Bedevaart naar Jerusalem in 1525

Amersfoort.

De beteekenis der stad Amersfoort als bedevaartplaats moet in der tijd vrij gewichtig geweest zijn, maar is, naar het schijnt, niet in vergelijking te brengen met eenig ander reeds besproken pelgrimsoord, was voorbijgaande (wanneer men dit in eenigszins ruimen zin wil verstaan) en heeft geen stand gehouden.

Ik geloof niet beter te kunnen doen, dan omtrent de oorzaken, welke de oogen der pelgrims naar Amersfoort trokken, hier over te nemen wat de jongste en beste

[p. XXXI]

kronijkschrijver der stad aan de Eem heeft weten aan het licht te brengen.¹⁾

‘Omstreeks Kersmis (1444) kwam Geertgen Arends van der Nijkerke tot Amersfoort in den Convente van S. Agnieten, om aldaer Suster te worden en te blijven, en doe sij onderwegen was, dagt sij wat sij doen soude met dat kleyn simpel Beeldeken van ons L. Vrouwen, t welk sij hadde onder haar andere cleinoten, die sij met haar bracht Ende doe sij bij de Camppoort kwam dagt sij dattet schande was, dat sij soodanig Beeldeken in 't klooster soude brengen en de Susteren laeten sien. Ende met onbedagtsaamheyd wierp sij 't selve Beeldeken in de waterbeek, daar het korts daer nae in gevonden worde: want toen sij hoorde welke groote mirakelen die in ons L Vrouwe of E. Joosten Capelle geschiede door een soodanig Beeltgen dat van soodanigen forme en maaksel was, ende in de voorschreven stede gevonden, soo plag sij dan ootmoedelijk te belijen, dattet 't selve Beeltgen was, 't welk sij soo onberadelijk ende onwijselijk in 't water geworpen had.’

‘Omtrent dat selve jaar (1444) was t' Amersfoort eene eerbaare Vrouwe, genaamd Margriete Albert Gijsen (dogter), die Gode ende sijne gebenedijde Moeder trouwelijk diende. Dese Vrouwe is omtrend Kersmis drijmael van Godt Almagtig vermaant geweest dat sij haastelijk soude gaan buyten de poorte van de Stadt in de Gracht, daer het water bevrosen was, ende dat sij daer uyt soude trecken het Beeldt van onse Lieve Vrouwe, dat onder het ijs verborgen lagh, 't welk met den stroom niet weg en dreef, noch ook te gronde en gink, maar bleef in dat loopende water stil ende onroerlijk leggen. Dese Margriete

1) W.F.N. Van Rootselaar. Amersfoort 777-1580. 1878, 2^e deel, blz. 9 sqq.

[p. XXXII]

heeft dit haeren Heer ende Meester vertelt die sij diende, ende vraegde hem raedt: den Heer heeft dit voor eenen droom geacht, hetselve belachende; hij vermaende haer ook dat se daer niet meer af en soude spreeken. Maar alsoo dese Vrouw voor de derde reyse vermaent wierdt, heeft sij 't selve niet langer derven uytstellen: doen is sij terstond opgestaen ende met goet betrouwen derwaerts gegaen ende in de plaetse daer men noch heedendaechs onse Lieve Vrouwen Putten thoont, heeft sij dit Beeldt gevonden, uyt het water getrocken ende naar huys gedragen: alwaer sij voor hetselve een brandende keerse heeft gestelt die bij Mirakel wel drymael langer was brandende dan sij behoorde. Deze Vrouwe heeft dit haeren Biechtvaeder te kennen gegeven, die haer terstond heeft gebeden dat sij het Beeld t' sijnen huyse soude brengen, 't welk sij gedaen heeft, alwaer ook des nachts ende daechs daer nae merkelijke mirakelen zijn geschiedt. De Biechtvader dit siende heeft dit Beeldt op S. Stevensdach (op een Saturdag) met alle eerweerdigheidt in de kerke van onse L. Vrouwe gebracht, alwaer 't van menigen Pelgrim besocht wierdt ende daar geschiedden ontallicke mirakelen.’

In het Archief der kerk van O.L.V. Hemelvaart te Amersfoort berust (A^o 1878) een merkwaardig manuscript, dat uitsluitend aan deze gebeurtenis gewijd is. Er staan daarin namelijk van 1444, Sint Stephanusdag af tot Pinksteren 1448 twee honderd een en twintig voorvallen opgeteekend, die in dien tijd meer bijzonder de aandacht trokken. Binnen dat zóó korte tijdverloop van slechts drie en een half jaar waren er uit meer dan honderd verschillende plaatsen, steden en dorpen, personen gekomen, die meenden dat zij bijzondere redenen hadden, om aan God openlijk hun dank voor verkregen gunsten te be-

[p. XXXIII]

tuigen en Jesus moeder te vereeren. Niet alleen uit Nederland, maar uit Duitschland, Frankrijk, zelfs uit Engeland kwamen er pelgrims, om te Amersfoort voor het beeldje van Maria hun gebeden te verrichten.’¹⁾

1) Eene schilderij, 15^de eeuw, welke het vinden van het beeld voorstelt en uit die kerk afkomstig is, werd onlangs te Amersfoort ontdekt.