Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[118. Het dorp Huizen]

De tongval van het gooische visschersdorp Huizen wijkt aanmerkelijk van den gewonen gooischen tongval af. Het huizer dialect

[p. 101]

nadert meer tot het gewone noordhollandsch dat benoorden het IJ gesproken wordt. Zoo zeit men te Huizen geen en steen, deer en nee voor gaan, staan, daar en na, even als benoorden het IJ; te Laren en elders in 't Gooiland luiden deze woorden gææn en stææn, dæær en næ. Het friesche bestanddeel treedt in den tongval der huizer visschers duidelijk op den voorgrond, vooral in de uitspraak van sommige klanken; zoo wordt de tweeklank oe geheel op friesche wijze uitgesproken, terwijl de scherplange o van groot, brood, enz. geheel op (stad-) friesche wijze tot den tweeklank ooa gemaakt wordt.

De tongval van 't Gooiland in 't algemeen, maar bijzonder die van Huizen, is in vele opzichten het naast aan den merkwaardigen tongval van Urk verwant. De Huizers zijn dan ook waarschijnlijk afstammelingen van de oude bewoners der oevers van het Fliemeer en van 't eiland Flevo, even als de Schokkers en Urkers, Flielanders, en Enkhuizers. Zie bl. 52 II, bl. 44 II en bl. 21 II. Maar de Huizers onderscheiden zich ook in andere opzichten van de andere Gooilanders, en wel in hun zeden en kleeding en vooral in hun godsdienst. De Huizers zijn protestant, en dat wel ultra-orthodox. De andere Gooiers daarentegen zijn grootendeels katholiek.

Het hier medegedeelde van de Huizers geldt alleen voor de echte Huizers, die nagenoeg allen visscherlui zijn. Er zijn echter ook eenige andere bewoners van Huizen, die landbouwers zijn. Dezen onderscheiden zich in hun tongval, kleeding en zeden niet van de andere Gooiers, wel van de echte Huizers, van de visschers. Ze worden door de huizer visschers dan ook Moffen (= vreemdelingen) of Barnevelders genoemd; kwamen ze wellicht oorspronkelijk van Barneveld?

Het komt mij voor dat dit verschil tusschen de Huizers en andere Gooiers niet alleen het gevolg is van hun andere manier om in hun levensonderhoud te voorzien, van hun visschersbedrijf tegen over de landbouwende andere Gooiers, maar wel degelijk op een oorspronkelijk stamverschil berust. De echte Huizers staan nader tot de Urkers; ze hebben meer friesch bloed in hun aderen; de andere Gooiers daarentegen meer frankisch.

[p. 102]

118. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van het dorp Huizen.

Medegedeeld door den heer P. Beemsterboer, hoofdonderwijzer te Huizen. December 1870. (In nederlandsche spelling.)

11. 'N mins had twee zeunen.

12. En de jongste van z'n zei teugen de vader: vader! geef mij 't porsi van 't gooed dat mijn tooekomt. En hij deelde z'n gooed.

13. En nijt vuul dagen deer nee is de jongste seun, tooe hi alles bij mekaar epakt had, op reis egeen, nee 'n langd, dat veer weg was en deer het i al z'n gooed deur ebrocht.

14. En tooe alles op was, tooe kwam d'r 'n hongersnooad in dat langd en hi begon gebrek te lijen.

15. En hi gong vort en voegde hum bij een van de burgers van dat langd en die stuurde 'm op z'n langd om de varkens te weien.

16. En hi begeerde z'n lijf te vullen met 't voer dat de varkens atten en nijt een mins gaf hum dat.

17. En bij z'n zelvers zei i: hoevuul knechs van m'n vader hebben genooeg brooad en ik vergee van honger.

18. Ik zel opsteen en nee m'n vader geen en ik zel teugen 'm zegge: vader! ik heb ezundigd teugen den hemel en teugen jou.

19. Ik bin nijt meer weerd om jou zeun enoemd te worren; maak mij as een van je knechs.

20. En hi stong op en gong nee z'n vader. En tooe hi nog veer of was, zag z'n vader 'm al en die kreeg erg met hum te dooen; hi gong nee 'm tooe, viel hum om den hals en gaf hum 'n zooen.

21. De zeun zei tooe teugen hum: vader! ik heb ezundigd teugen den hemel en teugen jou en nou bin ik nijt meer weerd jou zeun enoemd te worren.

22. Mar de vader zei teugen z'n knechs: bring daal'k 't beste

[p. 103]

pak en dooe 't hum an, geef 'm 'n ring an z'n ha ngd en schooenen an z'n beenen.

23. En bring 't vette kalf en slacht 't; leete we eten en vrooalik weze.

24. Wangt deuze zeun van me was dooad en hi is weer levendig eworren; hi was verleuren en is evongden. En tooe begonnen ze vrooalik te wezen.

25. En de ouste zeun was op 't langd en tooe hi dicht bij huis kwam, zag hi 'n grooate verangering; ze zongen, speulden en dangsten.

26. En hi riep een van de knechs en vroeg hum wat 'r te dooen was.

27. En die zei 'm: je breur is weer 't huis ekommen en je vader het z'n beste kalf eslacht omdat i weer ezongd 't huis kwam.

28. Mar hi werd vinnig en wou nijt in huis geen en tooe gong z'n vader nee 'm tooe en bad 'r hum om.

29. Mar hi zei teugen z'n vader: ik hei je nou al zoo vuul jaren ediend en nooit edeen wat je nijt wou hewwen, en je hewwe me nog nooit 'n bokki egeven om met m'n vrinden vrooalik te wezen.

30. Mar nou deuze zeun van je thuis ekommen is, die jou gooed met hooeren deur ebrocht het, nou hei je 't beste kalf eslacht.

31. En hi zei teugen hum kijnd! jij bint altijd bij me en al wat van mijn is, is van jou.

32. Nou mossen we vrooalik en blij wezen, wangt je breur was dooad en hi is weer levendig eworren; hi was verleuren en is evongden.

Aanteekeningen.

De ooe klinkt als volkomene o met een naslag van oe, ten naaste bij gelijk, maar toch eenigszins helderder als oeë van de friesche stedelingen. De ooa klinkt als volkomene o met een korten naslag van volkomene a, even als in de friesche steden.

12. Van z'n, van hun; zeer ontaalkundig, maar komt al meer en meer in de hollandsche tongvallen, zelfs in 't modern-hollandsch (b.v. van ze) in gebruik. Zie vs 13 bl. 76 II op van hum geld.

13. Nijt, niet; zie vs. 13 bl. 100 II.

[p. 104]

Langd, land; zie vs. 12 bl. 100 II.

18. Zel, zal; zie vs. 18 bl. 47 II.

20. Stong, stond; zie vs. 20 bl. 47 II op stong.

22. Schooenen an z'n beenen; zie vs. 22 bl. 28 II op skoene.

23. Bring van bringen, brengen, even als in Friesland.

25. Verangering, van verangdering, door uitslijting der d, verandering. Zie vs. 13 hier boven op langd.

29. Vuul, veel, even als op Urk.

31. Kijnd, kind; zie vs. 31 bl. 60 II.

32. Mossen, moesten; zie vs. 32 bl. 100 II.