Nalatenschap. Dicht- en toneelstukken
(1856)–J.F. Willems–
Auteursrechtvrij
[pagina 241]
| |
Quinten Matsys.
| |
[pagina 242]
| |
hebben. O neen, ik ben de maegd niet meer, op welke al uwe wenschen gevestigd zyn; ik ben 't niet meer: dit toont gy door uw wreed stilzwygen. (Zy werpt als kwaedluimig de pen neder, rust met het hoofd op hare eene hand, en vervolgt na eene poos.)
Doch hoe kan ik, door myne verbeelding misleid, zoo ongerymd eenen minnaer lasteren, die thans misschien meer dan ooit gevoelt hoe pynelyk de afwezigheid aen een beminnend harte valt? Dat hy my geen vaerwel zegde, dat hy my niet schryft, is, óf omdat hy niet durft, óf omdat hy geene hoop van mynent wegen meer voeden kan. Het overstreng onthael van mynen vader, toen hy, dien te voet gevallen, myne hand afsmeekte, de schampere woorden die hy er van ontfing, omdat hy, maer een arme smid, dit dorst bestaen, dit alles, ja, moet op zyn zacht gemoed eenen onuitwischbaren indruk gemaekt hebben; zoo als het op dat van eenieder doen zou, die eenig besef van eer heeft en zyn eigen waerde gevoelt... Maer ik hoor iemand.
(Zy sluit haestig den brief en verbergt dien in hare keurs.)
| |
Tweede tooneel.EMILIA, PHILIP.
philip,
aen de deur.
Jufvrouw Emilia, is 't met uw verlof dat ik binnen kome?
emilia.
Laet my nu gerust, Philip! ik heb te veel verdriet om my van daeg met iets anders dan met my zelve te bemoeijen.
philip.
Nu dan, jufvrouw, vergeef myne stoutigheid: want ik kwam juis hier om u met iemand anders te bemoeijen. (Hy wil gaen.)
| |
[pagina 243]
| |
emilia,
roept hem terug.
Philip!
philip,
komt weêr.
Jufvrouw!
emilia.
Wat wilt gy daermeê zeggen?
philip.
Wel.... zei de jufvrouw daer niet, dat zy zich met niemand wilde bemoeijen, daer ze te veel verdriet had?
emilia.
Nu, ja.
philip.
Ik kwam hier om te troosten.
emilia.
Gy?
philip.
Niet dat myn inzicht was u met mynen persoon te bemoeijen... Verre van my...
emilia.
Wat woudt gy dan?
philip.
U wat nieuws mededeelen, dat ik daer op 't oogenblik gezien en gehoord heb.
emilia.
Denkelyk modenieuws?
philip.
Neen, minnaersnieuws.
emilia.
Van Wildert?
philip.
O neen!... van Quinten Matsys. | |
[pagina 244]
| |
emilia,
driftig.
Wat hebt gy van hem gehoord?
philip.
Dat ga ik u zeggen: luister!... Over eene uer kom ik van de Groote Merkt af om langs het Waeigat en het Groen Kerkhof naer huis te keeren; als ik zoo regt over de groote kerkdeur was, daer die put staet, waervan Quinten Matsys het yzerwerk heeft gemaekt, zie ik, van den kant der oude Koordemerkt, iemand aenkomen. En wie zoudt gy denken dat het was?
emilia.
Wel, Quinten.
philip.
Neen, 't was Karel, die dikke koetsier uit het Kipdorp. Hé! Karel, riep ik, waer loop-je naer toe? weet-je geen nieuws?
emilia,
gemelyk.
Nu, zal 't gaen eindigen? - Wat zei hy?
philip.
Vergeef het my, jufvrouw: myn inzicht was niet om u toornig te maken; in tegendeel, ik...
emilia.
Nu, wat zei hy?
philip.
Dat hem iemand had verteld, dat Quinten Matsys weêr in Antwerpen was.
emilia.
Quinten!... zou dit waer zyn?... O, ik kan 't niet gelooven.
philip.
Gy zult het wel moeten gelooven, als ik u zeg dat ik hem zelven met myne eigene oogen gezien heb; en die bedriegen my niet ligt. | |
[pagina 245]
| |
emilia.
Hoe! gy hebt hem gezien?... waer? wanneer?... waerom hebt gy my dit niet eer gezegd?
philip.
Wel, jufvrouw, 't is nog geen tien minuten geleden, dat ik hem zag.
emilia.
Hebt gy hem gesproken? wat heeft hy u gezegd?
philip.
Ik ben seffens naer hier komen geloopen, om het u mede te deelen.
emilia.
Seffens gaen loopen zonder hem van my te spreken!
philip.
Ik dacht, dat gy dit liever zelve wildet doen.
emilia.
Lompaert! kan ik hem spreken?
philip,
ter zyde.
Lompaert! lompaert!... O, dat is hard! zulks heeft myne gedienstigheid immers nu niet verdiend! want nauwlyks had ik Quinten in de oog, of ik kom in vollen galop naer hier toe gedraefd om het haer te berichten; en, zie, daer wordt ik nog voor eenen lompaert uitgekreten, juist in den oogenblik, dat ik dien naem het minste meende te verdienen! Waerlyk, ik geef het op, met myne voornemens van goed te doen; het valt immers altyd kwalyk uit.
emilia.
Wat mompelt gy daer by u zelven? | |
[pagina 246]
| |
philip.
Ik philosopheer over 't woord lompaert, waermede het u behaegd heeft my te betituleeren, en... en...
emilia.
