Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

[44. De stad Emmerik]

De tongval van de stad Emmerik, even als die van Kleef en omstreken, met de stadjes Anholt, Kranenburg, Goch, Calcar en Rees tot Xanten en Wesel toe, is zoo zeer aan den tongval van de aangrenzende nederlandsche gedeelten van Gelderland en Limburg gelijk, dat een proeve van dien tongval, (even als dit ook met den tongval van het eiland Borkum het geval is, zie bl. 201) veel beter volgens de nederlandsche schrijfwijze dan volgens de hoogduitsche spelling kan geschreven worden.

44. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Emmerik.

Medegedeeld door den heer Derksen, rentmeester te Emmerik. November 1870. (In nederlandsche spelling.)

11. 'N mins had twee soons.

12. En de jongste van ön zei tegen zin vader: vader! geef min min kindsdeel. En hei deilde zin vermeugen met ön.

13. Noa weinige dage nam nou de jongste soon alles bei mekaar, trok eweg in 'n wid afgelege land en verkwiste doar zin vermeuge deur 'n liederlik leve.

[p. 242]

14. Moar doe hei alles vertäärd had, kwam d'r 'n groote hongersnood in dat land en hij begon gebrek te leie.

15. Nou ging hei heer en verdei zich bei 'n börger van dat land. Den stuurden 'm noa zinnen boerenhof öm de verkes te hujen.

16. En hei wönste dat hei zinnen boek moar met de bäst kon vulle, die de verkes vratte, moar geen mins gaf ze öm.

17. Doe kreeg hei noagedachte en zei: woe vööl daghuurders in min vaders huus hebben aovervloed aan brood en ik stärf hier van honger.

18. Ik wil min op 't pad begäve en noa min vader goan en tegen öm zegge: vader! ik heb min verzöndigd tege den hemel en tegen ou.

19. Ik bin niet meer wäärd ouw soon te hiete; hold min as een van ouw daghuurders.

20. En hei begaf zich op 't pad en giing noa zin vader. Moar doe hei d'r nog 'n heel end van af was, zag zin vader öm, en was aangedoan van medleie met öm; hei liep öm entäge, viel öm öm den hals en kusten öm.

21. De soon äwer sei tegen öm: vader! ik heb min verzöndigd tege den hemel en tegen ou; ik bin niet meer wäärd ouw soon te hiete.

22. Doe sprak de vader tege zin knechts: gauw! brengd öm 't beste kleed, trekt et öm aan en doed öm 'n ring aan zin hand en schoen' aan zin vuut'.

23. Brengd ook 't gemiste kalf hier noa toe en slacht et; dan wille wei äte en vreulik sin.

24. Want deze min soon was dood en hei is weer lävendig geworde; hei was verloare en hei is weer gevonde. En ze viingen aan 'n vreulike partei te holde.

25. Zin oldste soon äwer was op 't veld. Doe hei nou dicht bei huus kwam, heurde hei de moesiik en den dans.

26. Doe riep hei een van de knechts en vroeg öm wat dat was.

27. Den zei tegen öm: ouw bruur is gekomme en ouw vader häät 't gemiste kalf loate slachte ömdat hei öm gesond weergekrege häät.

28. Doe wier hei kwoad en wol niet in huus goan. Doaröm giing zin vader noa bute en viing aan öm binne te neuien.

[p. 243]

29. Moar hei antwoordde en sprak tege zin vader: ziet! ik dien ou zoo veul joar en 'k heb nooit ouw gebod aoverträäie, moar nog nooit hebt gei min eenen bok gegäve, dat ik met min vrinde 'n vreulike partei kon holde.

30. Nou äwer deze ouw soon, den zin vermeuge met de hoere verkwist häät, gekommen is, nou liet gei 't gemiste kalf veur öm slachte.

31. De vader äwer sprak tegen öm: min soon! gei bönt altoos bei min en al 't minne is 't ouwe.

32. Moar doar mos 'n vreulike partei geholde worde, ömdat dezen ouw bruur dood was en nou weer lävendig geworden is; ömdat hei verloare was en weer gevonden is.

Aanteekeningen.

De ä en de ö (korte eu), welke klanken men kwalijk in nederlandsche spelling kan afbeelden, moeten als in 't hoogduitsch worden uitgesproken. Overigens alles als in 't nederlandsch.

12. Zin, zijn; i in de woordjes zin, zijn, min, mijn, wid, wijd, enz. is niet de geslotene i van het nederlandsohe zin, binnen, enz. noch ook de opene, zuivere i die deze woordjes in vele nederduitsche tongvallen hebben, vooral in de nedersaksische, maar klinkt tusschen beiden in.

13. Eweg, weg, komt ook in de nederrijnsche tongvallen van Gelderland voor en in de limburgsche en brabantsche dialecten; de klemtoon valt op de tweede lettergreep; de eerste e is toonloos. Het nederrijnsche en limburgsche eweg komt overeen met het engelsche away.

15. Heer, heen.

Verdei, woordelijk: verdeed, verhuurde.

17. Doe kreeg hei noagedachte; men kan ook zeggen: hei begon te mimmere, hij begon te mijmeren.

29. Gei, gij; het geijkte nederlandsche gij, dat in de hollandsche, zeeuwsche, friesche en saksische tongvallen van Nederland niet voorkomt, en slechts tot de schrijftaal behoort, wordt aan den Neder-Rijn, zoowel als in Brabant en Vlaanderen nog in de volkstaal gebruikt. Voor hollandsche ooren verleent dit gei aan de volkstaal van deze landstreken een wonderlijke deftigheid.