Door arm Vlaanderen

Een hartroerende brief

De verslagen der Onderzoekskommissie van 1886 op het nijverheidswerk doorloopende, vond ik een belangrijken, ongekunstelden en hartroerenden brief, door werklieden van Zele geschreven. Op eene zitting der onderkommissie, te Dendermonde zetelende, werd door den voorzitter, M. Lammens, de ultramontaansche senator van Gent, van dit schrijven lezing gegeven. Gelijk men zal kunnen bestatigen, bevestigt de brief het grootste deel der inlichtingen die mij geleverd werden over het truckstelsel - alsdan algemeen in gebruik in Vlaanderen - en over de loonen der wevers. De brief luidt als volgt:

Zele, 16 Oogst 1886.

Wij verlangen u eenige woorden te schrijven over ons werk, en over de manier waarop men ons behandelt.

Wanneer wij eene geheele week werken, winnen wij een twaalftal franken; maar wij moeten ze aanvaarden in winkelwaren, en aldus zijn onze twaalt franken er nog geen tien waard, want in dezen winkel betalen wij 50 centiemen meer per zak kolen, en tien centiemen meer per brood dan in de andere winkels.

Wij lijden honger, ja, Mijnheer, en het zou ons zulk een goed doen indien gij kondet bekomen dat men onzen arbeid in geld betaalt, want nu ontvangen wij geen geld, maar brood, boter, enz. De loonen in geld zijn bij ons in gebruik niet. Hebt de goedheid, Mijnheer, er over te spreken. Voor ons werk

[p. 46]

vragen wij geen brood, geene boter, maar geld. Als gij ons kunt helpen, Mijne heeren, zullen wij u eeren en roepen: ‘Lang leve de heeren van Dendermonde! Zij hebben medelijden met ons gehad.’ Wij hebben te veel om te sterven, en niet genoeg om te leven.

Het is onmogelijk dat wij persoonlijk naar Dendermonde komen, wij moeten aan ons ellendig werk blijven. Hebt medelijden met ons! Men zuigt het bloed uit van den werkman van Zele. Wij sterven van honger en van ellende.

Gaat de fabrieken zien.

Wij durven niet onderteekenen.

Zestien jaren zijn verloopen, en de toestand, door dezen brief aangeklaagd, is weinig veranderd, behalve voor wat het truckstelsel betreft, waarvan de misbraiken min talrijk en min schreeuwend zijn geworden. Wat veranderde, wat zich vervormde, is de geestestoestand. In het midden der gemeente hebben de Gentsche socialisten een schoon en uitgestrekt Volkshuis gesticht, met bakkerij, kruidenierswinkel en vergaderzaal.