Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

[p. 350]

[71. Het dorp Soest]

Iets anders is het met den tongval die in het noordoostelijke deel van het Sticht, en wel in de dorpen Soest en Baarn en in het zoogenoemde Eemland, de dorpen Eemnes en Bunschoten bevattende, gesproken wordt. Deze tongval heeft nog veel oorspronkelijks en veel eigenaardigs tevens. In hoofdzaak komt de tongval van Soest en 't Eemland het meest overeen met dien van het aangrenzende Gooiland. De invloed van het friesch op dezen oorspronkelijk frankischen tongval kan duidelijk aangetoond worden. Het volk in deze landstreek schijnt trouwens, even als dat van sommige streken aan den gelderschen zeekant, althans ten deele van friesche afkomst te zijn; dit blijkt niet slechts uit den tongval, maar ook uit de kleederdracht der ingezetenen, vooral uit die der vrouwen, die er oorijzers dragen. ¹⁾

1) Zie mijn opstel Het oorijzer, voorkomende in De oude tijd, jaar gang 1871.

71. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van het dorp Soest.

Medegedeeld door den heer E. de Jong, hoofdonderwijzer te Soest. Januari 1871. (In nederlandsche spelling.)

11. 'N zeker mins had twee zoene.

12. En de jonkste van hullie zee teugen z'n voader: voader! geef min ming voaders porsie, dat min toekomt. En hi deilde hum 't goed.

13. En niet veul doage doarnoa, toen de jongste zoen alles bi mekoar vergoaderd had, is i weg ereisd in en veer land en doar hef i z'n goed deur ebrocht, in 'n overdoadig leven.

14 En toen i alles verteerd had, komt doar 'n groote hongersnood in dat land en hi begon gebrek te liën.

15. En hi ging heen en vervoegde z'n eigen bi een van burgers van dat land, om de varkes te weiën.

[p. 351]

16. En hi begeerde z'n buk te vullen met 't draf dat de varkes atten, moar geen mins gaf 't hum.

17. En toen hi tot z'n eigen kwam, zee hi: hoeveul arbeiërs van ming voader hebben overvleud van brood en ik vergoa van honger.

18. Ik zal opstoan en noar ming voader goan en ik zal teugen hum zeigen: voader! ik heb ezondigd teugen den hemel en teugen joe.

19. En ik bin niet meer weerd joe zoen eneumd te worden; moak ming as een van joe arbeiërs!

20. En toen stond i op en gong noar z'n voader. Moar toen i nog veer van hum was, zag z'n voader hum al en die werd zoo mit hum bewogen dat i hum om z'n hals viel en hum kuste.

21. En de zoen zee teugen hum: voader! ik heb ezondigd teugen den hemel en teugen joe en ik bin niet meer weerd joe zoen eneumd te worden.

22. Moar de voader zee teugen z'n knechte: bringt de beste kleere hier en doe hum die oan en geeft 'n ring oan z'n hand en skoene oan de beene.

23. En bringt 't gemeste kalf en slacht 't; loat ongs eeten en skik moaken!

24. Want deze ming zoen was dood en i is weer levend eworde; hi was verlore en i is evongen. En zi begonnen skik te moaken.

25. En z'n ouste zoen was in 't veld en toe die kwam en dicht bij 't hoes kwam, hoorde hi 't gesing en 't geroas.

26. En hi riep een van de knechte bi hum en vroeg wat dat mocht wezen.

27. En die zee teugen hum: joe breur is 't huus ekommen en joe voader het 't emeste kalf eslacht, omdat i hum ezongd weer 't huus ekregen het.

28. Moar hi werd vinnig en wou niet in huus kommen; doarom gong z'n voader noa buten en bad hum.

29. Moar hi zee teugen z'n voader: ik dien joe noeng zoo veul joaren en ik heb nog nooit joe gebod overtrooien en joe het ming nog nooit 'n bokki egeven, dat ik mit ming vrinden skik kon hebben.

30. Moar noe deze zoen van joe ekommen is, die joe goed mit

[p. 352]

hoeren deur ebrocht het, noeng het joe voor hum 't emeste kalf eslacht.

31. En hi zee teugen hum: kingd! ji bint altiid bi ming en al 't minge is van joe.

32. Me behoorde noe skik te moaken en bli te wezen, want deze breur van joe was dood en hi is weer levendig eworden; hi was verloren en hi is weerom.evongen.

Aanteekeningen.

De oa klinkt tusschen o en a in.

12. Ming, mijn, even als in vs. 19 ming, mij, in vs. 23 ongs, ons, in vs. 27 ezongd, gezond, en in vs. 31 kingd, kind. Deze ng die in de plaats van de nederlandsche n staat, moet volstrekt niet als twee afzonderlijke letters worden uitgesproken, maar integendeel als éen enkele letter, een weinig duidelijker dan de fransche n met den neusklank, b.v. in raison. De i van ming wordt wat langer aangehouden dan een gewone korte i, zoodat dit woord nagenoeg tusschen miin en ming in luidt. Deze uitspraak van n als ng was in vroegere tijden, in de 16^de en 17^de eeuw, ook in andere nederlandsche, vooral hollandsche boeretongvallen in gebruik. Ze komt thans ook nog in eenige neder-rijnsche tongvallen voor, zooals in den keulschen vooral en in den akenschen, in dien van de Frische Nehrung, even als in dien van Gooiland, Marken, Egmond, enz. in Holland.

Porsie, deel, basterdwoord van 't fransche portion, en in alle noord-nederlandsche tongvallen veelvuldig in gebruik.

22. Skoene oan de beene, schoenen aan de voeten; deze zonderlinge spreekwijze is in Holland zeer gebruikelijk. Zie vs. 22 van de vertaling in den tongval van Texel.

24. Evongen, gevonden; zie vs. 32 bl. 291, vs. 32 bl. 259 en vs. 32 bl. 255.

29. Noeng, nu, overeenkomende met het hoogduitsche nun en het scheveningsche en vlaardingsche non en nom. Zie over de g achter de n van 't oorspronkelijke noen, nun, de aanmerking op vs. 12 hier boven, en vs. 30 van de vertaling in den tongval van Scheveningen.

Overtrooien, overtreden; zie vs. 29 bl. 335.