Bedevaart naar Jerusalem in 1525

Nv hebt ghij ghehoort ons avontuer mits datter an cleven mach van Delft off tot dese heilige stadt van Koelen toe. Nv wil ic ons voorts verclaren onse avontuer ende tribulatie van Koelen off tot die alre vermaertste coopstadt Veneetgien toe.

Didt altemael overgheslegen hebben wij mit ons neghen broeders aenbeten, alsoe hem Rauwert allertz. van amsterdam bij ons ghevoecht hadde ende sijn desen .iiij. dach in mey ghelijck te scheep ghegaen ende ghevaren den rijn

[p. 10]

op van koelen .iiij. milen tot bon aldaer wij quamen des avonts op .vi. uren een weynich aldaer vertovende sijn mit onse selfde schip noch een mijl voorts ghevaren tot een derp ghehieten Rilum ende bleven al hyer desen avont tot tsmerghens .viij. uren toe den .v. dach van mey ende vueren voorts tot Andernaken toe ende sijn .vi. milen van bon, aldaer wij gecomen sijn omtrent .iij. uren namiddaech ende besaghen dese stadt Ende terstont wederom tscheep ende vueren na Covelens twellic sijn .iij. milen van tandernaken ende aldaer maeckten wij desen avont guet tcyer. Item Des tsmerghens op gestaen misse ghehoort ende voorts ghevaren tot bubbert twellick sijn .iij. milen van covelens Ende tusschen weghen lyepen wij op ende passeerden doer een schone valey al mit note bomen Ende daer staet den stuel in ghemetst op .xiiij. pilaernen ende men climpt daer op mit enyghe trappen ende is die plaetse daer die keyser sijn possessie vanden rijn ontfanckt. ende ghinghen doer een stedekijn ghehieten rensche ende is van buyten schoen om syen ende wel bemuert mer van binnen isset een lelick nest. Ende aldaer dranck ic ten besten rijnsgh wijn, die ick oyt mijn daghen ghesach ofte gheproofden ende was ghezoden gheluy als was ende alsoe zuet als offet bastert hadde gheweest ende costen die qwaert voer .iij. stuvers. Item Daer legghen opten rijn veel starcke slootkijns ende veel suverlike stedekijns, want alle die huysen sijn ghedeckt mitt schaelgien ende properlike bemuert, mer van binnen sijnt al leelike nestkijns. dese avont gecomen tot binghe ende sijn twee milen van bubbert alder wij desen nacht bleven. Ende den .vij. dach van mey ende was sonnendach, tsmerghens misse ghehoort ende voorts gevaren na mens ende quamen desen avont in een derp tusschen achten ende negenen, aldaer wij ghaerne herberghe ghehadt hadden, mer en kunsten daer gheen crijghen, overmits datter wel .iij.

[p. 11]

dusent bueren lutheranen verghadert waren, alsoe dat wij noch voorts quamen een mijl weechs noch tot een derp aldaer wij noch efter gheen herberghe en konste ghecrighen, Alsoe dat wij noch voorts lyepen op .ij. milen nae mens, in een stedekijn ghehieten elffel aldaer wij desen Avont bleven ende maeckten guet tcyer vant selfde wij ghecrighen konden Ende hoorden desen avont als wij noch waren wandelende veel gherufts van trommelen ende gheschyet van busschen Alsoe dat wij in dusende beraden waren ofte wij desen nacht ons wilden berghen onder dat choorn ofte vijnghaert Mer avontuerdent vast ende sijn gecomen als voer tot Elffel Ende des anderen daghes den .viij. dach van mey ende voorts gevaren ende gecomen voer die middach tot mens, twellick sijn tien milen van bubbert ende hebben onse middach mael binnen mens gedaen, ende sijn altehants voorts gevaren van mens .iij. milen tot openen aldaer wij desen avont bleven ende maeckten aldaer guet tcyer Ende den .ix. dach in mey op ghestaen, misse ghehoort ende een waghen ghehuyert ende voorts gereden .iiij. milen tot Worms aldaer wij wat aenbeten Ende terstont soe ghinghen wij wederomme te waghen ende reden .vi. milen tot spiers aldaer wij desen nacht ghelogieert waren in die kanne. Item Des smergens den .x. dach in mey vrooch op ghestaen ende ghinghen mitten opghanck der poorten tot bruyzel in zwaven, twellick sijn drie grote milen weechs, wel ghemeten, ende aldaer en muchten wij niet in mer musten aldaer buyten omme passeren om die lutheranen wil ende ghinghen voorts noch een grote mile wel ghemeten, onser well drie milen, tot bretten Aldaer en muchten wij efter oock niet in, mer wij deden grote naersticheit om in te comen alsoe wij seer vermuet waren ende oeck beanxt waren want ons gheseit werden als datter wel sijt ende wijt verstroyt