En?....
philip.
En ik zelf ben eindelyk ten vollen overtuigd, dat ik niet wel gedaen heb; maer ik hope 't weêr goed te maken.
emilia.
Op welker wyze?
philip.
Indien ik, by voorbeeld, Quinten Matsys van nieuws ging opzoeken en hem hier bragt?
emilia.
O, dit waer te ver gegaen!... Hem hier in huis brengen?
philip.
Wel ja, zeker.
emilia.
Hier, daer myn vader....?
philip.
Die zal, noch moet hem zien.
emilia.
In dees huis, daer hy uit weggejaegd is?
philip.
Hy heeft dat al lang vergeten.
emilia.
Nooit!... daer is hy te grootmoedig toe. | |
[pagina 247]
| |
philip.
Zyne grootmoedigheid kan tegen zyne liefde niet opwegen, myne lieve jufvrouw: nog eens, ik breng hem hier.
emilia,
besluiteloos.
Welaen!.. maer neen... buiten wete myns vaders durf ik 't niet bestaen.
philip.
Kom, kom! ware liefde moet alles durven bestaen.
emilia.
Toch geene onbetamelyke dingen.
philip.
Die zullen er niet geschieden. Ik zie immers maer al te wel, dat uw hart mynen voorstel goedkeurt: welaen! ik vlieg naer Quinten, en zal geen hoeksken, hoe klein, onbezocht laten, om hem op te sporen.
emilia.
Ach, Philip! mogt alles wel uitvallen! Ik vrees zeer, dat gy Quinten niet vinden zult, en dan... (Als of haer iets inviel.) doch, ja; dan nog zal niet alles vruchteloos zyn; (Aen Philip den brief gevende, dien zy geschreven heeft.) dan kunt gy nog hem dezen brief doen geworden, 't zy met dien aen iemand in 't huis zyner moeder te geven, daer hy is of komen zal; 't zy...
philip,
den brief aennemende; haer in de rede vallende.
Ik zal hem zelven wel weten te vinden, en het zoo verre brengen, dat gy al 't geen ge in dien brief schreeft, aen hem zelven zult kunnen herhalen. (Hy loopt weg.)
| |
[pagina 248]
| |
Derde tooneel.EMILIA, alleen.
Hy is dan weg om hem op te zoeken! O, hoe angstig klopt my het hart, in afwachting van de uitkomst dezer pooging! Ik vrees voor Quinten en my, zoo hy hier ooit kwame; doch, wat zeg ik? hier komen! O neen! verbeeld u dat niet, Emilia; dat zal hy niet: het zou immers zyne eer kwetsen, zoo hy in een huis wederkeerde, daer hem de toegang ontzegd is. Verders, wie weet, of hy my nog wel bemint als voorheen! Liefde zonder hoop houdt welhaest op liefde te zyn. Hemel! zoo hy my vergeten had!... Ach!... welnu.... dan zal hem myn brief doen zien, dat ik hem niet vergeten heb. Rampzalig meisjen, als ik ben! op denzelfden oogenblik dat de hoop myne zinnen kwam streelen, begeeft ze my! Angst en vrees hebben my geheel en al ingenomen. O, ik zal nooit gelukkig zyn! Alles bewerkt myne ellende: myne verbeelding... myn hart... myn vader, en... misschien ook Quinten Matsys!... | |
Vierde tooneel.EMILIA, FLORIS, binnenkomende.
floris.
Ha! naer u zocht ik, myne dochter.
emilia.
Wat belieft er u, vader?
floris.
Niets, kind; ik wilde slechts weten waer gy waert, u zien, u spreken; iets wat my tegenwoordig maer zeer zelden mag ge- | |
[pagina 249]
| |
beuren: want gy wilt altyd alleen zyn, en schuwt ieders tegenwoordigheid.
emilia.
Toch niet de uwe, vader.
floris.
Juist als die van een ander. En welke zyn nu de redens uwer droefgeestigheid?
emilia,
verlegen.
Gy weet immers, vader, hoe lief ik myne zuster zaliger had; hare schielyke dood...
floris.
Tet, tet, tet!... met uwe zuster! laet die rusten, en denk op iets anders! zy is nu reeds byna twee jaren by den Heere.
emilia.
Doch geenszins vergeten, vader: iemand, die ons zoo na aen 't harte heeft gelegen, kan men zoo ligt niet vergeten.
floris,
op eenen schamperen toon.
Nu zegt gy de waerheid, myne dochter, vooral ten uwen opzichte.
emilia,
beschaemd en stamerende.
Ik mogt haer zoo wel lyden!...
floris,
grimlachende.
Zoo?... (Ernstig.) Emilia! ik wil dat gy een einde aen alle die droefheid stelt! zy begint my te vervelen; hoort ge?
emilia.
Vader, kunt gy mispryzen...? | |
[pagina 250]
| |
floris,
invallende.
Dat gy nog altyd dien Quinten Matsys in 't hoofd hebt? (Emilia verschrikt.) Ja, dat moet en dat zal ik steeds mispryzen; te meer daer ik zie dat gy alle myne bevelen desaengaende in den wind slaet: heb ik u niet verboden aen hem te denken?
emilia.
Ach! vader, men kan niet altyd aen zyn eigen gebieden.
floris.
Beloofdet ge my niet, hem geheel en al te vergeten?
emilia.
De mond beloofde, het harte niet.
floris,
toornig.
