|
| |
| |
| |
Bedevaart naar Jerusalem, volbracht en beschreven in het jaar 1525,
door Meester Arent Willemsz., barbier tot Delft in Hollant.
Hier beghint die alre hoechste ende alre heilichste pellegrummaetgie van die alre heilichste stat van Iherusalem. Beghinnende van Delft off van stede tot stede van mile tot mile etc.
Ic meester Arent willemsz. barbier tot delft, sall verclaren in dit teghenswoerdige boock bij gratie des almachtighen gods, hoe ende in wat manieren ic mit mijn gheselschappe dese alre heilichste reyse beghonnen ende volleyndt hebbe mits verclaringhe van veel vreemdicheiden Ende sal sonder lanck tracteeren van die alre vroomste coopstadt van veneetgien haer circunstancien mit veel vreemdicheiden. Daer na hoe ende in wat manieren wij overdracht gemaeckt hebben mitten dolphijn om tscheep te gheraken, Voorts hoe ende in wat manieren wij tzeil ghegaen sijn Ende ghezeilt tot in die haven van Jaffa toe. Item Voerts sal ic verclaren bij hulpe ende gratie van christo ihesu ghebenedijt ende sijn ghebenedide moeder maria Ende tot lof ende eerwaerdicheyt alle dat hemelsche
| |
| |
heer, sancten ende sanctinnen, maertelaren ende maertelaerinnen, comfessoren, maechden ende weduwen Hoe ende in wat manieren wij betreden hebben dat heilige lant, mits declaratie van veel heilighe plaetsen daer onsen heer ihesus ghebenedijt onser alre salicheyt ghewracht heeft in die alre heilichste stede van iherusalem, bethleem binnen ende buyten rondts omme, welke visenteringhe ofte versokinghe ic stellen ende concluderen sal in acht sonderlanghe processien mits andere vreemdicheiden daer toe. Tot instructie ende devotie alle peregrinen die daer dese heilige plaetsen versocht hebben ofte noch intenderen te versoken, twellick nut ende profiteliken sijn sal, als ghij horen sult int vervolch des teghenswoordigen boocks Opdat een yghelick ter herten nemen sal die plaetsen, daer onse ghesontmaker Christus ihesus gebenedijt, die groete wonderlickheit ghewracht heeft, ons alder sonden ghedraghen heeft, als wij al verloren waren verlost heeft, mits sijn duerbare preciose bloet sturdende mildeliken an die ghalghe des cruces opten heiligen berch van Calvarien opten gueden vrijdach Addoravimus in loco vbi steterunt pedes eius, wyens heilige plaetsen wij betreden hebben ende aenghebeden hebben, sijn wij daerom wel schuldich ter herten te nemen, dat bittere lijden Christi ihesu ghebenedijt, Ja meer salt ons gheeyst worden, dan of wij dat heilige lant niet betreden en hadden, ergo faciamus nunc quod velimus fecisse tunc. Om nu tot beghinsel te raken deser heiligher pellegrummaetgie Soe sult ghi weten als datmen schreeff van ons heren gheboorten Anno M. Vc. ende .XXV. den .XXVI. van aprill. sij ic meester Arent willemsz. barbier des tsmerghens opghestaen, misse ghehoert ende daer na een kurte poose ontbeten ende ben op VI. uren wt der stede van delft ghereyst mit meester Gherbrant vechterz. priester van haerlem, Willem cornelisz. boll van haerlem Ende Meester Adriaen barthel- | |
| |
meusz. van Alckmaer etc. Item Inden eersten van Delft twee milen tot rotterdam, van Rotterdam drie milen tot dordrecht, Van Dordrecht desen avont tot .VI. uren tscheep ghegaen, mer hadden guet tzcier ghemaeckt tot dordrecht inden hollantschen tuyn Ende daer na desen avont, op .VI. uren als voer (verhaelt) is, mit ons oeck te schepe ghegaen enen Heer Jan govertz. van gorcum ende te samen ghereyst van Dordrecht .V. milen totten ouden busche te water, Voorts ghereden te waghen vanden ouden bussche .iij. milen tot berghen etc. Nota. Mer als wij quamen bij rosendael saghen wij twee snaphanen an comen stoten te paerde ende een te vuet, niet weetende wat haer begheerten was, mer dwers nae ons comende rijdende, ghemerckt ons ghereet in die weer, wacker ende dapper, een yghelijke mit sijn gheweer, sijn sij van ons ghebleven, godt hebbe loff. ende sijn gecomen te berghen des smerghens te .vij. uren desen .xxvij. dach van april. Aldaer misse ghehoort, daer nae guet tzcyer ghemaeckt in die drie haringhen op die haven tot nae middaech toe Soe sijn wij ter eenre uren tscheep ghegaen ende ghezeylt van berghen .vj. milen tot Antwerpen ende aldaer gecomen op .ix. uren inden avont ende ghinghen ter herberghe in die seep keethel ende maeckten aldaer guet tzcyer, sonder myn en ghinck gheen vroechde over dat hert ende was al qualiken ghestelt. Des anderen daghes vrooch opgestaen, misse ghehoort ende onse ghelt ghestelt ter bancke ende alsoe die banckyer te veel hebben wilden, soe en leyden wij oock niet veel ter bancke, Want wij musten gheven voer een ducaet .xlvj. stuvers, ende wij bleven desen dach al binnen, Mer des merghens den .xxix. aprilis vrooch misse ghehoort ende gereden wt Antwerpen .viiij. milen tot diest ende waren nu mit ons achten, alsoe hem bij ons ghevoecht hadde Willem hermanz. ramp van haerlem, Pieter aertz. in die meremin tot dordrecht ende
