Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

[9. De stad Nieuw-Brandenburg]

De volgende vertaling in den tongval van de mecklenburgsche

[p. 47]

stad Nieuw-Brandenburg, moet beschouwd worden als een proeve van het nederduitsch dat in Mecklenburg-Strelitz, zoowel als in de pruissische landstreek Uckermark wordt gesproken.

9. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Nieuw-Brandenburg.

Medegedeeld door den heer F. Boll Pastor te Nieuw-Brandenburg. November 1870. (In hoogduitsche spelling.)

11. Doar wass moal êns en mann, de hâr twe söäns.

12. Unn de jüngste vonn en sær to sinen vatter: vatter! giff mi datt dêl vonn de göder, datt mi tokümmpt. Unn de vatter dêlte en datt, vermöägen.

13. Noa ettlichen doagen namm de jüngst alls tosoamen unn reiste in ên fîrn land; doasülwst bröcht he all datt sinig dörch mit liderlich læwent.

14. Ass he nu alls verdoan hâr, kamm 'ne gefährlige hunger-snôd öäwer datt land unn he füng ôk an nôd to liden.

15. He güng dunn henn unn hüng sich an ênen von de lüde in dem lande unn de schickt em henn upp datt feld de schwîn to höden.

16. He hâr sich gîrn datt lîw stoppt mit schwînforer, öäwer kener gaff em datt.

17. Nu schlog he in sich unn sær: wo væle dagglöners hett mîn vatter, de allermeist ær brod hebben, unn ick möt hier vöär hunger ümkaomen!

18. Ick will mi uppmoaken unn to minen vatter goan unn will to em seggen: vatter ick heff mi versünnigt gegen den himmel unn gegen di.

19. Ick bünnt nich mihr wîrth datt ick dîn söän hete, moak mi ass enen vonn dine dagglöners!

20. Unn he moakte sich upp unn kamm to sinen vatter. Ass he nu noch 'n enn aff wass, sach de vatter em all unn he jammerte

[p. 48]

em; he lêp em entgegen, fêl em ümm den hals unn küsste em.

21. De söän öäwer sær to em: vatter! ick heff mî versünnigt gegen den himmel unn gegen di; ick bünn nich mihr wîrth, datt ick dîn söän hete.

22. De vatter öäwer sær to sîn knechts: bringt den allerbesten rock hær unn treckt em den ann, unn stæckt em 'nen ring an'n finger unn gæwt em schoh ann sine föte.

23. Unn hoalt 'n fettes kalf, schlachtet datt unn loat't uns æten unn lustig sinn.

24. Wîl diss mîn söän ass dôd wass unn he iss werrer læwendig worren: he wass verlûren unn iss werrer funnen. Unn se füngen an sich lustig to hollen.

25. De öllste söän äöwer wass upp 'n feld unn ass he noah to hûs kamm, hûrte he de musîk unn datt danzent.

26. Unn he ræp enen von de knechts unn frôg em, watt datt to bedüden hâr.

27. De sær to em: dîn brorer iss kaomen unn dîn vatter hett 'n fettes kalf schlacht't, datt he em gesund werrer hett.

28. Dunn würr he bossig unn wull nich rinner kaomen; unn de vatter kamm rût unn batt em.

29. He sær öäwer to 'n vatter: süh! so væle joahre dene ick di, unn hewwe mîn doag nich dîn gebott ääwertræden; unn mi hest du noch mîn læw' nich 'n zegenbuck gæwen, datt ick mit mine frün'n mi lustig hollen kunn!

30. Unn nu diss bengel kaomen is, de mit liderlich frugenslüd' sîn geld unn gôd dörchbröcht hett, hest du em 'n fettes kalf schlacht.

31. Doa sær de vatter to em: mîn söän, du büsst allweg bi mi unn all 't minig iss so gòd ass dîn.

32. Wie möten uns nu freugen unn froh sinn, wîl dîn brorer dôd wass unn werrer læwendig worren iss; he wass verlûren unn hett sich werrer fun'n.

Aanteekeningen.

De æ moet ongeveer als een hoogduitsche ä of ae of als een fransche ai in pair uitgesproken worden. De oa en ao klinken als op bl. 45 is gezeid. De klank öä is iets helderder dan de gewone hoogduitsche ö; zie op bl. 22 de åe. Waar in bovenstaande vertaling de klinkletter kort

[p. 49]

moet worden uitgesproken, is dit door verdubbeling van den volgenden medeklinker aangeduid, b.v. unn, datt, wass; terwijl een Λ boven den klinker te kennen geeft dat deze letter lang moet worden uitgesproken; b.v. êns als eens, hâr als haar, of liever als haa, dêl als deel, enz. De oa klinkt tusschen o en a in.

13. Læwent, leven, en in vs. 25 danzent, dansen. Ook in andere nedersaksische tongvallen komt deze vorm voor; zoo zeit men ook in Drenthe: ik heb het miin lèvent niet gezien; hij is ziin lèvent (of lævent) niet ziek geweest. Voor deze spreekwijze zeit men te Nieuw-Brandenburg: mîn of sîn lœw'; zie vs. 29 van die vertaling. Vergelijk ook in vs. 25 van de vertaling in den tongval van Bremen, de woorden: singende un dansende.

24 Werrer, voor 't oorspronkelijke wedder, weder, weêr, door de zachte uitspraak der d. Zie vs. 24 bl. 24.

25. Danzent; zie vs. 13, hierboven.

28. Bossig, toornig; van boos, böse.

Rinner, in, er in; zie vs. 28 bl. 17, 27, 36 en 40.

Zegenbuck, van het hoogduitsche Ziege, is niet zuiver neder-duitsch. Bovendien is het een dwaas woord en geeft letterlijk iets te kennen dat niet bestaat; want ziege, hier zege, zegen is een geit, capra, en buck is bok, hircus. Zegenbuck zou gezeid kunnen worden van een tweeslachtig dier, dat de kenmerkende eigenschappen van het mannelijke en vrouwelijke geslacht in éen lichaam vereenigd, vertoont, zooals die soms wel geboren worden; dus half geit, half bok is. Maar die beteekenis hecht het volk niet aan 't woord zegenbuck. Zonderling genoeg zeit men in Holland ook wel geitebok, dat volkomen het zelfde als zegenbuck en een even dwaas woord is. Zegenbuck en geitebok staat gèlijk met merriehengst, teefrekel, ooiram, koestier, enz. dat niemand zeit. Manwijf daarentegen is een goed woord voor virago.

31. Bengel, heeft hier een eenigszins andere beteekenis dan in het hollandsche spraakgebruik. In Holland noemt men een knaap die kattekwaad uitvoert, 'n bengel; maar iemand die handelt als den verlorenen zoon, zal niemand daar bengel noemen.

Frugenslüd', vrouwen, van fruge, frugge, dat in de meeste nedersaksische tongvallen voor vrouw in gebruik is, en lüd', lieden, luiden, dus eigenlijk vrouwlieden, komt overeen met het in Friesland zeer gebruikelijke froului, frouljue, en het vroului van vele hollandsche, het vrolie van vele brabantsche en vlaamsche tongvallen.

32. Werrer; zie vs. 24 hierboven.