Wel hoe! gy zult u met uwen smid nog durven ophouden en myn verbod misachten? - Wie zou hier zyn geduld niet verliezen! (Met ontzag.) Emilia, uw gedrag jegens my sedert eenigen tyd wordt volstrekt onverdraeglyk; gy vlugt my als eenen vyand; gy wordt styfkoppig, ongehoorzaem en veinzend; ja, daer nog niet meê te vrede, dryft gy met uw vader zelfs opentlyk den spot.
emilia,
sidderend.
Wat zegt gy daer, vader?
floris.
Ja; (Eenen brief uit zynen zak halende.) zie, daer is er 't bewys van.
emilia,
sterk aengedaen.
Hemel, myn brief! | |
[pagina 251]
| |
floris.
Nooit had ik gedacht, dat gy uwe onbeschaemdheid zoo verre zoudt hebben voortgedreven; gelukkig heb ik uwe geheime streken ontdekt, en ben in staet gesteld, om ze in 't vervolg te voorkomen: nauwlyks was ik in de binnenkamer, of ik zie Philip, met grooter haest hier komen uitgeloopen, met eenen brief in der hand, die hy, toen hy my gewaer werd, trachtte te verbergen; maer toen ik wilde weten wat brief het was, liet hy hem angstig op den grond vallen, en liep weg. Hoe groot was myne verwondering, myne verontwaerdiging, toen ik ontdekte dat hy door u aen den smid geschreven was! - Wel hoe! gy durft dus opentlyk met uwen vader den gek scheeren, en schryven: (Hy leest.) ‘Wat myn vader ook besta, het zal hem nooit gelukken, u uit myn harte te bannen.’
emilia,
allengs sterker ontzet, valt by deze laetste woorden haren vader, snikkende, te voet.
Ach, vader, vergeef het my! ik ben schuldig, 't is waer, toen ik dit schreef, vergat ik, rampzalige, dat myne kinderplichten my heiliger moesten zyn; ik vergat, dat ik er eenen goeden vader door beleedigde: een vurige hartstocht, en niet myn wil, bestuerde myne pen, en myne liefde zegepraelde over myne pligten.
floris.
Uwe liefde!
emilia.
Vader, gy hebt ook bemind; eene andere Emilia, myne moeder, was het voorwerp al uwer liefde; gy kent dus al 't vermogen eener onweêrstaenbare neiging; gy weet dus, hoe moeilyk het is zich van den band der liefde los te maken. Heb deernis met uwer ongelukkige dochter: hare eenigste misdaed is zoo | |
[pagina 252]
| |
teeder, zoo gevoelig te zyn, als haer vader, als hare moeder is geweest.
floris,
wischt eenen traen uit zyne oogen.
Kind, gy hebt my bewogen... kom, dat ik u omhelze!
emilia,
in de armen haers vaders vallende.
Lieve, beste vader!
floris.
Ja, gy hebt me by myner zwakste zyde aengetast met my aen uwe moeder te doen herinneren: ik gevoel myn minnend hart by dit aendenken ontwaken. Ja, myne dochter, eens was ik maer al te gevoelig voor de liefde, en, sedert de dood uwer moeder, kon niets in my het zoete van dien heiligen hartstocht vervangen, 't en zy die myner vaderlyke teederheid voor u. (Eenigzins tot zich zelven.) O myne waerde Emilia, dierbare echtgenoote! met wat genoegen hebben wy te samen de wisselvalligheden des levens doorworsteld! Hoe beminden wy elkanderen! Hoe gelukkig vloden onze dagen daerheen! Helaes! wat bleef er my van al dit huwelyksheil overig...?
emilia,
invallende, en de hand haers vaders kussende.
Eene dochter, die u bemint, die niets vuriger tracht dan zich met u te verzoenen.
floris.
Er is geene verzoening meer noodig, Emilia: alles is reeds vergeten. Doch laet ons neêr zitten: ik ben zeer ontroerd.
emilia,
na eene pooze zwygens.
Dus... lieve vader!... myne vurigste wenschen...
floris.
Moeten dezelfde zyn als die uws vaders. | |
[pagina 253]
| |
emilia.
En wat begeert ge van my, vader?
floris.
Gy weet, Emilia, dat, sedert 't afsterven uwer moeder, gy, benevens de edele Schilderkunst, myn eenigste genoegen op deze wereld zyt; gy moet dit blyven. Uwe liefde voor Quinten Matsys, hoe braef die jongeling zyn moge, heb ik nooit kunnen goedkeuren, al kenne ik maer al te wel de moeilykheid om zulk eener neiging te wederstaen. Hoe veel deernis ik dus met uwen toestand hebbe, ik ben en blyf uw vader, en weet beter wat u past dan gy zelve. Quinten is de man niet die u gelukkig moet maken; daertoe bezit hy geene de minste hoedanigheden.
emilia.
Hy gaf toch reeds groote blyken van bekwaemheid.
floris.
Ja wel, in het smeden: en, genomen hy wist iets meer, hy is immers toch geen schilder; en niemand buiten eenen schilder, kan my gevallen, Emilia, en u betamen. Ja, deze godlyke kunst, daer ik sedert myne eerste jeugd my aen hechte, wil ik ook door mynen schoonzoon uitgeoefend zien. Met één woord, gy zult en moet zulk eenen kunstenaer trouwen: 't is myn wensch en wil... Onder alle de kunsthelden die thans in Antwerpen uitmunten, heb ik er maer éénen gevonden, die door zyne verhevene verdiensten, door zyne fortuin en vermaerdheid uwer hand schynt waerdig te zyn, en deze persoon is - Wildert.
emilia.
Wildert! dat zothoofd?
floris.