| |
| |
Dirck Jacopz. vander goude Ende quamen eerst tot lier, van lyer tot berloe aldaer wij ghelijck ontbeten ende van stonden an voorts ghereden ende sijn ghecomen desen avont binnen diest te .ix. uren ende ghinghen ter herberghe in die wildeman. Mer alsoe ic een ooms soen hadde daer buyten, die pater van die Cathuysers (was) Soe (ben) ic daer gheghaen mit enen Heer Jan govertz. van gorcum, aldaer wij desen avont guet tzcyer maeckten ende werden wel ghetrackteert. Ende des anderen daghes sonnendach ende was den lesten dach van april sijn wij tsmerghens vroech opghestaen ende misse ghehoort ende voorts ghereden van diest .iij. milen tot hasselt, aldaer wij ons middach mael deden in die vallick ende sijn voorts ghereden .iiij. milen tot Maestricht ende sijn ghelogieert gheweest desen nacht inden ghulden rinck, staende an die kerrick daer sinte servaes rust, welke kercke all ghedeckt is mit loot. Item Den eersten dach van mey sijn wij vrooch op ghestaen ende naede wij misse ghehoort hadden in sinte Servaes kerricke Soe werden ons veel schoender reliquien getoent in manieren na ghescreven. Nota. Inden eersten sijn wij gecomen op dat hooge choor in een camer staende neffens den hoghen outaer, aldaer ons vertoent wert eenen wonderliken slotel, seer vreemt gefaetzioneert, alsoe dat gheen cunstenaer ter aerden en kan beghrijpen van wat materien hij ghemaeckt is. alsmen ons seide soe is dit den slotel die den heiligen bischop sinte servatius ghebracht is gheweest na sinte pieters doot. Item ons werden vertoont sijnen bischop staff Ende sijnen palster daer hij te iherusalem mede gheweest Ende is wt der aerden ghespronghen een schoen fonteyn mits dat sinte servatius gheslaghen heeft mitte voerscreven stave inder aerden. Item Noch soe werden ons vertoont die coppe daer sinte servaes wt plach te drincken, wt welke coppe veel menschen wt ghesontheit vercreghen hebben ende wij droncken
| |
| |
wt desen cop. Item Voorts wederomme gedescendeert vanden hoghen chore in een ander Cappelle In welke Cappelle nyemant sonder oorlof in en moet ghaen van die doom heren, alsoe dat wij van eenen doom here daer inghebracht worden, Die contifeor deo celi las in manieren of hij te misse gegaen soude hebben Ende in deser manieren soe werden ons dese naghescreven reliquien ghetoent. Item Inden eersten dat hooft van sinte servatius, vercyert mit veel costeliker gesteenten, bijsonder enen zmaragdt daer maximianus den keyser doen hij leefde voer (vacat) drie dusent guldens. Item Noch soe werden ons vertoent sijn daghelickse kelcke ende heilichdaeghse kelcke daer hij misse mede plach te doen, mer waren van seer cleyne prijse. Item Noch saghen wij den outaersteen daer hij op plach misse te lesen als hij yeverts reysde. Item Noch ghesyen enen schonen arcke die ghevonden is gheweest inder aerden aldaer in besloten laghen sinte servaes cleyderen mit sijn bischop staff palster outaersteen kelcken etc. welken arck inder aerden verburghen hadde ghelegen drie hondert jaren ende men en vertoent dese cleyderen niet dan om te seven jaren eens, ende waren in een secrete plaetse besloten alsoe dat wijse niet syen en muchten. Item Noch soe saghen wij ons lyef vrouwen melck Ende een stuck van ons heren rock. Nota. Een monstrantie vercyert mit ons lief vrouwen haer ende sinte iohan evangelist Een stuck vanden arck noe Een stuck van sinte maria magdalenen hoeft Ende den gheheelen arm van sinte thomas te weten den rechteren arm daer hij die wonden ons heren mede tasten op den berch van syon ende meer ander reliquien die ic niet en schrijff. Item Mits desen sijn wij voorts ghereden wt die stadt van maestricht dese meydach ende aten rijpe kersen Ende sijn voorts ghereden twee grote milen weechs tot ghulpen berch twellic een moortkuyl is daer alle schorlunen ende rabauwen in onthouden sijn.
