Door arm Vlaanderen

De Wevers van Kortrijk

Rond dit tijdstip, was het werkgebrek algemeen in de weverijen van Kortrijk. Den avond mijner aankomst in de stad, woonde ik eene vergadering bij der wevers, door gezel De Backer, van Gent, voorgezeten. De afgevaardigden der tien fabrieken van Kortrijk waren tegenwoordig. Een voor een kwamen zij hunne ellende blootleggen en hunne grieven ontwikkelen.

Gedurende de goede tijdperken, bedraagt het loon der wevers die op de fabriek werken, 10 tot 15 franken voor 11 of 12 uren dagelijkschen arbeid. Bij M. Destueb, die aanzien wordt als de beste patroon,

[p. 63]

klimt het loon soms tot 20 franken. Maar nu winnen zelfs de werklieden van M. Destueb niet meer dan 10 fr., en sommigen keeren huiswaarts met 5 en 3 franken weekloon!...

Man en vrouw werken bijna altijd op de fabriek, zoolang zij slechts een of twee kinderen hebben. De kinderen worden bij geburen uitbesteed; de ouders betalen 3 franken per week voor ieder kind. Maar zulks duurt niet lang. Gelijk overal elders, zijn de arme lieden hier zeer vruchtbaar, en de huisgezinnen van zes, zeven en acht kinderen, behooren volstrekt niet tot de zeldzaamheden. Dan is de moeder natuurlijk verplicht te huis te blijven; het kostgeld der kinderen zou het loon van haren arbeid verre overtreffen.

De wevers eten nooit vleesch, behalve op de kermisdagen; dan veroorloven zij zich de weelde van een weinig varkensvleesch. Hun vasten duurt onafgebroken. De huismoeders koopen den zaterdag het vet waarmede zij de soep en de saus eener geheele week bereiden. Deze bijzonderheid is door al de Kortrijksche vleeschhouwers gekend.

- Hoe kunt gij, vraagt De Backer aan een wever met verstandig opzicht, hoe kunt gij leven met vijf kinderen van een loon van 7 tot 10 franken?

- Ik heb twee huurders...

Ik heb het niet begrepen. Ten andere, de manier waarop de vrouwen der Vlaamsche werklieden haar budjet in evenwicht brengen, blijft voor mij een onoplosbaar vraagstuk.

Alles wel ingezien, is de mensch toch een taai dier, dat door de ontberingen niet gemakkelijk nedergeworpen wordt. Ik herinner mij, in de

[p. 64]

afdeeling van sociale huishoudkunde der laatste Wereldtentoonstelling van Brussel, een twintigtal werkliedenbudjetten onderzocht te hebben. De budgetten waren door werkopzichters opgemaakt; het waren vooral budjetten van huisgezinnen van mijnwerkers, van metaalbewerkers, van steenbikkers, allen werklieden met een betrekkelijk hoog loon. Welnu, al de budjetten sloten met een tekort, behalve drie: de budjetten van twee mijnwerkersfamiliën, en dat van een huisgezin van een kleine patroon eener Luxemburgsche leigroef, waar de vader met twee of drie zijner zonen werkte. Al de andere budjetten sloten met een tekort, alhoewel men onder de benaming van ‘weeldeuitgaven’ 10 centiemen tabak en 20 centiemen bier had opgeschreven!

Ik wenschte wel dat de Heer Minister van Nijverheid een zijner werkopzichters belastte, de budjetten der Vlaamsche werklieden-wevers op te maken!... Het ware een verschrikkelijke en verpletterende beschuldigingsakt voor het klerikalisme.

Men heeft mij verzekerd dat, niettegenstaande de klerikale gilden waarbij de patroons de werklieden met geweld inlijven, een geest van verzet bij de arbeidersklas van Kortrijk begint te ontstaan.

Maar, om te verhinderen dat eene gevaarlijke begoocheling geboren worde, zullen wij er bijvoegen dat, op de 700 of 800 wevers van Kortrijk, meer dan dan de helft door de openbare en door de bijzondere liefdadigheid geholpen worden, en niets ketent nauwer den werker, niets verflauwt meer zijne wilskracht en doodt zijn geest van verzet, als de aalmoezen, die de rijken hem van tijd tot tijd

[p. 65]

werkhuis van klompenmakers (blz. 59)

[p. 67]

toewerpen uit voorzichtigheid en berekening.

