Door arm Vlaanderen

Het leven van een spinner

In het boek van M. Varlez vinden wij eene blad zijde die waarlijk het hart roert, niettegenstaande haren eenvoud en wetenschappelijke stijfheid. Het is daar waar de schrijver het gemiddeld loon eener Gentsche werkersfamilie tracht vast te stellen.

Hij heeft een onderzoek gedaan betreffende 1919 werklieden van allen ouderdom, mannen, vrouwen en kinderen, en heeft aldus eene denkbeeldige familie samengesteld. Uit dit onderzoek blijkt, dat het gemiddeld loon van een huisgezin dat een opgenomen werkman der katoennijverheid bevat, 29,97 fr. bedraagt.

Op zich zelven biedt dit budget van ontvangsten niets bepaalds aan, want het betreft eene niet bestaande familie, en de uitkomsten zijn dus zuiver theoretisch. Maar het heeft een onrechtstreeksch

[p. 104]

belang, door de vergelijking die het met den betrekkelijken toestand van andere bedrijven laat maken.

M. Varlez denkt dat het aannemen van 30 franken als gemiddeld weekloon eener Gentsche spinnersfamilie, dicht bij de werkelijkheid komt.

De min of meer welvarende toestand eener familie verschilt op gevoelige wijze, volgens het aantal kinderen en den echtelijken toestand der familiehoofden.

In een schoon beeldelijk tafereel, toont M. Varlez ons als voorbeeld de ontwikkeling eener werkersfamilie met zes kinderen, van het oogenblik dat zij hare diensten aan de nijverheid aanbiedt, tot de dood op hoogen ouderdom.

Dit beeldelijk tafereel heeft voor titel: ‘Het leven van een spinner, van zijne geboorte tot aan zijne dood.’ Het werd opgemaakt in 1898 met den uitslag van het onderzoek gedaan in twee en dertig Gentsche huisgezinnen, op verschillende levenstijdsperken.

Daaruit kan men de onstandvastigheid der hulpmiddelen der familie opmaken, zelfs wanneer zij in bijzondere voorwaarden geplaatst is - zes kinderen - en regelmatig werk en loon heeft.

In het begin bestaat de familie alleen uit de twee echtgenooten. Beiden werken, en het familieloon bedraagt 32 franken. De geldelijke toestand is dus goed. Een kind wordt geboren, vervolgens nog een. De behoeften van het gezin vergrooten maar de hulpmiddelen blijven de zelfde. Er komt een derde kind. De moeder bevindt zich aan het hoofd eener groote familie. Zij moet dus de fabriek verlaten. Nog drie kinderen worden geboren. De vader moet alleen in het onderhoud van acht personen voorzien.

[p. 105]

mandenmakers van temsche

mandenmakers van temsche

[p. 107]

Het loon ondergaat eene sterke vermindering. Nu bedraagt het slechts 18 franken.

Maar de eerstgeborene - de opgenomen werkman - heeft den ouderdom van dertien jaren bereikt. Hij verlaat de school, en gaat naar de fabriek; onmiddelijk vermeerderen de inkomsten van het huisgezin met 4 of 5 franken. Het volgende jaar, en daarna de andere jaren vergroot het loon telkens met een tweetal franken. Nu is het een broeder, dan weer eene zuster die werken gaan, allen hunne bijdrage aan de inkomsten van het huisgezin gevende. Na eenige jaren klimt de lijn van het familieloon van 18 op 85 franken. Het huisgezin kost veel, maar de hulpmiddelen komen van overal. Het is de overvloed.

Maar helaas! deze welvarende toestand heeft slechts een korten duur. De oudste zoon telt 24 jaren. Hij treedt in het huwelijk. Daarna verlaat nog een ander kind den schoot der familie, dan nog een ander, en allen dragen een deel van den onzekeren welstand mede. Na ieder vertrek, verminderen de inkomsten met 12 of 15 franken, terwijl de uitgaven ongeveer gelijk blijven. Wanneer de laatste zoon op zijne beurt een huisgezin sticht, is het familieloon opnieuw op 15 of op 20 franken teruggebracht.