| |
| |
Ende hyer werden wij ghewaerschuwet van een coopman van Aken als dat wij wel voer ons syen souden want wij verwacht worden boven opten berch van die snaphanen ende die selfde snaphanen wel wisten als dat wij ten heilighen grave wilden Ende op dat sij ons gheweldich mochten worden onversyens Soe hyelden sijt al op desen berch soe watter van aken quam ofte derwerder wilde. Mer overmits dat langhe vertoven binnen maestricht om dat heilichdom te syen ende voorts dat wij langhe toefden int derp mits het aenbijten ende boven al dese waerschuwinghe des Coopmans Soe bleven wij alsoe vertovende, als dattet die snaphanen te langhe viel, alsoe dat sij wt onverduldicheyt die schamele wichteren lyeten lopen, mits dat sij hoer ghelt benamen ende sloghense wel ende beth toe. Als nu dit gheschiet was, hebben wij ons selven tot die reyse ghestelt, mit ons nemende om ene propere penninck omtrent .xxx. man die ons bijstonden ende ghinghen ghelijck mit ons gheweer inder oorden wel ghewapent ende voersyen van schut. Dese snaphanen dit syende quamen ons wel omtrent mer en stieten ons niet an Alsoe dat wij ongheschent van ghulpenberch twee groote milen voorts gecomen sijn in die stadt van aken omtrent twee uren na die noene ende sijn ter herberge gheghaen in den ghulden Arenth ende deden aldaer onse leytzluyden guet tcyer, mits hoer op tellende hoer bedinckt loon. Nota. Hyer na sijn wij gegaen in der kercken visenterende die moeder goods, die voel versochs heeft bijsondere van die honghersche die wij daer voel saghen comen mit groten hoopen. Item Voorts wel doersien dese stede ende sijn gecomen buyten an die stadt in een derp gheleghen an die zuytzijde aldaer wij saghen een wonderlick regiement van stoven. Item Wij saghen enen groten vierkanten puth ronts om mit houten tralyen besloten Ende heeft hoer conduyten lopende seer vreemdt tot alle die stoven in die huysen
| |
| |
daer rondts om legghende Ende dit water is syedent heet alsoe dat ghij die hette niet verdraghen en moecht instekende uwen vingher Ende is altijts even heet winters ende des somers. Gheen doctoor ter werlt en kan gronderen van waen dat hete water sijnen oorspronck off heeft, het docht mijn soe vreemt te sijn ick waende het wt der hellen coomt. Mits desen wederomme ghekeert inder stadt ende sijn ghecomen oppet stathuus ende is die plaetse daer die keyser altijts sijn croon ontfanckt, dits een overschoen regiement. Onder alsoe spraken wij mit die heren van die stadt begherende van hoer beschermt te werden mit alsoedanighe trosluyden, daer wij mede gheleyet muchten werden tot kolen toe op onse costen, ende verhaelden hoer onse tribulatie die wij desen dach gheleden hadden van sekere snaphanen Kerskijn van koelen, Peterkijn van ghelre ende Heynkijn van Aken, Alsoe dat wt desen die burgemeesters van aken, angemerckt dat wij ten heiligen grave wilden, ons voersyen hebben van acht cloocker mannen, wel ghewapent mit gheschut, twee te paerde ende ses te vuet ende wij waren oock onder ons achten wel ghestelt mit twe ruers Ende daer voechden hem mit ons noch veel gueder mannen, die oock te koelen wilden ende waren beducht voer dese snaphanen. Ende alshet nv dynsdach gheworden was, den derden dach in mey, soe sijn mit ene fraye eerst ghaen versoken dat rijck goods, mits gruetende die mueder goods Ende alsoe ons selver ghestelt van stonden an inder oorden Soe drae wij quamen buyten die poorten van aken want wij van stonden an die snaphanen wederom int oogh hadden ende traden stouteliken an, drie dick ende wel ghewapent, een fray op gheseten te paerde voor ons ende noch een te paerde achter ons ende reysden buyten dueren om, kyesende den naesten wech. ic hadde wel willen versoeken die moeder sinte Anna, mer den tijt en was alsoe voer ons nv niet
