Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

[6. De Altmark]

Het zuiverste en meest verspreide nederduitsch in Saksen is de tongval van de zoogenoemde Altmark, het noordelijke gedeelte der provincie, de omstreken van de steden Gardelegen, Salzwedel, Osterburg en Stendal. Het altmarker nederduitsch is een schoonen maar zwaren tongval, die de kenmerken van het echte nedersaksisch zuiver doet uitkomen en als type van de nedersaksisch-nederduitsche tongvallen kan gelden.

De tongval van de Altmark is in den laatsten tijd met eere bekend geworden door den grooten en in Duitschland met roem bekenden dichter W. Bornemann, die zijn schoonste verzen in het altmarker nederduitsch heeft geschreven. Een bloemlezing uit zijn altmarker gedichten vindt men in het Album plattdeutscher Dichtungen, Leipzig, 1869. Er bestaat ook een Wörterbuch der altmärkisch-plattdeutschen Mundart, van J.F. Danneil, Salzwedel, 1859.

De volgende proeve van het altmarker dialect is uit de zoogenoemde Jeggau of den omtrek van de stad Gardelegen.

6. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de Altmark.

Medegedeeld door den heer Dr. A. Schulz, Geheimer Begierungsrath te Maagdenburg. December 1870. (In hoogduitsche spelling.)

11. Een minsch hatt twee söähn.

12. De jüngst wollt gern fri wesen un sprack to siinen voader: voader! giff mi von unse göder so vöel rut as mi tokümmt. Un de voader gäf 't em.

13. Doa namm he siin geld un ging doa mett in een anner land un verbracht et in korte tiid.

14. As he nu dat siinigte verteert hatt un eene grote düerniss in det land kamm, musst he hunger un kummer liiden.

[p. 35]

15. Doa ging he hen un vermeethte sick bi eenen börger in dat land. De schickt em hen up 't feld de schwiine to högen.

16. As sick doa keen minsch um em kümmerte must he, um nich to verhungern, met de schwiine to soamen kaff fräten.

17. Doa kamm he to sick un sprack: miin voader hatt so vöhl daglöhners, de brodt öbernoog hebben un ick verdarw' in hunger.

18. Ick will upstoahn un werr to miin voader goahn un to em seggen: voader! ick heff mi so schlecht bedroagen!

19. Ick kann diin soahn nich mehr wesen; nimm mi öäberst to diinen daglöhner an.

20. Un as he dacht, däh he oak. As siin voader em koamen sah, leep he iligst up em los, feel em um den hals un gaff em eenen kuss.

21. De soahn öäberst sprack: voader! ick heff mi to schlecht bedroagen un kann diin soahn nich mehr wesen.

22. De voader öäberst reep siine knecht' un sprack: brengt det best kleed un treckt et em an, un gäff em eenen fingerring an sîine hand un schoohe an siine vööte.

23. Un brengt een gemäst kalf un schlacht dat; wi willn äten un freidig wesen.

24. Düss miin soahn was dod un he is wer lebig worr'n; he was verloarn un is werr funden. Un se weeren freidig.

25. As de öältst soahn von 't feld rinn kamm un dat singen un danzen hört,

26. reep be eenen knecht, wat denn los weer?

27. As de seggte, siin broader weer koamen un siin voader hatt ut freiden eene moahltiid annstellt,

28. ward he arg un wollt nich rinner goahn. Un as siin voader ruter kamm un em toreedte,

29. sprack he: ick heff so vöähle joahr bi di utholl'n un bin di ständig to willn west, - öäberst eenen buck häst du mi keen eenzig moahl gäben, dat ick met miine fründ' freidig wesen künnt.

30. Doa öäberst düsse soahn werr kümmt, de all siin geld verhurt un versoapen hät, doa häst du em een fett kalf schlacht.

31. Doa sprack siin voader to em: miin soahn! du bist alltiid bi mi un alls wat miin is, is ook diin.

[p. 36]

32. Du sast' nu ook freidig wesen; diin broader war dod un he is werr lebig worr'n; he was verloarn un is werr funden.

Aanteekeningen.

De oa klinkt tusschen o en a in; de öä als op bl. 22 van de åe is medegedeeld.

15. Vermeethte, verhuurde, is niet zuiver nederduitsch, maar het hoogduitsche vermiethete, op nedersaksische wijze uitgesproken.

20. Iligst, snel, is de nedersaksische uitspraak van het hoogduitsche eiligst.

23. Freidig, vroolijk, is niet zuiver nederduitsch, maar een verkeerde uitspraak van het hoogduitsche freudig.

28. Rinner en ruter, in en uit, of: er in en er uit; zie vs. 28 bl. 17 en 27.

29. Ständig, altijd, immer, steeds; komt overeen met het nederlandsche bestendig.