Door arm Vlaanderen

De Wevers van Ronse

Ronse is een nijverheidscentrum. Men vindt er 21 mekanieke weverijen met 1773 getouwen, waarop ongeveer 819 wevers werken; meer dan 800 hunner weven op twee getouwen. Onder deze 819 arbeiders telt men 130 vrouwen, en een vijftigtal kinderen van min dan zestien jaren.

De werklieden die op een Jacquartgetouw weven,

[p. 132]

kunnen 18 tot 24 franken winnen per week maar, door het menigvuldig werkgebrek, daalt dit loon in werkelijkheid op 10 of op 12 franken. Zij die op twee groote getouwen werken, verdienen 15 tot 20 franken, maar daar ook wordt de arbeid dikwerf onderbroken, vooral voor het gereedmaken der ketting. De andere wevers trekken een loon, dat tusschen 12 en 15 franken verschilt, wel te verstaan als zij regelmatig werk hebben.

In de weverijen werken 228 jonge meisjes als garenwindsters, 87 als spoelsters - gewoonlijk zijn het kinderen van min dan zestien jaren die de spoelen maken - 48 mannen als ververs, 122 als bereiders, 41 monteerders en meestergasten en 23 machinisten.

De totale werkersbevolking der weverijen bedraagt 1420 personen, waaronder 620 vrouwen en kinderen.

Het loon der garenwindsters verschilt tusschen 8 en 12 franken per week, wanneer zij onafgebroken kunnen werken; dat der spoelsters is even groot wanneer zij per stuk werken, maar als zij per dag arbeiden, winnen zij slechts 3 tot 7 franken; de bereiders, de stokers en de monteerders winnen 15 tot 20 franken volgens hunne bekwaamheid en hunnen ouderdom. De scheerders werken gewoonlijk per stuk, en verdienen 16 tot 22 franken. De vrouwen werken per dag, en trekken 10 tot 13 franken weekloon.

De normale arbeidsdag bedraagt 11 uren: van 6 uren 's morgens tot 7 uren 's avonds, met 1 ¼ uur rust te middag, 22 minuten voor het morgeneten en 22 minuten voor het namiddageten.

De voorgaande inlichtingen zijn getrokken uit een verslag van gezel Van Overtveld, afgevaardigde van

[p. 133]

het arrondissement Oudenaarde bij den Landelijken Raad, gemaakt voor het eerste weverscongres, gedurende de maand Oktober 1899 gehouden.

Mijn eerste bezoek, na mijne aankomst te Ronse, was voor de Samenwerkende Maatschappij ‘De Verbroedering’, die den verkooper van het blad Vooruit als beheerder heeft, en waarvan gezel Van Overtveld de zaakvoerder is.

‘De Verbroedering’ bezit uitgebreide inrichtingen. Hare bakkerij levert, volgens de laatste balans, gemiddeld 462 brooden van 2 kilogrammen per dag. Zij drijft handel in margarineboter en in kolen. Zij beschikt over eene drinkzaal en over eene groote en schoone feestzaal. Daarbij oefent de maatschappij eene soort samenwerking uit die, geloof ik, nergens bestaat: zij bezit een blok van vijf huizen die aan de samenwerkers verhuurd worden, mits 10 franken per maand. Ieder huis heeft twee plaatsen gelijkvloers, twee op het eerste verdiep, een zolder waarvan men twee schoone vlieringkamers zou kunnen maken, en een grooten hof. De onroerende goederen der Samenwerking komen in rekening op het tegoed der balans, voor de som van 33,555.72 fr.

De beheerraad der ‘Verbroedering’ bestaat uitsluitend uit wevers.

Behalve de samenwerking, bezitten de socialisten van Ronse eene zeer belangrijke vakvereeniging der wevers, eene andere der katoenververs, een syndikaat der spinsters, een werkersbond en eene jonge wacht.

De gezellen van Ronse zijn dus inrichters. Nergens nochtans, behalve misschien te Gent, heb ik zulke krachtdadige werkersbevolking ontmoet.

Reeds twee opeenvolgende jaren is de staking op

[p. 134]

Eerste Mei volledig in al de fabrieken der stad, de twee katoenspinnerijen medegerekend, waar nochtans bijna uitsluitend vrouwen en jonge meisjes werken. Op het tijdstip dat ik mij te Ronse bevond - het was op het einde der maand April - was het Meifeest om zoo te zeggen het eenige onderwerp dat de werkers bezig hield. De patroons wilden van de crisis, door de weefnijverheid onderstaan, gebruik maken om eene weerwraak te nemen. Zij dreigden hunne fabrieken gedurende acht dagen te sluiten, indien de arbeiders besloten niet te werken op Eerste Mei.

De beheerders raadden nadenken en voorzichtigheid aan. Maar de wevers stonden op bij het gedacht, aan de bedreigingen der patroons te moeten toegeven. Neen, zulks was niet mogelijk. Zij hadden te veel moeite gedaan om het Meifeest op te dringen. Zij wilden hunne overwinning niet prijs geven.

