Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

[83. Het dorp Ulrum]

Het noordwestelijke gedeelte van Groningerland, de Zoltkamp, Ulrum, Eenrum, Baflo, Warffum, Uithuizen enz. bevattende, draagt den naam van Hunsingo, dat nog weer nader in de Marne, het westelijke deel en het Hoogeland, het oostelijke deel wordt onderscheiden, en is, even als het aangrenzende Fivelingo, door afstammelingen van de oude Friezen bewoond, die slechts weinig saksisch bloed in hun aderen hebben. De tongval van Hunsingo wijkt weer eenigszins van dien van Fivelingo af, en klinkt zoo mogelijk nog grover, harder en onaangenamer dan eenig anderen groninger tongval. De groninger eiklank voor 't nederlandsche ie en ee, die reeds in andere streken van Groningerland eenigszins naar de ai overhelt, wordt in Hunsingo en vooral in de Marne slecht weg als een harde ai uitgesproken, b.v. nait voor neit, niet; klaier voor kleier van kleider, kleederen, enz.

83. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van het dorp Ulrum.

Medegedeeld door den heer J.G. Busch Keiser, predikant te Ulrum. November 1870. (In nederlandsche spelling.)

11. Doar was 'rais 'n man dei twei zeuns hār.

[p. 412]

12. En de jonkste van heur zee tegen ziin voader: voader! geef mi het part van 't goud, dat mi toukomt. En hai dailde 't goud tusschen heur.

13. En nait lank 'r noa is de jonkste zeun, dou er alles bi 'nanner pakt hār, wegraisd noa 'n lānd dat hail wiid weg was en het doar ziin goud mit zwieren deur brocht.

14. En dou er alles kwiit was, kwam 'r groote hongersnood iin dat lānd en hai begunde gebrek te kriigen.

15. Dou gong er vort en vervougd 'er hom bi ain van de boeren van dei streek en dei stuurde hom op ziin lānd om op zwiinen te pāssen.

16. En hij wöl wel geern met zwiinen oet bak eten, moar gain ain wöl 't hom geven.

17. En dou er tot hom zulf komen was, zee er: houveul van miin voaders volk hem 'n overvloud van brood en ik starf van honger.

18. Ik zel opstoan en noa miin voader tougoan en 'k zel tegen hom zeggen: voader! ik heb mi bezunnigd an ons laiven Heer en an joe!

19. Ik bin nait meer weerd da' 'k joe zeun hait; neemt mi iin 't wark as ain van joe arbaiders.

20. En hai ston op en gong noa ziin voader tou. En dou er nog wiid weg was, zag ziin voader hom, kreeg bot medeliiden mit hom, luip op hom tou, völ hom om hāls en smökte hom.

21. En de zeun zee tegen hom: voader! ik heb mi bezunnigd an ons laiven Heer en an joe en ik bin 't nait meer weerd da 'k joe zeun hait.

22. Moar de voader zee tegen ziin warkvolk: bringt 't ovenstoans 't allerbeste pak klaier heer en trekt 't hom an en ducht hom 'n ring om vinger en skounen om vouten.

23. En hoalt 't vette kālf oet 't hok en slacht 't en loat ons eten en bliid wezen.

24. Om disse miin zeun was dood veur mi en nou is er weer levendig worren; hai was verloren en is weervonnen. En ze begunden bliid te wezen.

25. En ziin olste zeun was op 't lānd en dou dei dicht bi hoes kwam, heurde er heur zingen en dānsen.

[p. 413]

26. En dou er ain van 't volk bi zuk roupen hār, vroug er wat er doch wel te doun was.

27. En dei zee tegen hom: joen bruir is 't hoes komen en joen voader het 't vette kālf slacht, omdat er hom zond weer kregen het.

28. Moar hai wör niidig en wol nait in hoes kommen. Dou gong ziin voader noa hom tou en het hom d'r om beeden.

29. Moar hai zee tegen ziin voader: zich! ik dain joe nou zoo mennig joar en 'k heb nog nooit wat tegen joen zin doan en i hemm' mi nooit 'n luk bokje geven om mit miin vrunden rais plezaier te moaken.

30. Moar nou disse zeun van joe komen is, dei joen goud mit houren en snouren deur brocht het, nou hem' i veur hom 't vette kālf slacht.

31. En de voader zee tegen hom: kiind! dou bisse ja altiid bi mi en al wat ik heb hest doe ook!

32. Men most den plezairig en bliid wezen; om disse bruir van di was dood veur mi en nou is er weer levendig worren; hai was verloren en is weervonnen.

Aanteekeningen.

De oa klinkt tusschen o en a in, maar meest naar de o overhellende. De ā moet als een zuivere, onvolkomene a, maar eenigszins gerekt uitgesproken worden. De ö heeft de zelfde waarde als in 't hoogduitsch.

13. Er, hij; wordt afwisselende met hai gebruikt, even als in Friesland bewesten Lauwers en in Limburg er met hij of hi, en met heer of he afwisselt, en geheel volgens den zelfden regel.

'Nanner voor 'nander, einander, elkander; zie vs. 13 bl. 393.

16. Mit zwiinen oet bak, met de varkens uit den bak. Het lidwoord, eerst reeds, even als in 't friesch, verkort tot 'e, is uit deze uitdrukking verloren gegaan. Dit zelfde is het geval met de uitdrukkingen op zwiinen in vs. 15, om hāls in vs. 20 en om vinger en om vouten in vs. 22. De Groningerlanders maken op deze wijze hun harden en stootenden tongval nog onwelluidender en hortender.

17. Hem, hebben. Zie vs. 17 bl. 57 en vs. 12 bl. 332 op hen.

18. Zel, zal; zie vs. 18 bl. 410.

19. Iin, in; zie vs. 14 bl. 410 op iin.

20. Bot, erg, zeer veel.

[p. 414]

Smökte, zoende; zie vs. 20 bl. 390 op smokte 'm

22. T' ovenstoans, terstond, dadelijk.

Schounen om vouten; zie hier boven vs. 16 en vs. 22 bl. 411.

24. Om, verkorting van omdat, ook in Friesland gebruikelijk; want behoort in Hunsingo niet tot de volkstaal.

26. Zuk, zich; zie vs. 16 bl. 410 op zuk.

29. Zich, zie, overeenkomende met het friesche siuch, sjoch, en daarvan afkomstig, Men vergelijke vs. 29 bl. 168 op siuch. Behalve zich is te Ulrum ook wel, maar zelden, zai voor zie in gebruik.

Luk, klein; zie vs. 12 bl. 402.

30. Houren en snouren, zie vs. 13 bl. 197 op hoar'n un snoar'n.

31. Kiind, kind; zie vs. 31 bl. 411.

Ja, immers; zie vs. 31 bl. 404 op joa.