Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[136. Het eiland Tholen]

De tongval van het eiland Tolen of Ter Tolen, die in al de dorpen van dat eiland, zoowel als in het stadje Tolen en ook op het eiland Filipsland gesproken wordt, wijkt eenigszins meer van den schouwschen tongval af. Het hollandsche bestanddeel, dat in den schouwschen tongval, hoe weinig dan ook, nog aanwezig is, treedt in het toolsch nog meer op den achtergrond. Het toolsch is zuiverder zeeuwsch dan het schouwsch.

[p. 185]

136. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van het eiland Tolen.

Medegedeeld door den heer J. Theunisse, onder-directeur van het rijks-telegraafkantoor te Leeuwarden. December 1870. (In nederlandsche spelling.)

11. 'N zeker mense ao' twèë zeuns.

12. En den joengsten van die twèë zei tegen z'n voader: voader! gee' me m'n possie van 't goed, die miin toekomt. En i dè;ëlde ulder 't goed.

13. En nie' vee' dæge næderand. toen de joengste zeune olles bi mekoare ao', is 'n op reize gegæ næ 'n var land, en dæær eit 'n z'n goed deurgebrocht, levende op 'n overdædige maniere.

14. En toen 'n olles verteerd ao', kwam 'r 'n gròàten oenger-snòàd in dat land en toen begon 'n gebrek te liën.

15. En toen giing 'n èëne en vervoegde z'n eige bi èën van de burgers van dat land, en die stierden 'm op z'n land om de verkes te wachten.

16. En i ao' 'r gròàten zin in om z'n buuk vol t' eten mee t' vreten dat de verkes æten, mæ' da' kreeg 'n van gèën mens.

17. En toen 'n goed over de zæke begon næ te diinken, zei 'n in z'n eige: oe vee' van m'n voaders errebeiers è' overvloed van bròàd en ik vergæ van oenger.

18. Ik za' opstæ en næ m'n voader gæ en ik za' tegen z'n zegge: voader! 'k è' kwææd gedæ tegen den emel en tegen joe.

19. En ik bin nie' mee' wæærd de nææm van je zeune te drægen; mæ' mææk miin dan mæ' toe' èën van je errebeiers.

20. En i stiing op en giing næ z'n voader toe. En toen 'n nog

[p. 186]

varre van z'n van dææn was, zag z'n voader 'm en i kreeg vee' mee 'm te doen, en i liep ard næ z'n toe en gaf 'm 'n kos.

21. En de zeune zei tegen z'n voader: voader! 'k è' kwææd gedæ tegen den emel en voo' joe, en ik bin nie mee' wæærd de nææm van je zeune te drægen.

22. Mæ' de voader zei tegen z'n knechs: briing m'n gauw 't beste klèëd en doet 'm dat an en geeft 'm 'n riink an z'n and en schoenen an z'n voeten.

23. En briing 't gemeste kalf en doet 't dòàd, en læ m'n ete en blië weze.

24. Want m'n zeune was zò goed as dòàd en noe is 'n wee' levendig ge'oare, en i was verlore en is vrom gevonde. En ze begonne blië te wezen.

25. En z'n ouste zeune was op 't land, en toen 'n van 't land vrom kwam en a' dichte bi uus was, òàrden i da' ze zongen en da' ze dansten.

26. En toen riep 'n èën van de knechs bi z'n en vroeg 'm wat o' da' beteikende.

27. En die knecht zei tegen z'n: je broer is vrom gekomme en je voader eit 't gemeste kalf dòàd gedæ omdat i 'm gezond vrom zag.

28. En toen wier d' ouste zeune kwææd en i wilde achèël nie in uus gæ. Mæ' toe giing z'n voader næ buten en bad 'm.

29. Mær i zei tegen z'n voader: ik diene je noe zòà vee'jæær en ik è' nog nooit je gebod overtreë en j' ei miin nog nooit 'n bokje gegeve om mee m'n vrienden is plezier 't ebben.