't Is waer, hy is een weinig los, een weinig te veel ingenomen | |
[pagina 254]
| |
met zyne begaefdheden: doch anders heeft hy goede hoedanigheden, en 't staet aen u, Emilia, er hem nog meer by te zetten.
emilia.
Wel, vader, vader! hoe is het mogelyk dat uw keus op eenen ligtmis valle, die niet eens zyne eigene moedertael kan spreken!
floris.
Hy schildert goed, myne dochter, en daeraen is alles gelegen. Weet gy dan niet dat hy in de scholen der grootste meesters van Frankryk en Italie geleerd heeft? dat hy de landen, daer de kunst haren zetel schynt geplaetst te hebben, doorreisd heeft? weet gy dan niet, hoe hem alle kunstkenners hoogachten?...
emilia.
Ja, vader, dat weet ik; maer ieder weet ook, dat er veel meer zotterny dan kunde in hem steekt.
floris.
Zoo spreken zyne benyders... Ik herhael het, Emilia: hy zal uw echtgenoot worden; 't is myn wil en 't moet de uwe zyn.
emilia.
Weet gy dan ook niet, dat er in de stad een gerucht loopt, dat hem beschuldigt van zekere koopmansdochter te schande gemaekt te hebben, wanneer hy nog in Italie zyn verblyf hield? en dit...
floris.
Zyn uitgestrooide logens van eenigen dier persoonen, welke hem zyne kunde en vermaerdheid misgunnen. | |
[pagina 255]
| |
Vyfde tooneel.
De vorigen, WILDERT.
floris,
voortgaende.
Immers, ik zelf heb binnen Verona naer het geval doen vernemen...
wildert,
die, gereed binnen te komen, blyft staen, als hy hoort dat men over hem spreekt; ter zyde.
Dat regardeert my... Écoutons...
floris,
voortgaende.
En myne correspondenten hebben my, niets anders kunnen berichten dan, dat het waerlyk een Antwerpenaer was die zich dier misdaed schuldig maekte, zonder dat zy wisten hoe hy heet.
wildert,
ter zyde.
A la bonne heure!
floris.
Verders beloofden zy my, eerstdags inlichting daerover te geven; wanneer ik Wildert dan onschuldig bevinde, dan... (Wildert ziende.) Daer is hy.
emilia,
ter zyde.
Ongelukkige Emilia!...
wildert.
Bon jour, papa! hoe gaet het?... Charmante Emilie! Wat ben ik gelukkig dat ik u hier met uwen papa vind, om u beide myn respect te kunnen presenteeren.
floris,
by zich zelven mompelende.
Papa!... papa!... | |
[pagina 256]
| |
emilia.
Gy doet my te veel eer aen, Wildert; ik verdien zulks niet.
wildert.
Eene beauté, die zoo veel delicieuse sentimenten inspireert als gy, zou pourtant moeten sensible zyn voor de veneratie van iemand als ik.
emilia.
Ik versta u niet.
wildert,
half ter zyde.
Chose inouïe! qu'une belle, qui n'entende pas des douceurs! (Tot Emilia.) Ik wilde zeggen, dat ik zeer sterk ingenomen ben voor uwen lieven persoon, en dat het my niet weinig zou charmeeren, wanneer ik zag dat gy mynen sentimenten beantwoorddet.
emilia,
lachende.
En wat vragen uwe sentimenten?
wildert.
Wat zy vragen? uw harte! kost gy dat niet devineeren? leest gy dat niet in myne tendres regards?
emilia,
ter zyde.
Opregt! ik geloof dat hy half zot is.
wildert,
de laetste woorden van Emilia verstaende.
Ja, daer hebt gy gelyk in, aimable demoiselle; ik avoueer het franchement, dat ik fameus op u verzot ben: amouraché zegt men in 't fransch, en ik vind dat woord beter als verzot.
emilia.
Wel, maer in uw geval verdient het laetste zeker den voorkeur. | |
[pagina 257]
| |
wildert.
Jufvrouw wordt spirituel.
emilia,
half ter zyde.
't Ware te wenschen, dat gy het ook werdt.
wildert.
Wat dunkt er u van, papa?
floris,
een weinig gemelyk.
Papa!... Wat heb ik met uwen papa en met uwen amouraché te doen? Ik heb u nog al gezegd, dat gy met alle die fransche woorden zoudt weg blyven; men verstaet u niet.
wildert.
Excuseert my: dit komt daerby, dat men de vlaemsche expressie zoo subiet niet kan rencontreeren. Gy moet met my d'accord zyn dat men in onze pitoyabele tael zyne idées niet immediatelyk genoeg kan developpeeren: door ze met het fransch te entremeleeren krygt zy een geheel ander air; enfin, het embellisseert ze.
emilia,
spottend.
Vooral in uwen mond.
wildert,
zich buigend.
Mademoiselle, dit compliment is zeer flatteur voor my.
floris.
Ik ben van uw gevoelen niet, Wildert: onze dietsche tael moet voor geene andere talen, nog min voor de fransche, wyken.
wildert.
Meester Floris, indien my een ander, die zoo veel discerne- | |
[pagina 258]
| |
ment en bon sens als gy bezate, dergelyke replique maekte, ik zou my niet kunnen empecheeren te zeggen dat hy déraisonneert.
emilia.
Dat compliment is zeer flatteur, maer ik verzeker u dat een monsieur die zulk een slecht vlaemsch spreekt, my nimmer zou kunnen behagen.
floris.
