Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

[78. De stad Meppel]

78. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Meppel.

Medegedeeld door den heer H. Mulder, hoofdonderwijzer te Meppel. Juli 1870. (In nederlandsche spelling).

11. 'N zeker mense hadde twei zeuns.

12. En de jonkste van heur zee töt de væder: væder! geef mij miin pörsien van 't good, dat mij tokomp. En hij gaf 't um.

13. En 'n poosien doarnoa, doe de jonkste zeune alles bij mekæær hadde, is hij weg ereisd noa 'n heel vrömd laand, wiid weg, en hef doar alles deur ebracht.

14. En doe hij alles op hadde, kwam d'r 'n groote hongersnood in dat laand, en doe mus hij onger liden.

15. Nou gunk hij as knecht noa iene van die mensen in dat

[p. 389]

vrömde laand dienen, en doar mus hij op de zwiinen passen.

16. En hij vruug um wat zwiinevoer, moar hij kreeg 't neet.

17. En doe hij zich good bedachte, dacht hij an 't warkvolk van ziin væder, hoe dee volop hadden en hij niks.

18. En hij zee bij hum zöls: ik goa weer noa hoes to en dan za' 'k tegen miin væder zeggen: væder! ik hebbe groot kwoad edoan!

19. Ik bin 't neet meer eweerd, da' i mij oew zeune neumt; loat mij moar knecht bij oe wörden.

20. Doe gunk hij noa ziin væder en doe hij nog 'n heel ende van hoes was, zag ziin væder hum al en dee kreeg meeliiden met 'm en doe leup hij noa 'm to, völ 'm um ziin haals en smokte 'm.

21. En toe zee de zeune: væder! wat bin 'k 'n slechte zeune; ik bin neet meer eweerd da' 'k oew zeune iete.

22. De væder was blide dat hij ziin zeune weêr zag en zee tegen ziin knechten: hææl gou 'n zund'spak en loat 'm dat antrekken en geef 'm ook 'n rink an ziin vinger en nije schoonen.

23. En dan meu' i 't dikste kalf slachten en dan zu' we mit mekære êten en plezier ebben.

24. Want ik meende dat miin zeune dood was, moar hij lêêft weer; 'k adde nooit edacht da' 'k 'm weer zul zeen en 'k heb 'm weer evunden. En doe wæren ze heel bliide.

25. De oldste zeune was er neet bij en doe dee bij huus kwam, heurde hij dat allarm.

26. En doe vreug i an iene van de knechten: wat is 'r toch te doon?

27. En dee vertelde 'm dat ziin breur weer ekomen was en dat ze doa zoo bliide um wæren.

28. Moar hij werd er kwoad umme en wol neet in hoes goan en doe gunk ziin væder boeten deure en zee tegen um: och! kom d'r toch in!

29. Moar hij wol neet in hoes kommen en hij zee tegen ziin væder: kiik væder! ik hebbe oe nou al zoo lange edeend en hebbe altiid miin best edoan en i hebben mij nog nooit wat egeven um 's plezier te moaken met miin kameroads.

30. Moar miin breur, dee zoo slecht eleefd hef en dee al ziin goed d'r deur ebracht hef, dee wi' je alles wel geven.

[p. 390]

31. Doe zee de væder tegen de zeune: och, miin kiind! i kunt altiid bij mij bliiven en al wat ik hebbe is van oe.

32. Loat' wij toch bliide wêzen, want ik meende, dat oew breur dood was en dat i veur altiid verleuren was en zeet: hij is weer bij mij ekomen en 'k heb 'm weer evunden.

Aanteekeningen.

De ö heeft den zelfden (kortcn) klank als in het hoogduitsch; de æ klinkt blatende tusschen a en e midden in; de klank der oa ligt midden tusschen o en a in; ê klinkt als in 't fransch.

12. Pörsien, deel; zie vs. 12 bl. 352 op porsie.

13. Laand, land, even als aand of haand, hand, aals of haals, hals daansen, dansen, enz. komt ook in andere saksische en frankische tongvallen voor. Zie vs. 13 bl. 383, bl. 355 en bl. 335 op Sjaarpezèèl.

14. Onger, honger. De gewoonte om de h niet uit te spreken, die te Zwolle en verder in noordelijk Overijssel in zwang is, komt te Meppel en omstreken ook voor, ofschoon in veel geringere mate dan daar. Het is moeielijk of liever ondoenlijk om een regel aan te geven voor het al of niet uitspreken der h; sommige lieden, vooral uit den geringen stand en die weinig lezen of met vreemdelingen verkeeren, laten die letter meer achterwege dan anderen; dit hangt ook veel van de gewoonte des sprekers af. Het verkeerd noemen der h komt weinig voor.

18. Hoes, huis, geldt tegenwoordig te Meppel reeds voor verouderd en boersch; de nieuwere, meer steedsch saksische en friesche vorm huus is tegenwoordig te Meppel meest in gebruik.

19. Eweerd, waard, waardig; de toonlooze e, waarmede dit woord begint, dient als aanloop om de w gemakkelijker te kunnen uitspreken. Vergelijk den eveneens saksischen en ook frankischen vorm eweg op vs. 15 bl. 345.

20. Aals, haals, hals.

Smokte 'm, zoende hem, van smokken, zoenen dat ook in de friso-saksische dialecten van Groningerland voorkomt. Dit smokken en vooral het frequentativum er van, smokkelen, is echter ook in andere streken van Nederland, onder anderen in Friesland niet geheel onbekend, ofschoon men het daar weinig, of meest in scherts gebruikt. Zie vs. 20 bl. 293 op mukden.

21. Iete, hiete, hiet, heet.

22. Zund'spak, saamgetrokken uit zundagspak, zondagspak.

[p. 391]

25. Alarm, basterdwoord van 't fransche alarme, is overal in de volkstaal van Nederland in gebruik. Zie vs. 25 bl. 315 op allerm.

28. Boeten, tegenwoordig meest buten, buiten; zie vs. 18 hier boven.

31. Kiind, kind; zie vs. 31 bl. 383 en vs. 12 bl. 312 op wijnd.

De tongval van het vlek Hoogeveen is eigenlijk een van die tusschen-tongvallen, waardoor het westersche drenthsch in het oostersche overgaat. Maar bovendien is de hoogeveenster tongval nog bijzonder door het niet uitspreken en het verkeerd plaatsen der h, even als dit te Zwolle plaats vindt. Deze dwaze gewoonte, elders in Drenthe slechts weinig en in oostelijk en noordelijk Drenthe in 't geheel niet in gebruik, is te Hoogeveen sterk in zwang.