Door arm Vlaanderen

Te Gent - Vooruit - Een werkerswijk

Op een zaterdag morgen verliet ik Brussel. Beerblock wachtte mij aan de statie te Gent. ‘Zoo aanstonds, zegde hij mij, zullen wij samen de reisorde regelen. Er moet veel werk afgelegd worden in korten tijd.’

Daar wij enkele uren ter onzer beschikking hadden, stelde Beerblock mij voor een bezoek te brengen aan de bakkerij van Vooruit, de moedercel van het georganiseerd; socialisme in Vlaanderen. Onderweg legde hij mij uit hoe, na de pers, de brochuren, de meetings beproefd te hebben, de Gentsche socialisten de overtuiging hadden gekregen, dat de samenwerking het doeltreffendste propagandamiddel is om op den buiten en in de kleine Vlaamsche steden te dringen.

Gedurende den laatsten kiesstrijd in het arrondissement Gent-Eekloo, gelukten de socialisten er niet in, buiten Gent, lokalen voor openbare vergaderingen te vinden, en de klerikale burgemeesters vaardigden besluiten uit, waarbij de meetings in opene lucht verboden werden. Wat te doen? Onze vrienden deden houten barakken oprichten, en het was van daar dat zij, overigens niet zonder bijval,

[p. 13]

touwslagersbaan (blz. 17)

touwslagers aan den arbeid (blz. 18)

[p. 15]

tot het publiek spraken. Ja, de propaganda gaat daar niet van zelfs! Maar basta! aanbaden de eerste Christenen hun God niet in armoedige, houten kerken? Weldra bemerkte men echter dat het onderhoud dezer eenvoudige lokalen veel geld kostte. Waarom niet onmiddelijk getracht kleine samenwerkingen te stichten? Het gedacht werd aanstonds in praktijk gesteld, en weinige maanden later waren samenwerkingen gesticht te Zele, te Wetteren en te Thielt.

- En waar hebt gij het eerste kapitaal gevonden, vroeg ik aan Beerblock, in Vooruit?

- Neen, luidde het antwoord; Vooruit heeft genoeg lasten. En daarbij, in algemeenen zin zijn wij van gedacht dat de nieuwe inrichtingen, die gesticht worden, aan hunne eigene noodwendigheden moeten voldoen. Wij hebben inschrijvingen ingezameld bij de strijders der partij. Van zoodra wij in het bezit waren van een duizendtal franken, gingen wij vooruit. Vooruit is meer als eene handelsfirma: het is eene leus! Wij zijn overtuigd dat eene samenwerking kan gesticht worden in al de gemeenten van meer dan zes duizend inwoners. Zoo wij maar wat geld hadden!

Ik heb met voldoening bestatigd dat de Vlaamsche socialistische strijders over het algemeen diep doordrongen zijn van het uitstekend princiep van self-help (help u zelven), den werklieden door de Gentsche liberalen - waarom het niet bekennen - ingeprent op de scholen en in de Laurentsgenoot-schappen, toen de liberale partij nog eene groote partij was.

Ik zal de algemeen gekende instellingen van

[p. 16]

Vooruit, die ik aanmerkelijk vergroot terug vond, niet beschrijven. Een feit, waarschijnlijk aan velen onbekend, is dat Van Biesbroeck, de kunstenaar wiens schoon talent zelfs door de burgerij gewaardeerd wordt, een atelier heeft naast de bakkerij. Het lichaamsvoedsel, en het geestes- en hartesvoedsel, ziedaar wel het symbool van het reuzenwerk van de bewonderenswaardige Vooruit, gesticht om de ziel der werkersklas te verheffen door eerst de stoffelijke voorwaarden van haar bestaan te verbeteren.

Twee jongelingen, leerlingen van Van Biesbroeck, werken er aan allegorische paneelen, voor de versiering van het Volkshuis van Wetteren bestemd. De zinnebeelden, die de rechtvaardigheid, de solidariteit en de eendracht der werkers voorstellen, hebben eene waarlijk hoogere strekking.

Om naar de statie terug te keeren, doortrokken wij een werkerswijk. De nacht is ingevallen. De straten zijn verlaten. Door de vensters van lage, armoedige huizen, waarvan de meesten toch netjes met gordijnen versierd zijn, ziet men geen licht. Men zou zeggen dat het verlaten woningen zijn.

- Is er niemand thuis? vroeg ik, verwonderd, aan Beerblock.

- Neen, de bewoners, mannen en vrouwen, zijn ginder, antwoordde Beerblock, mij met den vinger twee fabrieken aanduidende, wier verschrikkelijke massa het geheele kwartier beheerscht, gelijk weleer het kasteel van den leenheer de ellendige woningen der laten verpletterde. De vensters der fabrieken schitterden van duizend lichten. Al het leven van dezen stadshoek scheen daar samengetrokken. De tegenstelling was geweldig.

[p. 17]

touwslager en zijne helpers (blz. 19)

kinderen die naar school niet gaan

[p. 19]

- Waar zijn de kinderen?

- Zij zijn bij de ouders, bij buren. 's Morgens, om vijf uren, alvorens zich naar de fabriek te begeven, draagt de moeder de nog slapende kinderen weg, en 's avonds, om zeven uren, worden zij teruggehaald. Om twaalf uren noenmalen de huisgezinnen - een noenmaal van aardappelen met brood - voor eenige stuivers in de spijskroegen van den wijk.

En Beerblock toont mij twee of drie smerige, kleine herbergen, flauw verlicht door een geel licht; aan de vensters prijkt een plakschrift: ‘Hier geeft men eten.’

En dat alles gaf een indruk van onuitsprekelijke armoede en droefheid.

Ik was met de ellende van Vlaanderen in aanraking gekomen.