Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

[93. De stad Bolsward]

De tongvallen van de steden Sneek en Bolsward zijn nagenoeg gelijk; zij onderscheiden zich van elkander door de uitspraak der volkomene a in vele woorden. Die a luidt te Sneek vol en eenigszins zwaar, te Bolsward daarentegen min of meer naar de e trekkende, als æ; hoewel niet zoo sterk als te Harlingen en Franeker; zie bl. 476. De Sneekers en Bolswarders onderscheiden zich van de andere friesche stedelingen door de uitspraak der oe in toe, als een onvolkomene u of toonlooze e; ze zeggen dus tù, met den zelfden klank als in het hollandsche woord put. Verder laten zij, meer volgens de uitspraak der friesche taal, de d achter eenige woorden weg, die in de tongvallen van Leeuwarden en Dokkum die d achter zich behouden, hoewel ook in laatstgenoemde steden die weglating der d achter andere woorden regel is. Zoo zeit men te Sneek en Bolsward lan, San, (met eenigszins gerekte, zware a) voor land en zand. Zie vs. 22 bl. 474. De uitspraak van de namen van de volgende straten en grachten te Sneek zijn kenmerkend voor den sneeker tongval: nu_rdderha_rne, noorderharne, (het friesche harne, herne, horne is hoek); groot san, klein san, groot zand, klein zand, suurein, zuidereinde, enz.

[p. 481]

93. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Bolsward.

Medegedeeld door N. N. Mei 1870. (In nederlandsche spelling.)

11. 'N man ('n mins) had twie_e seunen.

12. In de jongste van hur sei teugen 'e fæder heit! geev' mij 't pa_rt fan 't g_oud dat mij tùkomt. In hij deelde hur 't g_oud.

13. In niet feul dægen læter is de jongste seun, die al siin g_oud bij mekæær pakt had, fu_rt gongen næ 'n feer lan, in der het i siin g_oud d'r deurbrocht in 'n overdædig leven.

14. In doe 't i alles fe_rtee_rd had, kwam 'r 'n groote hongersnood in dat lan, in doe kreeg i gebrek.

15. In doe gong i næ ien fan 'e burgers fan dat lan in die stuurde 'm næ siin lan om op 'e bargen te passen.

16. In i wuud wel grææch siin liif fol ete met 't freten dat de bargen fratten, in hij kreeg 't fan gien ie_en.

17. In doe 't i bij 'm sels kwam, seid' i: hoe feul arbeiders fan ons heit hewwe overfloe_ed van broo_ad, in ik fe_rgææn fan 'e honger.

18. Ik sil opstææn in næe ons heit tùgææn in ik sil teugen 'm segge: heit! ik hef sonde deend teugen 'e hemel in foo_r jou.

19. In nou bin 'k niet meer weerig jou seun te hiten; mææk me mar krekt liik as ien fan je arbeiders.

20. In i ston op in i gong næ siin fæder tù; in doe 't i nog 'n heel ind fan 'm o_f war, sach siin fæder 'm al, in die wu_rdde deeg met 'm bewogen; in i lie_ep næ 'm tù, fie_el 'm om siin hals in tuutte 'm.

21. In de seun sei teugen 'm: heit! ik hef sonde deend teugen 'e hemel in foor jou, in ik bin niet meer weerig je seun te hiten.

22. Ma_r de fæder sei teugen siin knechten: bring 'm hier siin

[p. 482]

beste kleeren in trek se 'm an, in geev' 'm 'n ring an siin han, in skoenen an 'e foeten.

23. In bring 't fette kalf in slacht 't in lææt ons ete en froolik weze.

24. Want dizze seun fan mij war doo_ad in i is nou weer levendig wu_rdden; in hij war fu_rt in i is weerom fonnen. In doe begonnen se froolik te wezen.

