Door arm Vlaanderen

[p. 226]

Te Moescroen

Hij had waarlijk gelijk, de Kortrijksche socialist die mij zegde: ‘Boven Kortrijk verhoogen de loonen, hoe dichter men bij Frankrijk komt; zij verminderen beneden de stad, hoe verder men in het klerikale Vlaanderen dringt!’

Men zou bijna hetzelfde mogen zeggen over het socialisme, dat zich snel ontwikkelt daar waar de loonen betrekkelijk hoog en de economische toestanden der werklieden betrekkelijk dragelijk zijn. Indien men eene kaart van België opmaakte, de streken waar de laagste loonen betaald worden in het zwart kleurde, en de tinten verhelderde voor de andere streken, naarmate de loonen stijgen, dan zou men bemerken dat de somberste kleuren overeenstemmen met de meest klerikale gedeelten, en de licht gekleurde deelen het grootst getal liberalen en socialisten tellen. Een of ander partijgenoot moet ons deze kaart, de beschuldigende kaart van het klerikalisme en van de ellende maken!

Nemen wij bijvoorbeeld Moescroen, eene grensgemeente. Het is eene ware stad, die 19000 inwoners telt en zich over eene oppervlakte van 1336 hectaren uitstrekt, terwijl Brussel slechts 893 hectaren groot is. Het loon der fabriekwerkers verschilt tusschen 16 en 18 franken, dat der fabriekwerksters tusschen 10 en 14 franken, hetgene veel is voor West-Vlaanderen. Wil men nu den invloed kennen, door de loonen en de nabijheid van Frankrijk op de inrichting der arbeiders en op den vooruitgang van het socialisme uitgeoefend?

Moescroen bezit: eene samenwerkende bakkerij

[p. 227]

met 600 leden, die 5000 brooden bakt per week, een belangrijk Volkshuis dat weldra nog zal vergroot worden, eene werkersvereeniging met 275 leden, eene vereeniging van socialistische vrouwen met 25 leden, eene jonge wacht met 90 leden, eene bijstandskas met 250 leden, eene harmonie met 35 uitvoerders, een tooneelkring met 30 leden, eene gymnastiekmaatschappij met 50 leden, een studiekring met 10 leden, een vrijdenkersbond met 35 leden en een weverssyndikaat met 100 leden.

De bakkerij betaalt drie dagbladverkoopers die dagelijks verspreiden: 110 nummers van Le Peuple, 600 nummers van L'Echo du Peuple, 200 nummers van Vooruit. Daarbij verkoopen zij nog een weekblad, Volksrecht, en een maandblad, Le Réveil.

Moescroen is de meest socialistische gemeente van West-Vlaanderen, en de gezellen geven daar blijk van een streven, eene toewijding en eene opoffering, die tot voorbeeld zouden kunnen strekken aan de strijders van vele andere socialistische gemeenteen, en zelfs aan die van enkele groote steden.

Dicht bij Moescroen, op den weg naar Doornijk, ligt Dottignies, klein dorp met 5000 inwoners, die zich voor een deel met den landbouw, voor een deel met de nijverheid bezig houden. Gezel Leruste, afgevaardigde der Kortrijksche federatie bij den Landelijken Raad, die mij al de voorgaande inlichtingen gaf, verzekert mij dat er in deze gemeente 80 p.h. ongeletterden zijn, en dat het alcoolisme er groote verwoestingen aanricht. In den winter winnen de hoeveknechten 70 en 80 centiemen, in den zomer 1 frank voor werkdagen van 14 en 15 uren. Deze arbeiders wonen niet in de gemeente. Zij komen ge-

[p. 228]

woonlijk uit de Vlaamsche dorpen. De fabriekwerkers ontvangen 12 tot 15 franken per week, de vrouwen 6 tot 9 franken voor 12 uren arbeid.

Sedert dertig jaren hebben de klerikalen, zonder onderbreking, het gemeentebestuur van Dottignies in handen. Dit laatste feit verklaart het eerste, en omgekeerd.

En toch, niettegenstaande alles, begint het socialisme in dezen onvruchtbaren grond te kiemen. Dottignies telt drie groepen die bij de Werkliedenpartij aangesloten zijn, en er is spraak er eerstdaags een Volkshuis op te richten.

Terwijl wij ons naar Montaleux begaven, zegde ik tot Leruste:

- Voor de groepen die gij mij daar straks hebt opgesomd, heeft mij iets getroffen: uw studiekring heeft het kleinste getal leden. Waaraan is zulks gelegen?

- Aan de te lange werkuren. In de fabrieken van Moescroen,die een duizendtal werklieden gebruiken, duurt de normale arbeidsdag elf of twaalf uren. Hij is even lang voor de werklieden die in Frankrijk arbeiden.

- Hoeveel zijn er?

- Te Moescroen wonen 2 tot 3000 werklieden die de fabrieken van Roubaix en Tourcoing hun brood verdienen. Zij keeren alle dagen naar huis terug. Moescroen is een uur van Tourcoing verwijderd; van hier naar Roubaix is het anderhalf uur ver. Maakt nu de berekening: 11 of 12 uren in de fabriek, en 2 tot 3 uren gaans, want de weg wordt te voet afgelegd. Hoeveel tijd blijft er dan nog over voor de studie?

[p. 229]

800 boeren van Dottignies arbeiden in Frankrijk; een vijftigtal keeren dagelijks terug. De vermindering der werkuren ware voor mij de belangrijkste hervorming, want gij hebt gelijk, de Belgische werklieden lezen niet genoeg.

- Ja, zij zouden veel meer moeten leeren. Geheel de toekomst van het socialisme ligt in de studie en in het werken. Te Gent alleen wordt deze waarheid goed begrepen, en daar lezen en leeren de partijgenooten, niettegenstaande de lange werkuren.

Wij waren op een heuvel geklommen. Voor ons lagen Roubaix en Tourcoing, de twee zustersteden, en de tallooze schouwen harer fabrieken verhieven zich ten hemel, gelijk het mastwoud eener haven.