Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

[p. 415]

[84. De stad Groningen]

De tongval van de stad Groningen en van den naasten omtrek van die stad, 't zoogenoemde Goorecht, wijkt weinig van het algemeene groningerlandsche type af. Maar omdat de burgerij van de stad Groningen en de bevolking van het Goorecht niet van zuiver frieschen oorsprong, zooals het volk in Hunsingo, Fivelingo, Westerkwartier, enz., maar integendeel van saksische afkomst is, zoo treft men in den tongval van die stad dan ook minder friesche elementen aan dan in dien van de Ommelanden. Niettemin behoort de tongval van de stad Groningen wel degelijk tot de friso-saksische tongvallegroep.

De nederlandsche taal en de hollandsche tongval hebben te Groningen (even min als te Leeuwarden) bij lange na zooveel invloed niet op den oorspronkelijken stedelijken tongval uitgeoefend als dit in andere provinciale hoofdsteden het geval is. Integendeel, hoewel de invloed van 't nederlandsch (nog meer dan van 't hollandsch) op den tongval der groninger ingezetenen, vooral der meer aanzienlijken, wel degelijk aan te wijzen is en in den laatsten tijd ook zeer toeneemt, zoo spreekt toch nog ieder echte Groninger, vooral onder de zijnen en in zijn eigen woonplaats, steeds goed groningersch. Alle slechte eigenschappen van de groningerlandsche tongvallen treden bij het stad-groningersch, zoo als het door de leden der kleine burgerij en van den geringen stand te Groningen wordt gesproken, dan ook sterk op den voorgrond. De dwaze uitspraak der t als d, der v als b, der s als z, der f als v enz., eveneens als het schreeuwen en als het in 't oog loopend laten werken van alle spraakorganen, is bij de echte Groningers in de stad ook sterk in zwang.

84. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Groningen.

Medegedeeld door den heer Mr. S. Reynders, oud notaris te Groningen. November 1870. (In nederlandsche spelling.)

11. D'r was 'rais 'n man dei twei zeuns had.

12. En de jongste d'r van zee tegen ziin voader: voader! je mossen mij 't part geven van 't goud dat mij tou heurt. En dou deilde hij heur oet wat ze kriigen konnen.

13. En neit veul doagen loater, dou de jongste zeun alles bij mekoar brocht had, raisde hij noar 'n heil ver land, en doar het hij ziin geld en goud in overdoad deur brocht.

14. En dou hij d'r alles deur jacht had, kwam d'r in dat land 'n groode hongersnood en hij begun gebrek te liiden.

15. Dou gong 'e hen noar ein van de börgers van dat zulde land en doar verhuurde hij zuk bij en dei man stuurde hom noar ziin land om op de zwiinen te passen.

16. En hij zol wel geern ziin liif vuld hebben met 't vour dat de zwiinen vratten; moar gein mens gaf hom dat.

17. Dou begon hij zuk te bedenken en hij kreeg spiit en zee bij zuk zulmen: hou veul knechten en maiden van miin voader hebben overvloud van brood en ik koom hier om van honger.

18. Ik zal opstoan en noa miin voader hengoan en 'k zal hom zeggen: voader! ik heb zundigd tegen de hemel en tegen jou.

19. Ik bin neit meer weerd jou zeun te heiten; moak mij moar ein van jou knechten.

20. Nou, en dou gong 'e op stoan en gong op raize noa ziin voader en dou hei d'r nog 'n heil ende van doan was, zag ziin voader 'm al en dei kreeg 'n iseliken medeliiden met hom; hij luip noar hom tou, völ 'm om ziin hals en smokte hom.

21. Moar de zeun tegen hom: voader 'k heb kwoad doan tegen

[p. 416]

de hemel en tegen jou en 'k bin neit meer weerd jou zeun te heiten.

22. Moar de voader zee tegen ziin knechten: breng hier vort 't beste kleid en trek 't hom an en dou 'm 'n ring om ziin vinger en schounen an ziin vouten.

23. En breng 't vette kalf en slacht 't'; loat' we eten en bliide wezen!

24. Want deze zeun van mij was zoo goud as dood en 'e is weer levendig worden; hij was te zuik en is weervonden. Dou begonnen ze zuk bliide te moaken.

25. De olste zeun was juust d'r oet op 't veld en dou 'e dicht bij huus kwam, heurde hij de muziik en hou ze dansten in de riige.

26. Dou ruip hij eine van de knechten bij zuk en vruig hom wat dat beduden zol.

26. En dei zee legen hom: jou bruir is komen en jou voader het 't vedde kalf slacht omdat hij hom gezond en wel weer kregen het.

28. Moar hij wuir kwoad en 'e wol neit in huus kommen. Dou gong ziin vader noa boeten en vruig hom d'r om.

29. Moar hij zee tegen ziin vader tot beschaid: kiik rais, voader! zooveul joaren heb ik jou deinst doan en ik heb nooit anders doan as jij hebben wollen en jij hebben mij nooit 'n bokkien geven om met miin vrunden wat pelzeir te moaken.

30. Moar nou deze zeun van jou weer komen is dei jou goud met houren en snouren deurbrocht het, nou heb jij veur hom 't vedde kalf slacht.

31. En dou zee de voader tegen hom: jonge! dou bist ja altiid bij mij en al wat miinent is, is ook diinent.

32. Moar nou mout men pret moaken; want deze bruir van jou was zoo goud as dood en nou is 'e weer levendig worden; hij was verloren en nou is 'e vonden.

Aanteekeningen.

De oa klinkt midden tusschen o en a; de ö als in het hoogduitsch.

14 Groode, groote, door vele Groningers nagenoeg als chroude uitgesproken; zie vs. 15 bl. 402 op brochde.

[p. 417]

15. Zuk, zich; zie vs. 16 bl. 410 op zuk.

16. Vratten, vraten; zie vs. 16 van de vertaling in den tongval van Leeuwarden.

17. Bij zuk zulmen, bij zich zelven; de vorm van dit laatste woord is friesch; het gewone westfriesch heeft: bij him selm, het hindelooper: to him se_lm, het oud workummer: to him sa_lm; zie vs. 17 bl. 209 en vs. 17 van de vertaling in den tongval van Workum.

20. Iseliken medeliden, woordelijk: ijselijken medelijden, voor: zeer veel medelijden; zie vs. 16 bl. 328 op zoo noar greege.

Smokte, zoende; zie vs. 20 bl. 390 op smokte 'm.

25. Riige, rij.

27. Vedde, vette; zie vs. 15 bl. 402 op brochde.

30. Houren en snouren, hoeren en snoeren; zie vs. 13 bl. 197.

31. Ja, immers; zie vs. 31 bl. 395. Dit woordje, dat zekere ongekunstelde bevalligheid en zoetvloeiendheid aan de spreektaal verleent, verdiende nevens immers, ook in de nederlandsche schrijftaal opgenomen te worden. Sommigen zijn daarin reeds voorgegaan. Zoo schrijft Dr. G. Acker Stratingh, de geleerde schrijver van De aloude staat der Nederlanden, in zijn verhandeling over Het ommelander wapen, die in het VII^de deel van de Bijdragen tot de geschiedenis en oudheidkunde van de provincie Groningen voorkomt, aldaar op bl. 211: ‘Deze schrijver verstond ja, dit is duidelijk en reeds door mij opgemerkt, harten onder de elf figuren,’ enz.

In het tijdschrift De Navorscher, dl. XXI, komt ook een vertaling van de gelijkenis des verloornen zoons in den tongval der stad Groningen voor.