Emilia, het is nu uwe beurt; gy hebt het woord opgevat: ik onttrek my aen 't geschil, en ga u voor eenige oogenblikken begeven. - Heer Wildert, ik hoop u straks weêr te zien: want ik moet u spreken.
wildert.
Je suis à vous... (Floris vertrekt.)
| |
Zesde tooneel.WILDERT, EMILIA.
wildert,
na eenig stilzwygen.
't Is mogelyk, dat ik my getrompeerd heb, mademoiselle; maer my dunkt dat er u daer even een woord geëchappeerd is, 't welk zoo niet volstrekt offensant, ten minste niet al te agreabel voor my schynt.
emilia.
Ik weet niet, wat gy daermeê zeggen wilt, heer Wildert; zou ik u ergens door beledigd hebben?
wildert.
Neen, toch niet; ik zag wel dat gy badineerde.
emilia.
Ik! schertsen? dat zou my niet voegen; wat heb ik u dan gezeid? | |
[pagina 259]
| |
wildert.
Dat u nooit een man zou kunnen plaiseeren, die niet goed vlaemsch sprak.
emilia.
Ja; dat is zoo: welnu?
wildert.
Gy wilt par conséquent daermeê demontreeren, dat ik u...
emilia.
Niet al te sterk behaeg?... Zeer natuerlyk.
wildert.
Ha! ge zyt naïef! Nu zie ik dat het u geen badinage is.
emilia.
Juist geraden. Ik ben van gevoelen, dat het my beter voegt naïef te zyn dan te badineeren.
wildert.
Het zoude u misschien beter convenieeren, dat gy wat meer politesse hadt, en den wil uwen vader wat meer involgdet.
emilia.
Met u te beminnen, niet waer?
wildert.
Ten minste met zoo indifferent niet te zyn.
emilia.
Ik hoop niet, heer, dat gy voornemens zyt my, tegen mynen wil en dank te trouwen? Gy zult toch, al hadt ge de toestemming myns vaders, ook de myne vragen; gy, die u zoo sterk piqueert in alles eenen galanten Franschman te gelyken. | |
[pagina 260]
| |
wildert.
't Ware zeker eene groote satisfactie voor myne liefde, zoo ik uw consentement obtineerde; maer dewyl het nu zoo niet is, moet ik wel moyens zoeken, om zonder dat consentement tot het but te komen, waerop ik viseer. (Op eenen zachteren toon.) Emilia! hoe kunt gy zoo wreed zyn voor eenen minnaer die u zoo vuriglyk adoreert; voor eenen vader, die u en my, en zich zelven te gelyk zoekt gelukkig te maken? Hoe kunt gy zoo lang blyven resisteeren?... Gy kent immers ook de liefde?
emilia,
ter zyde, zuchtende.
O ja, dat gevoel ik!
wildert,
by zich zelven.
Zy begint te zuchten; allons, het zal gaen. (Tot Emilia.) Ik ben immers zoo hatelyk niet?
emilia.
Hatelyk?... Ik kan niemand haten.
wildert.
Waerom kunt gy ook niemand beminnen?
emilia.
Wel... ik bemin.
wildert.
Ja, maer...
emilia.
U niet - neen. Hy, aen wien ik myn harte geschonken heb, is zoo gelukkig niet van, zoo als gy, een schilder te zyn; anders had ik hem reeds lang ten echtgenoot.
wildert.
En die favori is...? | |
[pagina 261]
| |
emilia.
Een kunstsmid.
wildert.
Een smid! Ha! ha! ha!
emilia.
Nu ja: wat hebt gy daer tegen?
wildert,
lachende.
Ha! ha! ha! Gy zyt amoureus op eenen smid? Ha! ha! ha!
emilia.
Vindt gy dat dan zoo belachelyk?
wildert,
voortlachende.
O neen, Venus trouwde ook met eenen smid.
emilia.
Met dat onderscheid, dat zy hem bedroog.
wildert.
Wel, hy meriteerde het.
emilia.
En waerom?
wildert.
Omdat den sukkelaer dacht dat getrouwd en getrouw zyn het zelfde was: het verschilt ook maer een letterken. Ha! ha! ha!
emilia.
Welnu, zoo denk ik mede: trouwen en trouw zyn. Eene rede te meer, dat ik met u niet wil trouwen.
wildert.
Maer wel, met eenen smid, niet waer? | |
[pagina 262]
| |
emilia.
Juist; met Quinten Matsys.
wildert,
in bedenken.
Quinten Matsys!... dien naem heb ik nog gehoord.
emilia.
Dan kent gy hem ongetwyfeld; dan weet gy zekerlyk, dat hy een brave jongeling is.
wildert.
Neen, de jongeling, over wien ik in Italie heb hooren spreken, was geen smid.
emilia.
Hebt gy in Italie van hem gehoord?
wildert.
Maer dat kan onmogelyk dezelfde Quinten Matsys zyn, daer gy van spreekt.
emilia.
Sedert drie jaren is hy van hier weg gereisd; welligt heeft hy zich naer Italie begeven; en wat verrigt hy daer?
wildert,
ter zyde.
Laet ons dissimuleeren; het zou wel dezelfde kunnen zyn, die te Florentie eenen der eerste pryzen in de Schilderkunst remporteerde.
emilia.
My dunkt, dat gy veel bedenkens maekt om 't my te zeggen, heer Wildert.
wildert,
nog ter zyde, peinzend.
Hm... (Als of hem iets inviel.) ha! eene goede occasie, om my van de facheuse veroneesche aventure te debarrasseeren.