[p. 12]

laghen drie hondert duysent man Ende wij lyeten die schout van der stat ter poorten comen ende spraken alsoe mit hem als dat wij int stadt ghelaten worden, aldaer wij desen nacht rusten ende maeckten guet tcyer. Item Den .xi. dach van mey sijn wij tsmerghens ghereyst van bretten .ij. grote milen tot vaynge. Nota. Dese tijt ghenakede ons enen groten swaren last. Soe waneer wij ghenakede dat cloester van muelborn twellick die paulijnen ofte bueren in hadden, alsoe sijt daer al ontwee ghesmeten hadden ende daer toe die monken verjaecht hadden, ghenakende dat busch Soe werden wij gheschwt van drie paulinen ofte lutheranen, wel ghewapent, op gheseten te paerde, ons vlijtelijken examineerende waer onse reyse lach, ende want wij hoer guedertierliken antwoorden ten heilighen grave, soe lieten sij ons doer passeren mer achtervolghden ons wel ten halve busschaetgie toe Ende als wij nv buyten die busschaetgie quamen, soe passeerden wij over een grote wueste hey, op welke hey ons an quamen ghedronghen als hongherighe wulven, wel over de .xl. bueren lutheranen en hyelden ons aldaer stille staende, ons examinerende mit veel woerden ende hyelden wel tot drie reysen toe ghemeyn ende wij en wisten niet sij en souden ons afsetten Wij smeeckten ende baden altijts mit sachten woorden, segghende altijts dat wij van horen dinghen niet en wisten, mer wilden sonder vertreck strack doer na veeneetgien ende voorts ten heiligen ghrave, ende waert bij alsoe dat wij anders voer hadden, wij waren te vreden mit haer te rijden waer sij wilden, wij wilden ons ghaerne laten besoken van boven tot beneden, alsoe dat wij wt dese woorden wt horen handen gecomen sijn, behoudeliker dat wij hem enen drinck penninck ghaven ende droncken oock alle onse wijn wt ende sij ontnamen ons een busche ende enen schonen deghen ende passeerden ende sijn in deser manieren haesteliken voorts

[p. 13]

ghereden tot Canstat ende aldaer desen avont guet tcyer gemaeckt. Item Den .xij. dach van mey voorts ghereden van canstat een grote mile tot Esselinghe aldaer wij wat ontbeten ende wij ghinghen voorts te vuet van esselinghe drie grote milen tot gheppinghe ende dat mit leytsluyden, alsoet seer sorgheliken was om die weghen te ghebruyken, want als wij quamen recht teghens een busschaetgie hoorden wij alten groten hoop volcks te paerde ende te vuet Nota. Daer quamender drie te paerde wt dat bussche na ons toe stoten, mer alsoe onse leytsluyden ons verantwoorden, beschermende mit woerden Soe sijn sij dat busche wederom in ghereden, anders hadden wij weder om op en nyuwe alle dien hoop op onsen hals ghehadt. In deser manieren vast beanxt en besorrighet voorts ghegaen ende gecomen tot gheppinghe Soe en wilde men ons in die stadt niet hebben, mer musten buyten omme ghaen ende sijn noch een grote halfe mijle voorts muede ghepasseert ende aldaer ghebleven desen avont. Item Den .xiij. dach in mey, ende was sinte servaes dach, haesten wij ons vrooch te drie uren wt dese kaerls huus, twellick wij lichteliken deden, want ons haer was guet te reynyghen van die pluymen, want onse legherstadt dat stroe ende alsoe ons legherstadt was, alsoe hadde onse maeltijt des avonts oeck gheweest. wij hadden desen avont qualiken te eten ende eene quade legher ende dat boven al tquaetste was, soe hadden wij een quaet kaerl tot een waert. Wij lyeten daer nochtans ghelts ghenooch. Ende sijn desen merghenstont voorts gegaen tot gheiselinghe twellick .ij. grote milen sijn van gheppinghe ende is een starck nest, hyer en muchten wij oock niet in mer ghinghen buyten om .iij. milen tot Olms mer deden onse middachmael tot oosbrinck ende quamen desen avont omtrent .vij. uren tot Olms ende werden bescreven te ghaen in een schone machtighe herberghe in die Croone, Ende wij

[p. 14]

saghen aldaer vleysch rechten desen saterdaeghs avonts ter tafelen al haddet gheweest sonnendach, daer wij ons alleghader of verwonderden, mer wij en woude gheen vleysch hebben, ons werden visch ghebracht, Desen avont als wij quamen tot Olms, saghen wij ter sij of op ghaen enen groten roeck, ons werde des anderen daghes gheseit, dat daer wel verslagen waren wel .xij^c. bueren lutheranen. Item Den .xiiij. dach in mey des merghens vrooch op ghestaen ende ter kercken gheghaen misse ghehoort Soe besaghen wij dese schone kercke. Nota. Wij saghen oeck op dat kerrick hoff onsen heer int hoofkijn, ghemaeckt al van hert steen seer costeliken nae tleven ende overdeckt mit een schoene wtghehouden tabernakel van harde steen seer costeliken Ende mits desen datte hertooch van beijeren soe veel lutheranen ter neder hadde ghetoghen, als ick vlus verhaelt hebbe Soe sijn wij voorts gheghaen van olms, wt dese starcke schone stat .vi. grote milen, tot memminghen mer en muchtens desen avont niet in ghaen, alsoe dat wij een mijl op dese sijde bleven ende des anderen daghes stonden wij vrooch op ende quamen tot memminghen Aldaer wij ontbeten ende druncken byer twellick ons een vernyewinck was Als wij nv guet tcyer gemaeckt hadden, soe sijn wij wt die stede van memminghe gheghaen omtrent .viij. uren op een mile na kempen ende reden desen avont voort binnen kempen ende sijn .iiij. milen van memminghen Dit was den .xv. dach in mey ende waren desen nacht ghelogieert in die clocke. Item Opten .xvi. dach van mey sijn wij ghegaen van kempen .ij. milen tot nestelbanck.