Gedurende eene werkstaking bood een wever zich aan bij een patroon om te onderhandelen. De patroon weigerde alle toegeving, en zeer trotsch zegde hij tot den werkman: ‘Ik heb het buikje vol, ik kan wachten. Gij hebt eene ledige maag, gij zult toegeven!’

De afgevaardigde der werkstakers kon zijne woede niet beteugelen. Met een enkelen kaakslag deed hij den schaamteloozen kerel onder de tafel rollen. De kaakslag werd nog al duur betaald: eene maand gevang. ‘Maar, voegde de gezel er bij die mij deze geschiedenis verhaalde, waar is de mensch die bij dergelijke tergingen kalm zou kunnen blijven?’

De werkstakingen der wevers van Ronse gingen dikwerf vergezeld van gewelddaden, en zelfs van bloedvergieten.

[p. 135]

In de maand April van het jaar 1893, gedurende de beweging voor Algemeen Stemrecht, vochten de werklieden op straat met de politie.

In Maart 1895, deed zich de algemeene staking der wevers voor, waarvan onze lezers ongetwijfeld de bloedige en treurige herinnering bewaard hebben.

Betoogingen hadden plaats gehad op de Groote Markt. De burgemeester, M. De Malander, wiens werklieden ook staakten, had daarom de samenscholingen van meer dan vijf personen verboden.

Op een zaterdag namiddag - den 30 Maart - sloeg een gendarm een werkstaker met den sabel op het hoofd. Het was het teeken van een strijd, die meer dan twee uren duurde.

De werklieden gooiden steenen naar de gendarmen; deze antwoordden met revolverschoten, en vielen brutaal de menigte aan, verscheidene personen kwetsende. De politiecommissaris, voorwerp van het algemeen misprijzen, werd bijna gedood door een luciferspot, uit eene herberg geworpen.

De gendarmen, op het punt overrompeld te worden, trokken naar het stadhuis terug. Eene laatste maal, maar vruchteloos, trachtten zij de menigte uiteen te drijven.

De politiecommissaris deed dan de klok van het stadhuis luiden. De menigte verliet de Groote Markt, om zich naar de Kleine Plaats te begeven. Opeens deed zich eene verschrikkelijke losbranding hooren: de gendarmen hadden geschoten! Acht mannen lagen op den grond. Daaronder bevond zich een jongen van 15 jaren oud, Hendrik Dubois. Verscheidene der ongelukkigen waren door revolverschoten

[p. 136]

in den rug gekwetst. De gendarmen hadden dus eens te meer op de vluchtende menigte geschoten.

's Anderendaags, den zondag, belegerden de zeer opgewonden werklieden een koffiehuis der Groote Markt, waar vier gendarmen gezeten waren. De troepen werden opgeëischt. Honderd twintig lanciers verschenen op de Groote Markt. Ze werden op de kreten van ‘Leve het leger!’ door de menigte onthaald. Terwijl de soldaten, in pelotons van dertig mannen verdeeld, de stad doorkruisten, schoten de gendarmen der Groote Markt eene tweede maal op de werklieden. Een kogel drong dwars door den nek van een dezer laatsten, en kwam langs den schouder weer uit.

De werkstaking nam een einde, dank aan de belangrijke toegevingen, door de patroons gedaan. Maar het werkersbloed had gestroomd. Het grootste deel der gekwetsten bleef gedurende verscheidene maanden op het ziekbed gekluisterd. Het been van den jongen Hendrik Dubois moest afgezet worden.

Sedert dan heeft de kloeke werkersbevolking van Ronse, die reeds veel geleden en gestreden heeft voor onze zaak, niets van hare taaie standvastigheid verloren.

En Van Overtveld zegde mij:

- Hier bestaat de rol der beheerders vooral in het onafgebroken herhalen van: ‘Kalmte! Kalmte!’

Tegenstrevers mijner partij, die mijn gedacht verkeerd verklaren, zullen waarschijnlijk beweren, dat ik mij verlustigd heb in het herinneren der gewelddaden die ik voor den geest heb teruggeroeppen, en met vreugde de gespannen geestestoestand te Ronse heb bestatigd. Ik zal ze laten lasteren. Het

[p. 137]

gebrekelijke fosfoorbewerker

[p. 139]

is voor hen niet dat ik schrijf. Mijne vrienden, mijne strijdmakers mogen overtuigd zijn dat ik al hetgene ik zie, al hetgene ik gevoel aanstip met al de getrouwheid en al de onpartijdigheid waartoe ik in staat ben. Ik haat het geweld, en de overwinningen der brutale macht stuiten mij tegen de borst. Maar ik haat ook de lafheid, en de gelaten, karakterlooze werklieden, die alle vernederingen en alle lasten aanvaarden, boezemen mij medelijden in, en maken mij woedend. Hier heb ik arbeiders gevonden die, niettegenstaande den zoo verschrikkelijk verlagenden invloed der patroons en van het klerikalisme, al hunne manhaftigheid hebben bewaard, fier gebleven zijn en zich bekommeren om hunne rechten en om het behoud hunner waardigheid. Ik ben er zeer gelukkig over, en ik verkondig het!