Door arm Vlaanderen

[p. 7]

Door arm Vlaanderen

In den Landelijken Raad der Werklieden-Partij

In den Landelijken Raad der Werklieden-Partij, op 7^en Januari 1901 in het Volkshuis te Brussel vergaderd, bespraken wij een strijdplan voor den laatsten veldslag voor Algemeen Stemrecht.

Berragan, de afgevaardigde der organisaties van St-Nikolaas, stond recht. Met zijne kalme en gemetene stem, bevestigde hij ons dat eene trage maar diepe vervorming de Vlaamsche arbeidersklas beroerde, en dat deze vervorming vooral in de kleine nijverheidssteden zichtbaar was. Eene verborgene misnoegdheid mort; de godsdienstige invloed kan ze niet meer bedaren, en soms breekt zij uit met geweld, zooals bij de laatste werkstakingen te Hamme, te Lokeren en te Zele. De arme lieden zijn eindelijk hun leven van ellende moede geworden, en een geest van opstand bewerkt ze. In vele gemeenten, vroeger als oninneembare klerikale forteressen aanzien, wordt de socialistische propaganda met vreugde, bijna overal elders zonder vijandschap ontvangen. De toestand in de nijverheidsstreken is ongeveer dezelfde als dien van het Walenland in 1886. Den dag waarop de Werklieden-Partij de beslissende slag voor Algemeen Stemrecht levert, zal Vlaanderen rechtstaan!

[p. 8]

En Berragan staafde zijne rede met feiten en bewijzen. Om te eindigen, vroeg hij dat een opsteller van Le Peuple ter plaats zou gaan, om de juistheid zijner beweringen te onderzoeken.

Het is onnoodig aan te stippen dat deze woorden, gesproken door een man die om zijne gematigdheid bekend is, ons levendig troffen. De Landelijke Raad besloot onmiddellijk dat een onzer opstellers met het voorgestelde onderzoek in Vlaanderen zou belast worden.

Ik dacht eerst mij aan eene grondige studie van den toestand der Vlaamsche arbeiders te leveren. Maar hoe verder ik reisde, hoe meer ik het veld mijner nasporingen zag verwijden. Het zou mij onmogelijk zijn veel te zien gedurende de weinige dagen die mij gegeven werden. Het opgevatte werk zou ik tot betere tijden moeten verschuiven of aan een ander overlaten.

‘Om ons Vlaanderen op voldoende wijze te kennen, zegde mij een Gentsch gemeenteraadslid, zou men er minstens gedurende zes maanden moeten verblijven.’

En Anseele voegde er bij:

De partij zou een onzer schrijvers moeten kunnen gelasten, zich hier gedurende een jaar, langer zelfs indien noodig, te komen vestigen, met opdracht de noodige gegevens te verzamelen voor een groot, sociaal roman. Welk heerlijk onderwerp voor een romanschrijver, die een waarlijk doorleefd werk zou willen leveren!

‘Hij zou door steden en velden trekken, zich onderhouden met den boer en den werkman zoowel als met den kasteelheer, den nijveraar en den

[p. 9]

een werkerswijk te gent (blz. 16)

[p. 11]

pastoor. Hij zou de werkhuizen, de groote weverijen, de reusachtige spinnerijen bezoeken. Hij zou de over hun werk gebogen kantwerksters zien, die door de tering bespied worden, en wien het hospitaal wacht. Hij zou de roerende strijd bijwonen, sedert meer dan eene halve eeuw door de mekanieke weverij aan de handweverij geleverd. Hij zou door Hamme trekken, en de akeligheden van het kinderwerk bestatigen.

Hij zou op brooze vaartuigen in zee steken met de visschers der kust. Hij zou huizen van werklieden bewonen, en aan hunne tafel eten. Hij zou zich beijveren hun vertrouwen te winnen, in hunne geslotene ziel te dringen, klaar in hunne hersenen te zien. En als besluit zou hij zeggen hoeveel ellende, onwetendheid en zedeloosheid de anarchie in de voortbrengst, de onbetoomde mededinging, de geldzucht, de afwezigheid van werkersorganisatie kunnen te weeg brengen, wat het kapitalisme en het klerikalisme gemaakt hebben van een rijk en vruchtbaar land, van een moedig en kloek ras. Hij zou de zware economische en godsdienstige verdrukking toonen die op eene geheele streek weegt, en het reuzenwerk verheerlijken der socialistische strijders, die het Vlaamsche volk tot het licht helpen komen. Het ware voldoende te vertellen wat gezien is, wat gevoeld is, om een hoogst revolutionnair boek te schrijven!’

Dan eerst begreep ik de moeilijkheden der taak, die ik in een oogenblik van begeestering aanvaard had, en de noodwendigheid mijne rol tot zeer nederige verhoudingen in te krimpen.

De volgende bladzijden zijn dus enkel notas, dag

[p. 12]

aan dag door een reporter geschreven. Ik heb mij beijverd de ontvangen indrukken terug te geven; en alhoewel deze indrukken sterk, diep, onuitwischbaar waren, toch heb ik alle overdrijving gebannen, denkende dat de waarheid der beleefde feiten, eenvoudig verhaald, door haar zelf aangrijpend genoeg was.