verantwoording
gebruikt exemplaar
exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1316 E 27
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een
diplomatische weergave van De tweede Gouden Eeuw van Bastiaan Willink uit 1998.
redactionele ingrepen
p. 239-254: de noten zijn bij de bijbehorende nootverwijzingen op de betreffende pagina's geplaatst. Op pagina 239 is daardoor het
woord ‘Noten’ komen te vervallen en op de daaropvolgende pagina's de titels van de hoofdstukken boven de noten.
Op verzoek van de auteur zijn de volgende wijzigingen doorgevoerd:
p. 12: werd → werden, ‘op de Dam werd tweehonderd’
p. 31: niet → om niet, ‘dat om niet aan de gemeente was overgedragen op voorwaarde dat’
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een
aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten
die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn
weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. 2, 18, 178, 180 en 260) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[pagina ongenummerd (p. 1)]
de tweede gouden eeuw
[pagina ongenummerd (p. 3)]
Bastiaan Willink
DE TWEEDE GOUDEN EEUW
Nederland en de Nobelprijzen voor natuurwetenschappen 1870-1940
1998 Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam
[pagina ongenummerd (p. 4)]
© 1998 Bastiaan Willink
Omslagontwerp Victor Levie
Omslagillustratie Katharina Behrend/Nederlands Fotoarchief, 1911 isbn 90 351 1942 8
Uitgeverij Bert Bakker is een onderdeel van Uitgeverij Prometheus
[pagina ongenummerd (p. 5)]
Inhoud
| Dankwoord 9 |
| Proloog. Nederlandse koppen boven het maaiveld 11 |
| |
| I | DE WEDERGEBOORTE VAN DE NEDERLANDSE NATUURWETENSCHAP
| 1 | de bloei van de nederlandse natuurwetenschap 19 |
| |
| 2 | bedoelde en onbedoelde gevolgen van onderwijshervormingen: de wet op het middelbaar onderwijs van 1863 24
| De take-off 24 |
| De hbs 27 |
| Hbs en cultureel klimaat 34 |
|
| |
| 3 | politiek gezwalk en de expansie van de universiteiten: de wet op het hoger onderwijs van 1876 37
| Liberale twijfels, krimp en groei van het hoger onderwijs 37 |
| Universitaire expansie en wetenschappelijk onderzoek 42 |
| Na de benoeming: het faseverschil tussen toenemende docenten- en studentenaantallen 47 |
| Laboratoria, wetenschappelijk front en kansen op een doorbraak 51 |
| Creatieve netwerken 54 |
[pagina 6]
| |
| Professionalisering, wetenschappelijke distinctie en sociale profilering 56 |
| Internationale faseverschillen in bloei en verval 61 |
|
|
| |
| II | PERSONEN EN PRESTATIES
| 4 | de eerste lichting nieuwe genieën 65
| Een selectieprobleem 65 |
| Van der Waals (1837-1923) 67
| Wet (Toestandsvergelijking) van Van der Waals 70 |
|
| De Vries (1848-1935) 75
| De Wet van de isotonische coëfficiënten 77 |
|
| Korteweg (1848-1941) 81
| De Korteweg-de Vries (KdV)-vergelijking 84 |
|
| Kapteyn (1851-1922) 88
|
| Beijerinck (1851-1931) 94
| De ontdekking van het tabaksmozaïekvirus 97 |
|
| Van 't Hoff (1852-1911) 98
| Pionier van de stereochemie 99 |
|
| Lorentz (1853-1928) 105
|
| Kamerlingh Onnes (1853-1926) 110
| Het vloeibaar maken van helium en de ontdekking van de supergeleiding 113 |
|
| Dubois (1858-1940) 115
| De ontdekking van Pithecanthropus erectus 118 |
|
| Eijkman (1858-1930) 120
| De ontdekking van vitamine B 121 |
|
| Einthoven (1860-1927) 124
| Elektrocardiogram en snaargalvanometer 125 |
|
|
| |
| 5 | opvolgers en vernieuwers 129
| Van pioniers naar leerlingen 129 |
| Zeeman (1865-1943) 131
|
[pagina 7]
| |
| De Sitter (1872-1934) 136
|
| Pannekoek (1873-1960) 140
| Pionier van de astrofysica 142 |
|
| Brouwer (1881-1966) 144
| Brouwers dekpuntsstelling 149 |
|
| Vening Meinesz (1887-1966) 153
| Geofysische onderzeebootreizen met de K ii, K xiii en K xviii 154 |
|
| Zernike (1888-1966) 157
| De fasecontrastmicroscoop 158 |
|
| Kramers (1894-1952) 161
| Van Lorentz via Bohr tot Heisenberg: de dispersierelaties 163 |
|
| Heyting (1898-1980) 167
| De formele regels van de intuïtionistische logica 167 |
|
| Oort (1900-1992) 171
| Het melkwegstelsel van Oort 173 |
|
|
|
| |
| III UITSTRALING
| 6 | culturele invloed 181
| Bloei: meer dan bètabloei 181 |
| Ambities en talenten: over familieleden van toponderzoekers 182 |
| Een nevenactiviteit: Brouwer, Mannoury en de significa 186 |
| Kohnstamm (1875-1951): van fysicus tot filosoof en pedagoog 191 |
| Een nieuwe discipline uit de bètahoek: Tinbergen, Koopmans en de econometrie 194 |
|
| |
| 7 | industriële vernieuwing 199
| De late start van de Nederlandse science-based industrie 199 |
[pagina 8]
| |
| Beoogde effecten van de wet van 1863: de Polytechnische School en de industriële pioniers van Gist- en Spiritusfabriek en Heemaf 200 |
| Een herontdekking: Ornstein en de Utrechtse productie van industriële onderzoekers 204 |
| Gerard Philips, Gilles Holst en het ontstaan van Philips' Natuurkundig Laboratorium 209 |
|
| |
| 8 | van gouden naar zilveren eeuw? 219
| De Nederlandse bètawetenschap voor en na de Tweede Wereldoorlog 219 |
| Gelijkheidsdenken en kwaliteitsdenken 225 |
| Is Nederland op weg naar nieuwe Nobelprijzen? 229 |
|
|
| |
| Epiloog. Kunnen wij iets leren van het vorige fin de siècle? 236 |
| Illustratieverantwoording 238 |
| Noten 239 |
| Personenregister 255 |
Auteursrechtelijk beschermd