30. Mæ' noe deze zeune van je vrom gekommen is, die je goed mee oeren deu' gebrocht eit, ei je 't gemeste kalf voo' z'n dòàd gedæ.

31. Mær i zei tegen z'n: kind! je bint oltiid bi m'n en ol 't mine is 't joeë.

32. T'is dan toch zeker we' goed om vroolik en blië te wezen; want je broer was dòàd en i is wee' levendig ge'oare; i was verlore en i is gevonde.

[p. 187]

Aanteekeningen.

De oa klinkt midden tusschen o en a in; de ao klinkt iets helderder, meer naar de a overhellende. De æ heeft den blatenden klank die tusschen a en e in ligt. De èë klinkt als een tweeklank, namelijk als een zeer scherpe, lange e of friesche ea, die door een toon-looze e wordt gevolgd. De òà klinkt als een zeer heldere, scherpe, lange o, die sterk naar de a overhelt. De è klinkt als in 't fransch.

11. Ao', aod, ad, had. De Zeeuwen laten dikwijls, even als de meeste Zuid-Nederlanders, bij vele korte, eenlettergrepige woordjes den medeklinker aan 't slot weg, zonder dat de klinker van dat woord daardoor langer wordt of van klank verandert. Zoo in deze vertaling gee', geef, en nie', niet (beiden ook elders veel in gebruik), vee', veel; mæ', mær, mæær, maar; za', zal', mee', meer; a', al; da', dat; o', of; deu', deur, door; voo', voor; we', wel; enz. De welluidendheid en zoetvloeiendheid geeft bij de weglating van deze slotletters den regel aan.

12. Possie, verknoeid basterdwoord van 't fransche portion, deel, overal in Nederland in gebruik. In Holland luidt dit woord als porsi, te Leeuwarden als pu_rsje.

Ulder, verknoeid en saamgetrokken uit hunlieder, hunlieden, even als wulder, julder en zulder van wij- gij- en zijlieden. Deze woordjes zijn algemeen in Zeeland in gebruik. Zie vs. 24 bl. 170 II.

14. 'N, en, hij, is in alle zeeuwsche tongvallen in gebruik. Het is oorspronkelijk hen, dat tot hem staat in de zelfde verhouding als het hoogduitsche ihn tot ihm. Het gebruik om de ware persoonlijke voornaamwoorden te vervangen door eenigen verbogenen vorm daarvan of door bezittelijke voornaamwoorden, is in alle zeeuwsche tongvallen verspreid. De Zeeuwen zeggen b.v.: gaat hen mee? ons gaan ook mee! voor: gaat hij mee? wij gaan ook mee. Zie vs. 14 bl. 169 II.

15. Èëne, henen, heen.

Stierden, stuurde; zie vs. 14 bl. 174 II op dierte.

Wachten, hoeden, zie vs. 15 bl. 169 II op wachten.

17. Diinken, van het verouderde dinken (friesch thinke) denken; zie vs. 15 bl. 169 II op 't woord giing.

18. Opstæ, opstaan en gæ, gaan; zie vs. 18 bl. 170 II.

20. Stiing, stond; zie vs. 20 bl. 47 op stong.

[p. 188]

23. Doet 't dòàd, slacht het; slachten is in de zeeuwsche en vlaamsche volkstaal weinig in gebruik; men zeit gewoonlijk: dood doen.

24. Ge'oare, ge'orre, geworre, geworden; in andere zeeuwsche tongvallen is het ge'ore en door samentrekking g'ore, gore, en dit weer door een tweede, geheel onjuiste voorvoeging van ge of't ouderwetsche e, egore, gegore; dat is dus gegeworden.

Vrom, weerom; zie vs. 27 bl. 184 II.

28. Achèël, een zonderling verknoeid zeeuwsch woord, dat voor geheel staat en oorspronkelijk ook geheel is. Het toont den overgang van h, dat struikelblok der Zeeuwen, in ch aan, of misschien de verscherping van g, gh (g'heel, g'eel) tot ch. Zie het meegedeelde omtrent de zeeuwsche h op bl. 178 II.