De opgenomen werkman is dus gehuwd. Zijn huisgezin zal de zelfde veranderingen van betrekkelijken welstand en van ellende ondergaan.

De eerste jaren van het huwelijk zijn gemakkelijk. De echtgenooten bezitten wat spaargeld. De man wint 15 of 16 franken, de jonge vrouw 12 of 13 franken.

Maar het eerste kind komt ter wereld. Men plaatst het bij eene buurvrouw, om de moeder toe te laten op

[p. 108]

de fabriek te blijven werken. Het plaatsen van het kind kost 3 of 4 franken per week. Het tweede kind neemt een gelijk deel van het familieloon weg. Het derde verplicht de moeder de fabriek te verlaten. De ellende toont haar grijnzend aangezicht. Het beklimmen van den Kalvarieberg neemt een aanvang, en zal gedurende tien jaren voortduren.

Het familiehoofd heeft in de noodwendigheden te voorzien van vijf, zes, soms van tien personen. Hij zal langer werken, hetgene hem 1 of 2 franken meer per week zal opbrengen. Maar gevoed met aardappelen en brood, zal hij deze buitengewone krachtsinspanning niet lang volhouden.

‘Het is het treurig tijdperk, schrijft M. Varlez. Gelukkig zij die het doorworstelen zonder dat onbekwaamheid tot werken, werkeloosheid, ziekten, ongelukken of de dood den eenigen voortbrenger komen treffen.’

Maar M. Varlez veronderstelt dat alles ten beste gaat: het werk is regelmatig, de gezondheid opperbest. Nochtans moeten zes of acht, soms meer personen met 15 of 20 franken per week onderhouden worden.

Deze toestand duurt voort en verergert, tot wanneer de oudste zoon zijn twaalfde jaar heeft bereikt. Als leerjongen werkt hij nu bij een sigarenmaker of bij een doorhaler, waar hij 2 of 3 franken per week verdient.

Op dertienjarigen leeftijd gaat hij naar de fabriek. Hij wint 5 of 6 franken. De familietoestand verbetert en blijft verbeteren, daar de andere kinderen ook beginnen mede te werken. De lijn van het familieloon klimt en bereikt 80 of soms 100 franken.

[p. 109]

Maar dit tijdperk is altijd kort. De kinderen treden in het huwelijk, het huisgezin verspreidt zich, de ouders blijven alleen. De dagen van ziekte worden talrijker, de hulpmiddelen der familie geringer. Dan komt de onbekwaamheid tot werken: de vader wordt van de fabriek weggezonden omdat hij te oud is.

De ellende vertoont zich opnieuw. En welke ellende! De treurigste, de nijpendste, de wraakroependste, de ellende der oude werklieden die na een leven van arbeid, van eerlijkheid en van verloochening, door God en door de menschen verlaten worden.

Soms gebeurt het echter dat de arbeider uit voorziening, en met dikwerf op het noodige te sparen, zich eene kleine ouderdomsrente heeft kunnen verzekeren. Dan worden de bejaarde ouders goed onthaald in de huisgezinnen der kinderen. Maar de meeste katoenbewerkers slijten hunne laatste levensdagen in een weldadigheidsgesticht.

Anderen worden soms wel door hunne kinderen opgenomen, maar dan is het eene hongerige maag meer in het huisgezin, en het onthaal is veeleer koel. Het is zuur brood dat door de arme ouden genoten wordt.

Eindelijk komt de dood een einde stellen aan het lijden en aan de wisselvalligheden van het bewogen leven van den spinner. Nu is het de beurt aan de kleinkinderen het kruis te torschen.

Ziedaar wat het beeldelijk tafereel van M. Varlez zegt in de treurige welsprekendheid zijner hoekige lijnen die beurtelings dalen of klimmen.