelukkige buitenbevolking geheel veranderen en onvermijdelijk zou zij verbeteren, vatbaarder worden voor hooger streven.

Na vele moeilijkheden werd De Zon eigenaar van een lokaal te Zele. Ook te Wetteren werd bij middel van jaarlijksche afkortingen eene oude fabriek gekocht en als lokaal ingericht. Te Thielt sloeg men den zelfden weg in.

Men was er niet alleen in gelukt iets beters te kunnen aanbieden dan de gewone kroegen van den buiten, maar zelfs de katholieke kringen bleven in het duister tegenover de ruime lokalen, de gezellige, opwekkende, beschavende inrichtingen der socialisten.

Het weekblad De Zon, voor het arrondissement Dendermonde gesticht, had weldra zijne vertakkingen te Lokeren, te St-Nikolaas, te Temsche, en zelfs te Beveren-Waes.

In de maand September 1901 te Wetteren, in de daaropvolgende maand October te Zele, werden onder grooten luister, en met medehulp van de Harmonie Vooruit, de Harmonie Le Peuple, de Fanfare van Aalst en van duizende partijgenooten uit alle streken van Vlaanderen, de nieuwe lokalen ingehuldigd.

Op beide plaatsen werd gedurende het feest het woord gevoerd door gezel Anseele en door afgevaardigden der socialistische groepen. De duizende boeren luisterden verrukt en juichten dapper toe.

Daarna kwam Hamme aan de beurt. Hier werd ook een lokaal geopend evenals te Dendermonde.

[p. 312]

Lokeren bezat een lokaal, maar door de nalatigheid van sommige leden moest het verlaten worden.

In 1903 werd door tusschenkomst der maatschappij De Zon, een nieuw lokaal geopend met eene bakkerij en een kruidenierswinkel, die na enkele maanden hun bestaan reeds verzekerd hebben. Ook te Temsche bezitten wij een lokaal.

Overal verrijzen de tempels van volksbeschaving en ontvoogding. De meeste Volkshuizen bestaan uit eene herberg, uit een kruidenierswinkel en eene bakkerij. In plaats van eene bakkerij bezit Temsche eene samenwerkende maatschappij van mandenmakers.