25. In siin ouste seun war op 't lan, in doe die dicht bij huus kwam, hoord' i 't singen in 't dansen.

26. In doe riep i ien fan 'e knechten bij 'm, in froeg wat dat war.

27. In die sei teugen 'm: je broer is komen in je fæder die het 't fette kalf slacht, omdat i 'm gesond weer kregen het.

28. Mar hij wu_rdde lilk in wuud niet in 'e huus gææn. Doe gong siin fæder næ 'm tù in die bad 'm.

29. Mar hij antwoo_rdde teugen siin fæder: kiik! ik die_en je nou al soo fuel jæren, in ik hev' nog nooit jou gebod overtreden, in jou hè mij nooit 'n bokje geven, dà 'k met miin frinden 's froolik weze mocht.

30. Ma_r nou dizze seun fan jou komen is, die siin g_oud d'r met hoeren deurbrocht het, nou hè je 't fette kalf foor him slacht.

31. In hij sei teugen 'm: kiin! dou bist' altiid bij mi, in al wat minen is, is dinen ok.

32. M'n must dan froolik in bliid weze, want dizze broer fan di war doo_ad, in nou is i weer levendig wu_rdden; in hij war fu_rt in nou is i weerom fonnen.

Aanteekeningen.

De letters r en f die kleiner zijn en lager afgedrukt staan dan de gewone letters, moeten niet uitgesproken, maar wel eenigszins gehoord worden. De klank _ou luidt als onvolkomene u (in put) met een voorslag van volkomene o; de klemtoon valt op de u. De ie_e en de oe_e klinken als op bl. 470 is vermeld en de oo_a als volkomene o met een korten naslag van onvolkomene a. De ù in tù (toe) is een korte, onvolkomene u, geheel als de zoogenoemde toonlooze e in te klinkende.

11. Twie_e, twee; zie vs. 11. bl. 470.

12. Heit, vader; zie vs. 12 bl. 435. Heit is de vertrouwelijke naam waarmede nog hier en daar in de kleinere friesche steden, in den geringen stand, het kind zijn vader aanspreekt. Daarom staat

[p. 483]

in bovenstaande vertaling ook steeds fæder, en slechts dáar waar de zoon sprekende wordt ingevoerd, heit. Dat overigens de vertaler van bovenstaande proeve geheel zóo heeft vertaald als de lieden uit den arbeiders- en geringen stand spreken en niet zoo als zij doen, die op eenige beschaving aanspraak maken, blijkt ook hieruit, dat de zonen den vader steeds met jou aanspreken en niet den vadernaam telkens herhalen en het persoonlijke voornaamwoord vermijden, zoo als dit anders betamelijk en behoorlijk geacht wordt te zijn; zie vs. 18 bl. 479 op ‘De herhaling’ enz.

13. Lan, land; zie vs. 22 bl. 474.

15. Bargen, varkens; zie vs. 15 bl. 472.

16. Wuud, wilde; zie vs. 16 bl. 472.

Freten en fratten, vreten en vraten; zie vs. 16 bl. 472 op eten.

17. Broo_ad, brood; zie vs. 14 bl. 472.

18. Sil (sel), zal; zie vs. 18 bl. 479.

19. Krekt, samengetrokken uit correct, is in de volksspraak der friesche steden, en ook elders, veel in gebruik voor juist, precies, eveneens, nauwkeurig. Liik, gelijk, is het friesche lîk, het engelsche like, het westvlaamsche liik. Krekt liik komt dus krekt over een met het engelsche correctly like, just like. Zie vs. 19 bl. 434 en vs. 19 van de vertaling in den tongval van Wetteren.

20. Ind, end, eind, einde; zie bl. 476 en vs. 20 bl. 478.

22. Skoenen en foeten, luidt ook wel als sk_ounen en f_outen. Zie vs. 22 bl. 474.

31. Bij mi, bij mij; als de nadruk bijzonder op bij valt, dan zeit men mi; valt de klemtoon echter op mij, dan luidt de uitspraak ook bij mij en zelfs bi mij.

32. Fan di, van u; als de klemtoon bijzonder op fan valt, dan zeit men di; valt de nadruk echter op dij, dan luidt de uitspraak ook fan dij.