(Tegen
| |
[pagina 263]
| |
Emilia veinzend.) 't Is omdat ik... ik u niet gaerne zou detrompeeren... omdat ik zie dat gy er plaisir in vindt, met u dien Matsys te figureeren als iemand die alle goede qualiteiten bezit.
emilia,
driftig.
Ja, dat doet hy, en zoo gy anders spraekt, dat zou onwaer zyn.
wildert.
Nu, dan zal ik liefst zwygen, uit vreeze dat ik, door u de waerheid te zeggen, nog voor eenen logenaer zou passeeren.
emilia.
Neen, Wildert! gy moet my alles verhalen, ik hoor zoo gaerne van hem spreken... al mogt men er ook by liegen.
wildert.
Nu, dan zal ik hardiment spreken. Toen ik my over ruim twee jaren in Verona bevond, arriveerde daer een zeker aventurier, of broodzoeker, genaemd Quinten Matsys. Na dat hy in de stad zonder succes eenen geruimen tyd had rondgezworven en op differente plaetsen getracht had zich te insinueeren, geraekte hy eindelyk slaegs by eenen koopman genaemd Goldini, welken hy, door eenige fabriqueerde recommandatie-brieven, had weten te seduiseeren. Deze Goldini bezat eene éénige dochter, die, om hare fameuse schoonheid, modestie en deugd, overal gerenommeerd was... Wat gebeurt er? Onze gaillard wordt er amoureus op; hy smeekt en vleit haer zoo lang, tot hem alles reüsseert; enfin, na dat hy haer ongelukkig gemaekt had...
emilia,
driftig.
Wildert!... wat zegt gy?... Doch neen; gy verzekerdet daer even, dat het dezelfde Quinten Matsys niet kan zyn, en ik geloof het met u. - Verder! | |
[pagina 264]
| |
wildert.
Verder...? na dat hy de gansche stad geschandaliseerd had, werd hy den huize van Goldini uitgejaegd; sedert heeft men van dien kerel niets meer gehoord.
emilia,
by zich zelve.
Wat donderslag! Quinten! zou 't mogelyk zyn! - Neen, o neen! hy dacht te edel! hy was te grootmoedig. Die my zoo zuiver en schuldeloos beminde als hy, was tot geene wandaed bekwaem; onmogelyk! | |
Zevenste tooneel.
De vorige, PHILIP.
philip.
Een vreemde heer, die het schildery-kabinet gaerne zoude zien.
emilia.
Een vreemdeling? (Tot zich zelve.) Ha! zeker Quinten Matsys, door Philip binnen gebragt. Wat ben ik ontroerd! Zoo het eens waer was, 't geen Wildert zegde!.... Ik ben niet in staet om hem op te wachten.
philip.
Het ziet er een Spanjaerd of een Italiaen uit.
wildert.
Een Italiaen?
philip.
Naer de kleeding ten minste te oordeelen; anders spreekt hy vry goed vlaemsch.
wildert,
tegen Emilia, lachende.
Mademoiselle, een heer, die goed vlaemsch spreekt. | |
[pagina 265]
| |
emilia.
Ik bid u, heer Wildert: gelieft het u dezen heer te onthalen?
philip,
haer willende beduiden, dat het Quinten is.
Gy zoudt hem toch ook wel kunnen ontvangen.
emilia,
besluiteloos.
Neen, ik... ik kan niet, ik wil niet.
wildert.
Breng hem maer binnen, ik zal hem opwachten. (Emilia vertrekt langs de eene, Philip langs de andere zyde.)
| |
Achtste tooneel.WILDERT, alleen.
Wat vreemdeling mag dat zyn, die my, zoo mal à propos, in myne raisonnementen komt interrompeeren? | |
Negenste tooneel.WILDERT, QUINTEN MATSYS, PHILIP.
quinten,
nog in de deur staende, stil tot Philip.
Zegdet ge my niet, dat Emilia zich hier bevindt?
philip,
stil aen Quinten.
Ja, heer; ik zal gaen zien, waer zy is. (Hy vertrekt.)
wildert,
die Quinten gegroet heeft.
Signor, devotissimo servo, en che posso io servire? | |
[pagina 266]
| |
quinten.
Waer in gy my dienen kunt? Voor eerst, met vlaemsch te spreken, heer; en vervolgens met my dit cabinet te laten bezigtigen.
wildert.
Beide, zoo het u belieft. Is myn heer artist of amateur?
quinten.
Beide, zoo het u belieft.
wildert.
Dan zult gy hier objecten aentreffen, die gy moet admireeren. Gy hebt zeker van meester Floris reeds hooren spreken?
quinten.
Ja, wel.
wildert.
En van de eminente schilder-reputatie, daer hy van jouisseert?
quinten.
Ja, die is de oorzaek van myn bezoek.
wildert.
Myn heer verstaet zich dus aen de kunst?
quinten.
Een weinig.
wildert.
Als schilder?
quinten.
Ik geloof ja.
wildert.
En is, volgens ik uit der kleeding kan bespeuren, een Italiaen?
quinten.
Gy kunt uit myner kleeding bespeuren, dat ik uit Italie kom, maer ik ben een Brabander. | |
[pagina 267]
| |
wildert.
Ha! een Brabander! maer die Italie als het vaderland der beaux-arts tot het zyne heeft uitgekozen?
quinten.
Neen; wie zyn vaderland bemint, kiest er geen ander.
wildert.
Gy heb wel veel patriotisme, heer.
quinten,
met nadruk.