De Kortrijksche fabrikanten doen nog veel weven in het omliggende. Ik heb een betrekkelijk groot aantal dezer wevers bezocht, in gezelschap van Kortrijksche socialisten. Te Bisseghem, in een afgelegen hoek van het dorp, rookte een oude wever rustig zijne pijp op den drempel der deur. Wij vragen de toelating binnen te treden.

- Hier is een Brusselaar, die u zou willen zien werken.

De man treedt achteruit, en laat ons in zijne kleine woning. Hier vindt men geen spoor dier overdrevene armoede, die ik elders zoo dikwerf ontmoette. Alles getuigt integendeel van een betrekkelijken welstand. In het werkhuis bevindt zich een groote bak, met aardappelen gevuld. De wever zet zich aan het getouw. Hij maakt zeer fijn Kortrijksch lijnwaad.

- Het moet vermoeiend zijn, zeg ik, den geheelen dag armen en beenen te bewegen. Hoeveel uren werkt gij?

- Elf en twaalf uren.

- En het loon?

- Gemiddeld tien franken per week.

- Ja, onderbreekt de vrouw die ook komt zien, tien franken als ik uwe spoelen gereedmaak.

- Het is dus tien franken voor u beiden?

- Ja, Mijnheer, en ik werk minstens vier uren daags.

- Zijn er wevers wier loon meer bedraagt dan het uwe? vraag ik aan den ouden werkman.

- Neen, niet in deze streek, antwoordt de wever niet zonder hoogmoed. Ik wordt aanzien als de beste werkman; ik win het hoogste loon en heb altijd werk.

[p. 68]

- En vindt ge tien franken per week voldoende voor een behendig werkman zooals gij zijt?

- Neen, voorzeker niet, maar wat is er aan te doen?

- Maar gij maakt mij den indruk niet zeer arm te zijn, niettegenstaande uw gering loon?

- Inderdaad, maar ik werk niet alleen.

En hij leidde ons in eene andere plaats, waar drie jonge meisjes op eene naaimachien werkten. Zij waren bezig aan het vervaardigen van hemdens.

- Het werk mijner dochters brengt mij een tiental franken per week op. Ik heb daarbij een veld waar ik aardappelen kweek. Sommige wevers zijn ongelukkiger dan ik!

Onder het weggaan, nam ik den ouden wever ter zijde, en vroeg hem:

- Hoort gij in het dorp soms spreken over Algemeen Stemrecht en over Socialisme?

Hij bezag mij, knipoogde en zegde:

- Zijt gij een socialist?

- Ja. En gij niet?

- O! ik ben te oud. Ik ben 65 jaren oud en houd mij niet bezig met politiek. Maar mijn zoon, die kleermaker is, werd bijna uit het werkhuis weggezonden, omdat hij had durven zeggen dat de eene mensch de andere waard is, en dat het schandalig is drie en vier stemmen te geven aan de rijken, als de armen maar eene stem krijgen. Hij kan lezen. Ik geloof dat hij naar het socialisme overhelt.

- Alle werklieden zouden socialisten moeten zijn. Wanneer zij het zullen zijn, zal men geene behendige wevers meer zien die samen met hunne vrouw tien franken per week verdienen.

[p. 69]

De oude wever stak zijne pijp weder aan, glimlachte en schudde het hoofd, alsof hij zeggen wilde:

- Het is best mogelijk, maar dien dag zal ik er niet meer zijn!

Wij hernamen den weg naar de stad. Terwijl wij in de modder ploeterden, dacht ik: ‘De ouden zijn ons niet vijandig, en de jongen komen tot ons’. En aan de toekomst denkende, voelde ik mij door eene groote hoop overrompelen, terwijl daar ginder, aan den horizon, de winterzon den hemel verfde met eene rozige tint, als om de lente aan te kondigen die zoo traag komt.