| |
| |
gheleghen, aldus must ic patientie hebben, het was dijnsdach ende alle dijnsdach wert haer heilighe hooft ghetoent. Ende sijn mits desen vast voorts gegaen ende die sommighe ghevaren die muede waren Ende comende ter plaetsen daer wij ontbeten, quamen die snaphanen ter naester doere ende setten hoer ghalavien ofte lancien voer die doere om ons te vervaren, ende wij deden onse leytsluyden guede cyer ende maeckten selver oock enen gueden muet ende als nv soe hadden wij ghereden .iiij. milen van Aken Ende althehants sloghen wij voorts op reyse Ende die snaphanen waren soe ras op die benen als wij Sij quamen well rondts om, om ons laverende, mer ons wel doersyende, ons gheweer, onse ordonantie, en dorsten ons niet bestoken mer altijts waren sij ons int oogh. Item In deser manieren voorts gheprocedeert mit groten anxte ende den ouden avont beghonde te ghenaken, alsoe wanter gheen herberghen buyten an Colen en staen Soe sonden wij een paert voer henen, om die poort op te houden Ende die snaphanen hopende als dat wij niet in kolen en soude moghen comen Soe hebben sij hem noch gheopenbaert als wij die stadt van colen ghenaeckten, mer die macht goods heeft ons beschermt desen dach ende sijn desen avont op .ix. uren in die stadt van Colen gecomen ende sijn ghelijck ter herberghe ghegaen in die wildeman ende deden onse leytsluyden guet cyer. Item Des anderen daghes stonden wij vrooch op ende betaelden onse ghesellen tot omtrent .xvj. rijnsguldens toe Ende desen dach bleeven wij al tot koelen ende ghinghen in een ander herberghe opten rijn in den ekelboome Ende ghinghen ad virgines ende werden in die heilichdomse cappelle ghelaten aldaer ons wonderlijke veel schoenre heilichdoms werden ghetoent, alsoe dat mijn die schoenheit ende veelheit niet mogheliken en is om wt te scriven. Item Inden eersten soe wert ons vertoent dat hooft van
| |
| |
die heilige maghet wrsula Noch ghebeent van haren rechteren arme. Item Noch soe wert ons vertoont enen rinck ende hebse an mijn hant ghehadt, welken rinck die heilige maghet wrsula an haren vingher ontfinck van haren brudeghum conanus. Item Noch dat hooft van een heilich bischop tot bazel. Item Noch veel hoofden van sinte wrsulen gheselschap op welke hoofden wij merkelike saghen leggen gheronnen bluet Ende enyghe hoofden hadden noch schoen haer seer suverliken ende gheluy. Item dat hooft van conanus des brudeghums wrsule. Item Noch soe werden ons vertoont een van die ses kruycken daer onsen heer in van water wijn maeckten ende is schoen wit albasteren ende is een vreemt faetzuen om syen Ende een yghelick screef sijn selfs name in dat boock des broederschaps van sinte wrsulen Ende in deser manieren desen dach doer ghebracht tot des anderen daghes den .iiij. dach in mey Soe sijn wij des tsmerghens vrooch op ghestaen misse ghehoort inden doom ter eren der heiliger drie coninghen om salicheyt ende guede voerspuedicheyt te verwerven Ende saghen dat heilige hooft van Balthazar, Melchior ende Jasper. Voorts een yghelick vlijtich gheweest ende naersteliken Voorts jokende.
|
|
Auteursrecht onbekend