Dat voegt eenen Belg! Verwondert ge u daerover?
wildert.
Wel, à dire vrai, een weinigjen: want zulke sentimenten zyn tegenwoordig raer.
quinten.
My verwondert het nog meer waerom ze raer zyn.
wildert.
Maer... wy zyn uit onze eerste conversatie geraekt. (Op de schilderyen wyzende.) Zie daer, de producten van onzen Floris, en die van eenigen onzer Antwerpenaren, welke de vlaemsche school misschien eens zullen illustreeren.
quinten,
beziet er eenige.
Waerlyk, schoone stukken! voortreffelyk geschilderd! (Hy blyft rond zien, tot dat hy eindelyk voor een klein schilderytjen blyft staen.)
wildert.
Wat dunkt u van dit landschap, heer? Is het niet frappant? | |
[pagina 268]
| |
quinten.
Dat is geen vlaemsche school.
wildert.
Neen, gy hebt gelyk; 'k zie dat ge er u aen verstaet. 't Is in den genre der Italianen door eenen jongman dezer stad gemaekt, die lang in die landstreek gesejourneerd heeft... door eenen élève van Leonardo da Vinci.
quinten.
't Is maer slecht geschilderd.
wildert.
Wat zegt gy? slecht geschilderd!...
quinten.
Die jongeling had misschien beter gedaen, zoo hy in Antwerpen gebleven ware. De natuer is er in overdreven... het coloriet is te sterk.
wildert,
in gramschap.
Neen, gy verstaet er u niet aen! die schildery is ryk in coloriet; ze is niet geoutreerd; zy is naer de natuer gecopieerd; 't is een geacheveerd stuk; enfin... ik heb het geschilderd!
quinten.
Zoo? 't doet my leed, heer schilder; ik zou u anders gaerne iets aengenaems gezeid hebben.
wildert.
Ik ben er u wel verpligt over.
quinten.
Zelfs, hadt ge uwe couleuren niet zoo sterk willen doen voorkomen, gy zoudt lof verdienen: de teekening is er goed van. | |
[pagina 269]
| |
wildert,
zyne zakhorlogie beziende.
Maer, heer, gy zult my wel willen permitteeren dat ik u verlaet: papa Floris verwacht my, ook zyne dochter...
quinten.
Zyne dochter?
wildert.
Ja, Emilia, myne toekomende bruid, die zeker in eene groote impatientie is, omdat ik zoo lang tardeer; ik zal Philip, den domestique, by u zenden, om u te reconduiseeren en heb de eer van u te salueeren. (Zy groeten elkander, Wildert vertrekt.)
| |
Tiende tooneel.QUINTEN MATSYS, alleen.
Emilia, zyne toekomende bruid! Heb ik het wel verstaen? Zyne toekomende bruid!! Hoe! Emilia, gy gaet hem trouwen? Is dit de loon voor alle myne liefde!... Neen; Emilia is te verstandig om zulk eenen snorker te kunnen beminnen! Het zal zeker een huwelyk zyn, dat vader, zonder hare toestemming, heeft besloten te voltrekken. Eenige dagen, eenige uren later, Quinten, en uwe Emilia ware misschien eeuwig voor u verloren geweest! Hare liefde heeft u tot schilder gemaekt; deze echt zou u tot den ongelukkigsten mensch, die er op den aerdbodem rondzwerft, gemaekt hebben. (Hy wandelt eenigen tyd op en neder in bedenking.) Dus ben ik dan eindelyk onder hetzelfde dak met Emilia terug! Hier, in deze kamer, heb ik haer het laetst gezien - die kamer, daer ik, als een nietswaerdig schepsel, ben uitgezet! Haer vader verstiet my omdat ik geenen schilder was: maer thans zal Emilia de myne worden! Maer wat zeg ik? De myne? Emilia? O, ik vrees!... 't Is myne verbeelding alleen die my, by voor- | |
[pagina 270]
| |
raed, gelukkig tracht te maken... Doch wat is het geluk anders dan verbeelding? Rampzalig hy, die gelukkig zynde, wil onderzoeken of hy het anders dan in verbeelding is! hy zal zich veeltyds bedrogen vinden, wanneer hy dien sluijer wil afrukken, (Op den schilderezel wyzende daer een stuk op begonnen is.) zoo als ik, die hieronder een meesterstuk wanende te vinden, misschien niets.... (Hy trekt er het dekkleed van.) Wat zie ik? het portret van Emilia! In der daed, het zyn hare engelachtige wezenstrekken. O aenbiddelyke maegd! goedheid en deugd stralen u den oogen uit. Waerlyk uw vader heeft u wel getroffen: 't is een meesterstuk in de kunst, zoo als gy het in de natuer zyt. (Na het weêr beschouwd te hebben.) Doch nog onvoltrokken. Quinten, zoo gy er eens de laetste hand aen staekt? wat beter gelegenheid kunt gy vinden om uwe bekwaemheid te toonen?
Ach! daertoe zal ik geenen tyd genoeg hebben... Laet ons altyd iets doen. (Hy neemt het penceel op, en zet zich aen het werk.) Welaen! de liefde bestiere myne hand, en kroone haer eigen werk. Wat zal ik schilderen? (Na eenig bedenken.) Ja, eene bie op hare honigzoete lippen. (Hy schildert; vervolgens het portret beschouwende.) O, hoe benydenswaerdig, die eens zoo veel schoonheden zal mogen bezitten!
| |
Elfste tooneel.QUINTEN, PHILIP,
quinten,
omziende.
