Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[170. Het vlek Wetteren]

De tongval die ten platten lande in Oost-Vlaanderen gesproken wordt, bewesten Gent, langs den zuidelijken oever der Leie, tot de omstreken van Deinze, bezuiden Gent, langs beide oevers der Schelde tot het stadje Gavere en beoosten Gent, langs den zuidelijken oever der Schelde tot de omstreken van Dendermonde en Aalst, dus in de dorpen Laathem, Eeke, Severghem, Schelderode, Landskauter, Gijsenzeele, Oosterzeele, enz. verschilt in hoofdzaak slechts weinig van den tongval van Gent. Deze plattelandstongvallen worden wel wat platter en ruwer gesproken dan de Gentenaars spreken, maar ze zijn daarentegen in sommige opzichten zuiverder; eenige klanken worden er zuiverder in uitgesproken dan in den tongval van Gent, en sommige oude vormen en oude woorden zijn er zuiverder in bewaard gebleven. Dit is vooral het geval met den tongval die men bewesten Gent spreekt, in de dorpen Melle, Kwadrecht (Quaedrecht), Wetteren, Schellebelle en Wichelen. Daar worden onder anderen de ui en de ij tamelijk zuiver uitgesproken, beter dan te Gent. De volkomene a wordt te Wetteren op tweederlei wijze uitgesproken. In sommige woorden, namelijk vóor de medeklinkers f en v, g, k, m, p, en in 't woord vader klinkt deze letter als een doffe ou, die eenigszins benepen, met een kleine, ronde mondopening wordt voortgebracht; b.v. vȯuder slȯupt, vader slaapt. Maar in andere woorden wordt de volkomene a op gentsche wijze uitgesproken, als oa, dat is, niet als een zuivere enkelklank, die midden tusschen o en a in ligt, maar eenigszins als een tweeklank. Deze oa klinkt volkomen zóo als oi in 't fransche woord voir. Slechts in de tusschenwerpsels ha en sa hoort men te Wetteren de zuivere italian a. Het woordje ja wordt nu eens als ja, dan als joa uitgesproken. De tweeklanken ou en au luiden niet als te Gent, maar als zuivere, volkomene, lang gerekte a; b.v. beraa, berouw; flaa, flauw; paas, paus.

[p. 331]

170. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van het vlek Wetteren.

Medegedeeld door den heer K.L. ter Nest, hoofdonderwijzer te Wetteren. December 1872. (In nederlandsche spelling.)

11. Doar was ne kieër ne mensch, die twieë zeuns oa.

12. En de jongsten zei tegen ze vȯuder: vȯuder! ge moest mij 't dieël geen van 't goed, da' mij toekomt. En ij dieëldege ulder 't goed.

13. Kurts noardien, as de jongste zeune al 't zijne bij ieën vergoard oa, es ij noar e ver land getrokken, woar dat ij 't al verkwistege in bieësterij.

14. En as 't allemoal op was, kwamp er ne grueten dieren tijd in da' land, en ij begost gebrek te lijen.

15. As ij nou gieël t' endend was, eet ij em veruurd bij nen boer van die landstreke. Den dezen zond em noar zijn of, om de veerkes te wachten.

16. En ij zou geerne zijnen buik gevuld enne mee de schellen, die de veerkes oaten; moar niemand en gaf ze 'm.

17. Tans begost ij beraa te gevoelen en ij zei: oe veel knechten en zijn der niet in mij vȯuders uis, die brued te veel en, en ik sterf ier van onger!

18. 'K zal opstoan en noar mij vȯuder goan, en em zeggen: vȯuder! 'k ê misdoan tegen den emel en tegen ou.

19. Nou en ben ik nie weerdig van oune zeune genoemd te wurden; mȯuk mij lijk ieënen van ou knechten!

20. IJ paktege 'm op en ij gink noar zij vȯuder. En as ij nog verre was, zag zij vȯuder em komen en ij kreeg er in zijn erte

[p. 332]

kompassie mee; ij es em tseffes tege geluepen en oan den als gevallen en ij eed em gekust.

21. En de zeune eet tot em gezeid: vȯuder! 'k ē misdoan tegen den emel en tegen ou; 'k en ben nie mieër weerdig van oune zeune t' ieëten.

22. Moar de vȯuder zei tegen zijn knechten: oast ulder! brengt tseffes 't beste klieëd en doen 't hem oane; stek ne ring oan zijn and en schoenen oan zijn voeten.

23. Brengt evegaa 't vet kalf en doen 't dued, en loat ons eten en keermess' aaën!

24. Want mijne zeune was dued en ij es verrezen; ij was verloren en ij es gevonden. En ze begosten ertelijk te smullen.

25. Moar den aadste zeune was in 't veld en as ij weer kieërdege en tegen uis kwam, uerdegen ij, dat er binnen muziik gespeeld en gedanst wierd.

26. En ij eed ieënen van de knechten geroepen en gevrȯugd wat dat er doar binne te doen was.

27. En den deze eed em gezeid: ou broer es 't uis gekomen en ou vȯuder eet 't vet kalf due gedoan, omdat ij em gezond weer gekregen ee.

28. IJ schoot in en gruete kolère en en wildege nie binne goan. Moar de vȯuder kwam buite bij em en begost em schuene te spreken.

29. Moar ij zei tege zij vȯuder: zie! 't es nou al zue veel joar da' 'k ou diene en da' 'k altijd doe da' de mij zegt en g'en et mij alieëns nog geen bokske gegeen om ne kieër mee mijn vrienden keermesse 't aaën.

30. Moar as oune zeune doar, die al zij goed bij d' oeren verkwist eet, t' uis gekomen es, hedde veur em 't vet kalf due gedoan!

31. En de vȯuder zei azue tegen em! jongen! ge zijt altues bij mij en al dat 't mijne es, es 't oune.

32. Moar doar moest keermesse zijn en plezier gemȯukt wurden; want ou broere was dued en ij es verrezen; ij was verloren en ij es gevonden.

[p. 333]

Aanteekeningen.

De uitspraak is als op bl. 326 II is vermeld. De ȯu klinkt als een zeer doffe, nederlandsche ou, die eenigszins benepen, met een kleine, ronde opening van den mond, wordt uitgesproken.

12. Geen, samengetrokken uit geven.

Dieëldege, deelde, even als verkwistege, verkwistte; kieërdege, keerde; uerdege, hoorde; wildege, wilde, enz. Zie vs. 12 bl. 327 II op dieëldege.

15. Gieël, g'ieël, g'hieël, geheël, geheel.

Of, hof.

Veerkes, varkens; zie vs. 14 bl. 316 II op zweuns.

Wachten, hoeden; zie vs. 15 bl. 169 II op wachten.

16. Enne, hebben. Zie vs. 16 bl. 327 II op en.

17. Beraa, berouw. Zie vs. 22 bl. 271 II op ga.

19. Lijk, als; zie vs. 17 bl. 252 II op lek.

20. Erte, herte, hart. Zie vs. 12 bl. 66 I op arv'.

Kompassie, medelijden; zie vs. 20 bl. 198 II.

Tseffes, seffens, spoedig; zie vs. 22 bl. 238 II.

23. Evegaa, even gaa, even gauw; zie vs. 17 hier boven.

Keermesse, kermis; zie vs. 23 bl. 238 II.

Aaën, haaën, houden; zie vs. 24 bl. 330 II op ewwe.

24. Ertelijk, hartelijk; zie vs. 20 hier boven.

28. Kolère, toorn; zie vs. 28 bl. 295 II op kolære.

31. Azue, azoo, zoo; zie vs. 12 bl. 313 II op azue.