Ha! zyt gy daer, Philip! waerom ziet gy er zoo droevig uit?
philip.
Omdat ik droevige tydingen mede breng.
quinten.
Laet hooren. | |
[pagina 271]
| |
philip.
Wel! gy hebt daer flus wel gezien dat ik met u verbaesd stond, waerom Emilia, toen gy inkwaemt hier in deze kamer niet was gebleven.
quinten.
Ja.
philip.
Ook ben ik stil naer haer toegegaen om er de oorzaek van te vernemen; en wat zoudt gy denken dat zy my geantwoord heeft?
quinten.
Hoe kan ik dat weten?
philip.
Neen, Philip, zei ze, ik mag, noch wil Quinten Matsys niet meer zien, zei ze.
quinten,
die nu met schilderen gedaen heeft, opspringend.
Hemel! wat zegt gy!
philip.
Ik meende, dat ik eenen slag vóór mynen kop kreeg.
quinten.
Maer zy heeft immers zelfs myne komst hier in huis goedgekeurd?
philip.
Dat heb ik er ook op geantwoord. - 't Is waer, zei ze; maer ik ben nu van gedachten veranderd, zei ze.
quinten.
Is het mogelyk!
philip.
Zy mompelde toen nog al iets van pligten, van gehoorzaemheid; maer ik heb het niet wel verstaen. | |
[pagina 272]
| |
quinten.
Hoe! kan Emilia zelfs weigeren my te zien! is er dan iets voorgevallen?
philip.
Dat weet ik niet.
quinten.
Belet haer vader misschien...?
philip.
Dat geloof ik niet; hy is op zyne kamer, met dien heere, welken gy zoo aenstonds gesproken hebt; dus heeft zy gelegenheid genoeg...
quinten.
Breng my dan zelfs by haer, Philip.
philip.
Neen, heer; dat doe ik niet: ten eerste, omdat hare kamer te digt by die van den oude is; ten tweede, omdat het niet betaemt dat een jongman met een meisjen in dezelfde slaepkamer alleen zy; en ten derde, omdat Emilia nu van gedachten veranderd is! want gy moet weten, heer, als myne jufvrouw van gedachten verandert, verander ik ook van gedachten.
quinten.
Zoo dat gy my geenen dienst meer wilt doen?
philip.
In tegendeel, zeer gaern, heer; maer myne jufvrouw gaet voor.
quinten.
Gy doet braef; nu, dan zal ik my aen den vader maer ontdekken. | |
[pagina 273]
| |
philip.
Dat is u niet aen te raden: in uwer plaets zou ik eerst liever de dochter spreken...
quinten.
Die niet wil.
philip.
Luister; ik weet nog eenen middel: en waerin zoudt gy denken dat die bestaet?
quinten.
Dat is nu eene vraeg!
philip.
Indien gy u op myn kamertjen kost versteken tot dat Emilia hier komt; 't zal toch niet lang meer aenloopen: want zoohaest ik u hier zal uitgebragt hebben, loop ik haer zeggen dat gy, als een wanhopende, zyt weggeloopen, zoodra gy hoordet dat zy u niet wilde spreken. Die woorden zullen haer aen 't harte komen; zy zal sterk bedroefd zyn, weenen, en...
quinten.
En?...
philip.
Naer hier komen, om te schryven: want als zy bedroefd is, dan schryft ze altyd. Vervolgens, zoohaest ik dat zie, kom ik u afhalen; breng u hier; gy verrast haer, en...
quinten.
Voortreflyk gevonden! Welaen! breng my naer uw kamertjen. (Hy wil gaen, doch komt eensklaps terug.) Maer zeg my, Philip: wat is dat voor eenen kerel, die my hier ontfing?
philip.
Een schilder uit deze stad, die naer Emilias hand staet, en die de toestemming van haren vader reeds schynt te hebben. | |
[pagina 274]
| |
quinten.
Zyn naem?
philip.
Hy heet Wildert, en is onlangs uit Italie hier aengekomen.
quinten.
Wildert, zegt gy? O, dan ken ik hem; 't is dezelfde, die in Verona de dochter des koopmans Goldini verleid, en schandig die stad verlaten heeft.
philip.
O heilige Peer Pot! Aen wat deugeniet zou myn brave heer zyne dochter gegeven hebben! Ik loop hem dit berichten.
quinten.
Neen, blyf, Philip! ligt is er nog niemand in Antwerpen die van hem te klagen heeft; 't zou my dus niet voegen dat ik de eerste zulks deed; men moet ook den goeden naem van eenen vyand eerbiedigen.
philip.
En van eenen medeminnaer, dat nog erger is als van eenen vyand?
quinten.
Zeker: juist omdat ik zyn medeminnaer ben, mag ik hem niet betichten: myne beschuldiging zou met regte verdacht voorkomen.
philip.
Moet men zulke vluggen dan maer laten doen?
quinten.
Ja; tot dat zy ons in den weg komen. | |
[pagina 275]
| |
philip.
Waerachtig, zoo gy voortgaet aldus te denken, zie ik Wildert nog met Emilia trouwen.
quinten.
O, tot zoo verre laet ik het niet komen: want als ik zage, dat het meester Floris ernst werd, dan zou ik wel genoodzaekt zyn om gebruik te maken van middelen die myne betichting ten laste van Wildert zouden verregtvaerdigen.
philip.
Heel goed; maer nu verloopt de tyd, en die moet waergenomen worden. Kom, laet ons gaen.
quinten.
't Zy zoo! (Zy vertrekken.)
Einde van het eerste bedryf.
|
|